Ministerie van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer Postbus 90801
2509 LV Den Haag
der Staten-Generaal Anna van Hannoverstraat 4
Binnenhof 1a Telefoon (070) 333 44 44
2513 AA `s-GRAVENHAGE Telefax (070) 333 40 33
Uw brief Ons kenmerk Doorkiesnummer
A&G/W&B/2004/72628
Onderwerp Datum Contactpersoon
Signaleringsrapport Beroepsziekten 2004 25 oktober 2004
./. Hierbij stuur ik u het Signaleringsrapport Beroepsziekten 2004 van het Nederlands Centrum voor
Beroepsziekten (NCvB).
Het NCvB verzamelt in opdracht van het Ministerie van SZW gegevens over beroepsziekten.
Onderdeel van de activiteiten van het NCvB is de jaarlijkse publicatie van het Signaleringsrapport.
Dit rapport geeft een overzicht van de recente ontwikkelingen in beroepsziekten, waarbij zowel de
bekende beroepsziekten als het mogelijk optreden van nieuwe gezondheidseffecten wordt
beschreven. Het rapport is erop gericht dat de beschikbare kennis op het gebied van
beroepsziekten terecht komt bij arboprofessionals, werkgevers, werknemersorganisaties en
overheid zodat het mogelijk is erop in te spelen en gebruikt kan worden voor preventieactiviteiten.
Het NCvB brengt in het rapport een aantal signalen in het bijzonder onder de aandacht, door ze op
te nemen in een "alert". Deze signalen kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op het zich
voordoen van nieuwe risico's, op het beschikbaar komen van meer informatie over oorzaken van
(reeds bekende ) beroepsziekten, of over behandelen ervan.
Behalve op de gegevens uit het nationale registratiesysteem van beroepsziekten baseert het rapport
zich op gegevens afkomstig van peilstations, literatuurstudies, expertgroepen en informatievragen
vanuit de helpdesk.
Het rapport
In 2003 zijn door het NCvB 5973 beroepsziektemeldingen geaccepteerd, een stijging van bijna 12
% ten opzichte van het jaar daarvoor. Vermoedelijk is de verklaring van deze toename meer te
zoeken in een verbeterde meldingsdiscipline van bedrijfsartsen dan in een toename van het aantal
beroepsziektegevallen. 84% van de aan het NCvB verrichte meldingen leidde tot een acceptatie.
Het meest gemeld werden, net als in voorgaande jaren, de aandoeningen aan het houding- en
bewegingsapparaat (39 % van de meldingen), voornamelijk RSI. Het aandeel van de
aandoeningen van het houding- en bewegingsapparaat neemt overigens voor het derde jaar op een
rij af. Ook het totaal aantal gemelde RSI gevallen is voor het derde jaar achtereen afgenomen (met
8% t.o.v. 2002, met 43% t.o.v. 2000). De verklaring voor deze duidelijke afname wordt wel
gezocht in het succes van de aandacht voor preventie van RSI binnen bedrijven, mogelijk onder
invloed van de arboconvenanten of de Wet Verbetering Poortwachter. Maar ook is een goede
2 A&G.W&B/2004/72628
registratierichtlijn ingevoerd die leidt tot een betere afweging wanneer een geval wel of niet als
beroepsziekte te melden.
Gehooraandoeningen maken 26% van de meldingen uit, voornamelijk afkomstig uit de bouw en
industrie. Psychische aandoeningen staan op de derde plaats met 24% van de meldingen. Het gaat
hier voornamelijk om overspannenheid en burn-out.
Het NCvB wil de volgende zaken in het bijzonder onder de aandacht brengen:
1. leeftijdsafhankelijkheid. Beroepsziekten komen veel vaker voor bij oudere werknemers. Dit
geldt zowel voor aandoeningen aan het houding- en bewegingsapparaat, gehooraandoeningen en
psychische aandoeningen. Dit betekent dat bij het langer doorwerken van oudere werknemers
extra aandacht voor preventie van beroepsziekten gewenst is.
2. beroepsinfectieziekten. Gesignaleerd wordt dat er nog niet genoeg kennis op dit gebied is, dat
er geen vaccinatiebeleid is en dat er meer aandacht zou moeten zijn voor het betrekken van
arbodiensten bij infrastructuur voor preventie en bestrijding van infectieziekten.
3. reorganisatiestress. Reorganisaties en fusies kunnen hun weerslag hebben op personeel en
kunnen overspannenheid en andere psychische aandoeningen in de hand werken.
4. hartinfarct door werkstress. Recente wetenschappelijke studies bewijzen dat psychische
belasting in de werksituatie de kans op hart- en vaatziekten verhoogt.
5. Sick Building Syndrome. Uit recente interventiestudies blijkt dat het Sick Building Syndrome
goed te bestrijden is door maatregelen in het luchtbehandelingsysteem en door aanpassing van het
schoonmaakregime.
