Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Toespraak
Opening tentoonstelling 'Nell'Occhio di Esscher'in Rome
N.B.: Alleen het gesproken woord geldt
Toespraak door staatssecretaris Medy van der Laan bij de opening van
NellOcchio di Escher (In het Oog van Escher) op donderdag 21 oktober
in Palazzo Caffarelli te Rome
(alleen het gesproken woord geldt)
Dames en heren,
Betoverende liefde, onuitputtelijke inspiratie en tomeloze werklust:
Maurits Cornelis Escher zocht en vond het in Italië. Tijdens zijn vele
reizen door uw prachtige land ontmoette hij zijn vrouw Jetta. Hij
ontdekte de schoonheid van de glooiende landschappen. Hij werd
verliefd op het zuidelijke temperament en de levenslust die door de
aderen van de inwoners stroomt. Escher genoot van elk moment, sloeg
alle indrukken die hij deed op en verwerkte de beelden die hij zag
vervolgens in zijn stillevens, prenten en portretten. Hij zei over
zijn eigen werk: Op momenten van groot enthousiasme schijnt het mij
toe dat er nooit op de wereld, door niemand, zó iets moois en
belangrijks gemaakt is.
Dames en heren,
Het is voor mij een grote eer om de tentoonstelling NellOcchio di
Escher te openen in deze prachtige omgeving. Het is niet verwonderlijk
dat Escher verliefd werd op uw land. We hoeven hier maar naar buiten
te kijken en zien zoveel schoonheid dat het bijna overweldigend is.
Het is geen wonder dat er al eeuwenlang kunstenaars, schrijvers en
poëten naar Italië trekken, het Mekka van de antieke cultuur.
De klassieke oudheid in combinatie met de steeds afwisselende
landschappen maakt zelfs de meest nuchtere persoon lyrisch. 16 en 17e
eeuwse Nederlandse kunstenaars laafden zich al aan de opgravingen van
Griekse en Romeinse oudheden, aan de kunst van de Italiaanse
renaissanceschilders en aan de natuur. Om van te leren en om van te
genieten. Het licht van het zonnige zuiden kwam terug in het werk van
vele Nederlandse schilders. Zelfs van degenen die nog nooit in Italië
geweest waren.
De band tussen Nederland en Italië is in de jaren erna alleen maar
sterker geworden. Vele prachtige kunstwerken in uw land en in mijn
land staan daar symbool voor. En het bewijs daarvoor vinden we vandaag
ook terug in In het Oog van Escher, een samenwerking tussen de
Gemeente Rome, het Koninklijk Nederlands Instituut en de Escher
Stichting.
Dankzij de steun van het Koninklijk Nederlands Instituut in Rome kon
Escher floreren. Het was in 1924 een groot waagstuk voor hem om zijn
bekende leventje in Nederland op te geven en met vrouw en kinderen
naar Rome te verhuizen. Via de eerste directeur van het Instituut,
Hoogerwerff, kreeg hij de gelegenheid te exposeren en hij heeft in
opdracht van het instituut zelfs enkele opdrachten gekregen.
Gebaren waaruit een groot vertrouwen sprak, wat Escher steunde om door
te gaan op de ingeslagen weg. Vanuit Rome maakte hij vervolgens door
heel Italië lange reizen, met schetsboek en tekenmateriaal in de hand.
Van de resultaten daarvan kunnen we nog dagelijks genieten.
Escher is één van s werelds populairste kunstenaars. Als je op straat
mensen naar Escher vraagt, zal niet iedereen meteen weten wie hij was.
Maar laat een plaatje van zijn werk zien, en allen zullen het
herkennen. Van jong tot oud, van hoog tot laag geschoold, van
kunstliefhebber tot cultuurbarbaar: Eschers werk spreekt tot ieders
verbeelding en de reproducties van zijn schilderijen vind je overal
terug.
Het is wel spijtig dat voornamelijk zijn latere, mathematische werk
bij het grote publiek bekend is. Slechts weinigen hebben weet van het
vroege werk van deze kunstenaar. Uit zijn artistieke impressies van
Italiaanse landschappen spreekt een groot vakmanschap, dat bepalend is
geweest voor zijn latere mathematische werk. Zelfs in de meest
wiskundige ets of litho zijn de Italiaanse invloeden te herleiden.
Daarom ben ik enorm blij dat deze tentoonstelling een compleet beeld
van Escher laat zien. In het Oog van Escher toont ons hoe bepalend de
Italiaanse periode voor werk van Escher is geweest.
Dames en heren,
Ik hoop dat de band tussen Escher en Rome, tussen Nederland en Italië,
ook in de toekomst voor zulke prachtige kunstuitwisselingen kan
zorgen. In het samenwerkende Europa zijn kunstenaarsmobiliteit en de
mobiliteit van collecties zeer belangrijke themas. Dat geldt voor het
huidige Nederlandse voorzitterschap, maar het is ook de inzet van de
Europese Commissie voor het Cultuurprogramma.
Het werk van Escher laat duidelijk zien tot welke prachtige resultaten
kunstenaarsmobiliteit kan leiden. In 1924 was het nog niet zo
makkelijk om in een ander land te gaan werken en reizen, ik hoop dat
dit soort barrières in de toekomst zoveel mogelijk worden geslecht.
Want hoé goed kunst werkt in het leren kennen van elkaars cultuur
hebben talloze kunstenaars in Europa door de eeuwen heen al bewezen.
Ik sluit graag af met woorden die Escher ooit sprak toen hem gevraagd
werd naar zijn levensmotto: Laat ons proberen om de berg op te
klimmen. Niet door te trappen op wat er onder ons ligt, maar door ons
op te trekken aan wat zich bóven ons bevindt, voor mijn part aan de
sterren. Een citaat waar veel positivisme en passie voor vooruitgang
uit spreekt. Ik hoop dat de kunst een bijdrage kan leveren aan het
beklimmen van vele bergen.
Ik dank iedereen die zich heeft ingezet voor NellOcchio di Escher en
wens u een inspirerende rondgang langs de kunstwerken toe.
Dank u wel.