Ministerie van Algemene Zaken

Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
Persbericht ministerraad
15 oktober 2004

KABINET GEEFT GEMEENTEN MEER INSTRUMENTEN VOOR ONTWIKKELING

BOUWLOCATIES

De ministerraad heeft op voorstel van minister Dekker van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer ingestemd met de Grondexploitatiewet. Deze wet regelt de verdeling van de kosten en baten bij de ontwikkeling van een bouwlocatie door particulieren, zoals een projectontwikkelaar. Daarnaast kunnen gemeenten via deze wet de eisen opleggen waaraan een locatie moet voldoen. Daarbij gaat het om de categorieën woningen, zoals sociale woningbouw en vrije kavels voor particulier opdrachtgeverschap, maar ook om het bouwrijp maken van de locatie, de aanleg van nutsvoorzieningen en de inrichting van de openbare ruimte.

Het kabinet heeft gekozen voor een juridische vorm waarbij het bestaande vrijwillige spoor van kostenverhaal en het stellen van locatie-eisen in tact blijft. Bij deze privaatrechtelijke weg sluit de gemeente met de ontwikkelaar een overeenkomst waarin dit wordt geregeld. Omdat het belangrijk is dat gemeenten een goede regie voeren op het woningbouwprogramma mogen zij in het bestemmingsplan de verschillende categorieën woningen voor de bouwlocatie vastleggen.

Voor de overige locatie-eisen en voor de toedeling van de kosten en baten aan gemeente en ontwikkelaar (kostenverhaal) komt er een stok achter de deur in de vorm van een publiekrechtelijke regeling. De gemeente stelt dan een exploitatieplan vast. Het daadwerkelijke kostenverhaal vindt plaats bij de bouwvergunning. In een voorschrift bij de bouwvergunning krijgt de vergunninghouder (bijvoorbeeld de projectontwikkelaar) de plicht opgelegd de exploitatiebijdrage te voldoen. Om aan de huidige onduidelijkheid een einde te maken worden de verhaalbare kostensoorten bij algemene maatregel van bestuur limitatief vastgelegd.

Het kabinet heeft ook ingestemd met toezending aan de Tweede Kamer van een brief waarin voorstellen worden gedaan om de concurrentie op woningbouwlocaties te vergroten. Gemeenten worden gestimuleerd om bij de ontwikkeling van (woning)bouwlocaties meer concurrentie tussen ontwikkelaars tot stand te brengen. Een eerder voorgenomen verplichting hiertoe, zoals verwoord in de Nota Grondbeleid, zal vooralsnog niet worden ingevoerd.

In de Nota Grondbeleid staat dat gemeenten die een `actief grondbeleid' voeren en eigen grond willen ontwikkelen tot (woning)bouwlocaties, verplicht worden concurrentie tussen ontwikkelaars te bevorderen. Het kabinet heeft echter een aantal redenen om deze zogenoemde `marktselectie in concurrentie' niet verplicht te stellen. De belangrijkste daarvan zijn de verwachte vertraging in de woningproductie en het niet willen openbreken (tegen mogelijk hoge kosten) van bestaande contracten tussen gemeenten en ontwikkelaars. Bovendien leidt zo'n verplichting niet alleen tot grotere administratieve lasten, maar geeft ook niet de garantie dat hiermee beter op de consumentenvoorkeuren wordt ingespeeld. Ook het beleid in de Nota Ruimte, waardoor gemeenten mogen bijbouwen voor de natuurlijke bevolkingsaanwas en het beleid om meer particulier opdrachtgeverschap te stimuleren, leidt er toe dat er meer concurrentie tussen en op locaties komt. Het kabinet doet wel een dringend beroep op gemeenten om op vrijwillige basis de concurrentie bij locatieontwikkeling te bevorderen door bijvoorbeeld het uitschrijven van ontwerpprijsvragen, meervoudige opdrachten of veiling.

Heeft de gemeente niet zelf de grond voor de bouwlocatie in eigendom, dan kan zij een `faciliterend grondbeleid' voeren. Door de koppeling tussen het eigendomsrecht en het recht op ontwikkeling, het zogenoemde `recht op zelfrealisatie', mag een marktpartij een bouwlocatie zelf ontwikkelen binnen

door de gemeente te stellen voorwaarden. Onderzocht is of ontkoppeling een goede manier is om de concurrentie te stimuleren. Een groot bezwaar tegen ontkoppeling ziet het kabinet echter in het Europese verdrag voor de Rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, waarin onder meer het eigendomsrecht wordt gewaarborgd. Afschaffing zou gepaard gaan met hoge schadevergoedingen. Het kabinet wil dan ook de ontkoppeling tussen het eigendomsrecht en het recht op ontwikkeling niet doorvoeren. Uit onderzoek bleek dat deze ontkoppeling in geen enkel land is doorgevoerd.

De ministerraad heeft ermee ingestemd dat het wetsvoorstel voor advies aan de Raad van State zal worden gezonden. De tekst van het wetsvoorstel en van het advies van de Raad van State worden pas openbaar bij indiening bij de Tweede Kamer.

RVD, 15.10.2004