Beleidsreactie
Het NCvB brengt zijn Signaleringsrapport uit om te waarborgen dat de informatie algemeen
bekend is, zodat partijen in staat zijn er actie op te ondernemen. Voor mij staat daarbij voorop dat
de verantwoordelijkheid voor goede arbeidsomstandigheden in de eerste plaats ligt bij (sectorale)
werkgevers en werknemers. Ook de door werkgevers in te schakelen arbodiensten kunnen de
signalen uit het rapport ter harte nemen. Dit neemt natuurlijk niet weg dat de overheid zijn eigen
verantwoordelijkheid zal nemen als daar aanleiding voor is. In dit verband wijs ik erop dat ik voor
de rol van de overheid onderscheid wil maken tussen hoge en lage gezondheidsrisico's. Het kader
dat ik daarbij in de toekomst wil hanteren zal ik neerleggen in de voorgenomen adviesaanvraag aan
de SER over de evaluatie Arbowet 1998. Ik verwacht deze adviesaanvraag in november van dit
jaar te kunnen afronden.
Hieronder ga ik kort in op de specifieke alerts.
1. Uit de cijfers van het NCvB blijkt dat oudere werknemers een veel grotere kans hebben op het
krijgen van een beroepsziekte. Dit kan zowel te maken hebben met de inwerking van belastende
factoren gedurende een langere periode als met een verminderde belastbaarheid. Overigens blijkt
uit TNO onderzoek dat leeftijd op zich amper relevant is als het gaat om de hoogte van het
ziekteverzuim. Functieduur en belasting in het beroep zijn veel belangrijkere factoren dan leeftijd.
Het is juist de belasting in het beroep die kan leiden tot beroepsziekten. Ik concludeer dat, om
oudere werknemers langer voor het arbeidsproces te behouden, preventie van beroepsziekten
door bevorderen van goede arbeidsomstandigheden een belangrijke peiler is. Ik ben daarom
3 A&G.W&B/2004/72628
voornemens om in de tijdelijke subsidieregeling Stimuleren leeftijdsbewust beleid, die binnenkort
van start gaat, ondermeer aandacht te besteden aan preventief arbobeleid.
2. Het NCvB vestigt weer de aandacht op beroepsinfectieziekten. Met name het betrekken van
arbodiensten bij de kennisinfrastructuur over infectieziekten is volgens het NCvB van belang.
Positieve ontwikkeling op dit punt is het feit dat de nieuw op te richten Infectieziekten Autoriteit bij
het RIVM, die moet zorgdragen voor een betere coördinatie van de inzet bij een dreiging van het
grootschalig uitbreken van infectieziekten, reeds contact heeft gelegd met het NCvB. Het NCvB
kan vervolgens bij calamiteiten een rol spelen in het informeren van bedrijfsartsen over richtlijnen en
procedures. Hiernaast is het NCvB voornemens een project te starten op het verbeteren van de
informatievoorziening over preventie van beroepsinfectieziekten aan bedrijfsartsen, ondermeer
door informatie digitaal beschikbaar te stellen. Wat betreft het vaccinatiebeleid sta ik op het
standpunt dat de overheid in het Arbobesluit op adequate wijze geregeld heeft dat vaccinatie moet
worden aangeboden in risicoberoepen. Daarmee zijn de randvoorwaarden geschapen voor een
door de werkgever nader in te vullen vaccinatiebeleid. Het NCvB kan daarin behulpzaam zijn door
in het eerder genoemde informatiesysteem uit te werken in welke beroepen/situaties vaccinatie
nodig is.
3. Reorganisaties en fusies kunnen stressverhogend werken en zo overspannenheid in de hand
werken. Dit enigszins voor de hand liggende gegeven blijkt ook uit de cijfers van het NCvB.
Reorganisaties zijn echter vaak onvermijdelijk. Ik zie deze alert vooral als een waarschuwing aan
organisaties die zich in een reorganisatie begeven, om de menselijke factor niet uit het oog te
verliezen.
4. Dat grote psychische belasting hart- en vaatziekten kan veroorzaken is nu in recente
wetenschappelijke studies bewezen. Een reden temeer om dit verschijnsel binnen organisaties aan
te pakken. Werkgevers en werknemers kunnen dit in onderling overleg doen. Op dit moment
wordt dit punt in lopende arboconvenanten in tal van risicosectoren opgepakt.
5. Sick Building Syndrome leek lange tijd ongrijpbaar en onbeheersbaar. Uit nieuwe studies
blijken er relatief eenvoudige en effectieve maatregelen tegen te nemen zijn: ingrepen in
luchtbehandelingsystemen en schoonmaakregime. Overigens is het Sick Building Syndrome in
individuele gevallen niet goed vast te stellen. In bedrijven waar veel werknemers dergelijke
klachten hebben is het in het belang van de werkgever om zijn voordeel te doen met deze kennis,
omdat hij er effectiever werkend personeel voor terug krijgt. Ik zie hier op dit moment geen
bijzondere rol voor de overheid weggelegd.
De Staatssecretaris van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid,
(H.A.L. van Hoof)
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid