Ministerie van Buitenlandse Zaken

Via onderstaande link kunt u het document (in PDF-formaat) bekijken:

actueel / Ambtsberichten / Algemene Ambtsberichten / Azerbaijan / 13-07-2004

Azerbaijan / 13-07-2004

Algemeen Ambtsbericht Azerbeidzjan | concept juni 2004

Via onderstaande link kunt u het document (in PDF-formaat) bekijken:
Zie het origineel

Samenvatting

In 1991 werd Azerbeidzjan een onafhankelijke staat. Op basis van de Grondwet is het land een democratische rechtsstaat. In de praktijk werd de politiek in Azerbeidzjan sinds 1993 echter gedomineerd door de zeer machtige in december 2003 overleden president Heydar Aliyev. Zijn zoon, Ilham Aliyev, is zijn opvolger. Hij heeft de presidentsverkiezingen die op 15 oktober 2003 werden gehouden volgens officiële cijfers met 77% gewonnen. Deze op 15 oktober 2003 gehouden presidentsverkiezingen waren de eerste nationale verkiezingen sinds de toetreding van Azerbeidzjan tot de Raad van Europa. Desondanks voldeden de verkiezingen niet aan de internationaal erkende standaarden voor democratische verkiezingen.

Formeel behoort de etnisch Armeense enclave Nagorny Karabach nog steeds tot het grondgebied van Azerbeidzjan; effectief heeft Azerbeidzjan echter geen enkele zeggenschap over de regio. Nagorny Karabach heeft zich in 1991 onafhankelijk verklaard, waarna een hevige strijd losbarstte tussen etnisch Armeniërs en Azeri. Dit conflict leidde over en weer tot etnische zuiveringen en grote vluchtelingenstromen. Sinds mei 1994 is een staakt-het-vuren van kracht dat behoudens enige schietincidenten nog steeds wordt gerespecteerd. Een definitieve vredesregeling is nog steeds niet in zicht. Nagorny Karabach staat sterk onder invloed van Armenië. Thans heeft de enclave 100.000-120.000 inwoners, vrijwel uitsluitend etnisch Armeniërs. De mensenrechtensituatie in de enclave is vergelijkbaar met die in Armenië.

Azerbeidzjan is partij bij alle belangrijke mensenrechtenverdragen, alsmede bij de VN, Raad van Europa en OVSE. Mede dankzij de assistentie van met name de Raad van Europa is de kwaliteit van de wetgeving inmiddels over het algemeen goed. In Azerbeidzjan is sprake van een ruime mate aan toezicht, door onder andere de ombudsman, lokale en internationale NGO's, media en internationale organisaties als de Raad van Europa en de OVSE.

In de verslagperiode is de situatie voor de aan de oppositie gelieerde media verslechterd. Met name in de aanloop naar, tijdens en na de presidentsverkiezingen van 15 oktober 2003 werden deze media op velerlei manieren tegengewerkt. Het is regelmatig voorgekomen dat journalisten en media-organisaties werden aangeklaagd wegens smaad en laster. De veelvuldige processen, enorme boetes en dreiging met sluiting na drie veroordelingen, hebben een zekere zelfcensuur tot gevolg gehad. Hierbij dient te worden aangetekend dat volgens internationale waarnemers de journalistieke verantwoordelijkheid nog steeds sterk is onderontwikkeld.

Mensenrechtenorganisaties en NGO's gelieerd aan oppositiepartijen of dissidenten, ondervonden problemen met het verkrijgen van registratie. Ook zonder registratie konden zij echter ongehinderd hun werk doen, hoewel het gebrek aan rechtspersoonlijkheid soms enige praktische problemen opleverde. De vrijheid van vergadering werd in de verslagperiode door de autoriteiten ingeperkt. Hoewel de Grondwet slechts notificatie van een demonstratie voorschrijft, werd in de praktijk ook formele toestemming vereist. In de verslagperiode werd oppositiepartijen deze toestemming meermaals onthouden. Na het bekendmaken van de officiële verkiezingsresultaten vonden er door de oppositie georganiseerde demonstraties plaats, uit protest tegen onder meer frauduleuze praktijken tijdens de verkiezingen. Deze demonstraties werden hardhandig neergeslagen. Hierbij vielen honderden gewonden en een dode. Godsdienstvrijheid wordt in Azerbeidzjan over het algemeen gerespecteerd. Incidenteel hebben de nieuwe, non-traditionele religies, zoals wahabisten en baptisten, problemen ondervonden.
De bewegingsvrijheid wordt in Azerbeidzjan niet onrechtmatig beperkt. Voor personen vanaf 16 jaar is het hebben van een identificatiebewijs verplicht. Sinds mei 1998 geeft Azerbeidzjan eigen (internationaal geldige) paspoorten uit. Sinds oktober 2001 geeft Azerbeidzjan identiteitskaarten uit ter vervanging van de oude binnenlandse Sovjetpaspoorten. Naamswijziging is desgewenst eenvoudig te realiseren.
Ondanks enige maatregelen ter bestrijding van corruptie bij de rechterlijke macht, zijn de meeste rechters nog steeds omkoopbaar. Bovendien laten zij zich leiden door instructies van de uitvoerende macht en is het nog steeds hoogst ongebruikelijk een eis van het Openbaar Ministerie af te wijzen. De situatie in gevangenissen is verbeterd, maar nog steeds slecht. In gevangenissen komt mishandeling niet voor, maar in de periode van gerechtelijk vooronderzoek komt het wel regelmatig voor dat politie of procureurs door mishandeling bekentenissen proberen te ontlokken.
Tijdens het nieuwe bewind van Ilham Aliyev hebben drie amnestierondes plaatsgevonden, waarbij een aantal politieke gevangenen is vrijgekomen. Azerbeidzjan heeft thans nog circa 50 politieke gevangenen. De etnisch Armeniërs zijn doorgaans goed geïntegreerd. Soms kunnen zij echter het slachtoffer worden van maatschappelijke discriminatie, waardoor zij enige sociaal-economische problemen kunnen ondervinden en zich soms in geval van 'reguliere' problemen (zoals een burenruzie) in een zwakkere positie bevinden. De overige in Azerbeidzjan woonachtige etnische minderheden ondervinden geen aan hun etnische afkomst gerelateerde problemen.
De leefomstandigheden in het leger zijn slecht. Om die reden wordt de dienstplicht door zeker de helft van de dienstplichtigen (illegaal) afgekocht. Opsporing van de grote aantallen dienstweigeraars en deserteurs is voor de autoriteiten geenszins een prioriteit. In de praktijk vindt oplegging van gevangenisstraf slechts in een kleine minderheid van alle zaken plaats.
Het louter lid zijn van een oppositiepartij levert doorgaans geen problemen met de autoriteiten op.
Homoseksualiteit is niet strafbaar en ook in de praktijk vindt geen vervolging plaats van deze groep. De staat garandeert opvang voor weeskinderen, hoewel de kwaliteit van de tehuizen als gevolg van geldgebrek dikwijls te wensen over laat. Vrouwen ondervinden enige maatschappelijke discriminatie, doch zijn vertegenwoordigd in alle sectoren en op alle niveaus van de arbeidsmarkt. De bescherming van slachtoffers van huiselijk geweld is in de verslagperiode verbeterd.
Er zijn nog circa 570.000 ontheemden in Azerbeidzjan, afkomstig uit Nagorny Karabach en de bezette gebieden. De positie van binnenlands ontheemden is slecht. 63% leeft onder de armoedegrens. Van overheidswege is de laatste jaren geleidelijk meer (financiële) aandacht gekomen voor duurzame integratie van deze groep, onder meer door verbetering van huisvesting. Alle (genoemde) andere Europese landen beoordelen Azerbeidzjaanse asielverzoeken op hun individuele merites. Er is geen speciaal beleid voor bijvoorbeeld de etnisch Armeniërs. De toekenningspercentages zijn laag. Terugkeer naar Azerbeidzjan wordt verantwoord geacht.

Algemeen Ambtsbericht Azerbeidzjan | concept juni 2004