De invoering van de gekozen burgemeester kan verlichting geven aan de
gemeenten en de gemeenteraden. Dit stelt D66-kamerlid Boris van der
Ham in een opinieartikel dat in verschillende regionale dagbladen
(zoals het Brabants Dagblad, het Rotterdams Dagblad, Parool en de
Haagsche Courant) is gepubliceerd. Van der Ham stelt dat het
voor burgers netals voor volksvertegenwoordigers makkelijker wordt om
bestuurders af te rekenen op concrete resultaten.
---
Lees hieronder het volledige opinieartikel:
Dualisering heeft gekozen burgemeester juist nodig
Op vrijdag 22 oktober kwamen verschillende lokale bestuurders bijeen
in een grote circustent in Den Haag. Eén van de zaken die onderling
werd besproken was de invoering van de direct door de bevolking
gekozen burgemeester. Het werd een fel debat tussen een voorstanders
en tegenstanders.
Het is bekend dat veel burgemeesters huizenhoog opkijken tegen de
plannen om vanaf 2006 de burgemeesters rechtstreeks door de bevolking
te laten kiezen. Ik vind dat niet vreemd, want burgemeesters zijn hun
baan niet langer zeker, en dat doet pijn, begrijpelijk. Een aantal
burgemeesters zijn daarom ronduit tégen de plannen. Er zijn er ook een
aantal die vinden dat het te snel gaat.
Dat laatste argument verdient aandacht. Aanhangers van dit argument
wijzen namelijk op het feit dat de zogenaamde dualisering van het
gemeentebestuur nog niet voldoende is afgerond om weer een nieuwe
vernieuwing op de gemeenten af te sturen. Het is inderdaad waar dat in
veel gemeenten er sprake is van tekortschietende dualiteit tussen het
gemeentebestuur en de gemeenteraad. Maar juist de invoering van de
gekozen burgemeester is, naar mijn mening, daar de oplossing voor.
Het was een forse stap in de goede richting dat sinds 2002 wethouders
niet meer gelijktijdig lid mogen zijn van de gemeenteraad. Daarmee
werd er eindelijk een einde gemaakt aan de rare situatie dat de
wethouder zijn eigen werk moest controleren. Ook kreeg de gemeenteraad
meer bevoegdheden in eigen onderzoek en meer middelen. Maar deze
vernieuwing had niet meteen tot gevolg dat een aantal oude misstanden
verdwenen. De collegevorming en de keuze van de wethouders wordt
namelijk nog steeds volledig bepaald langs de lijnen van de
hoeveelheid zetels van politieke partijen in de gemeenteraad. Het is
eigenlijk heel logisch dat in zon systeem partijpolitieke onderonsjes
gewoon doorgaan. Ook is het nog steeds zeer moeilijk om slecht
functionerende wethouders uit hun functie te ontslaan omdat die
wethouders nog altijd nauw verbonden zijn met de eigen fractie in de
gemeenteraad. Nog steeds voelt een partij in de gemeenteraad het als
een blamage als de wethouder van hun partij, ongeacht of hij of zij
goed functioneert, wordt weggestuurd. Door die wederzijdse
verbondenheid is sinds de invoering van de dualisering de hoeveelheid
vergaderingen schrikbarend toegenomen, omdat er weliswaar meer afstand
is tussen gemeenteraad en gemeentebestuur, maar ze nog steeds evenveel
afhankelijk van elkaar zijn.
Ik vind dat hier zo snel mogelijk een einde aan moet komen. In het
belang van een goed functionerend dualisme is het daarom van belang om
de kiezer twee aparte stemmen te geven: een voor de uitvoerende macht,
en een voor de controlerende. Als we het gemeentebestuur, via een
burgemeestersverkiezing, voortaan rechtstreeks gaan kiezen heeft dat
als groot voordeel dat de ingesleten partijpolitieke verhoudingen
worden doorbroken. De meeste kiezers denken niet meer langs die
partijlijnen en zijn zeer goed in staat om los van de oude structuren
te denken. Eindelijk kan een VVD-kiezer op een PvdA-burgemeester
stemmen, of omgekeerd, gewoon omdat zij die een betere bestuurder
vindt!
Ook de gemeenteraad zal met een gekozen burgemeester makkelijker
kunnen functioneren. Een gekozen burgemeester kan zijn eigen
wethouders voordragen en met gemak leden van andere partijen opnemen,
maar de burgemeester wordt wel eindverantwoordelijk voor het
functioneren van die wethouders. Bij slecht functioneren zal hij/zij
sneller zo iemand de laan uit sturen. De gekozen burgemeester hoeft in
zon situatie minder rekening te houden met partijpolitieke
gevoeligheden in de gemeenteraad, maar ook heeft de gemeenteraad meer
ruimte om slecht bestuur aan de kaak te stellen, omdat ze er minder
aan verbonden zijn. Door de definitieve splitsing van
verantwoordelijkheden heeft de gemeenteraad straks veel meer de tijd
om de straat op te gaan en horen wat er speelt onder de bevolking, in
plaats van eindeloos te vergaderen om partijgenoten in het college in
bescherming te nemen.
Doordat de burgemeester in de uitvoering van zijn werk meer
bevoegdheden krijgt, kan er ook sneller worden ingegrepen in het
ambtenarenapparaat. Iedere burger weet immers dat daar het meeste
misgaat bij de uitvoering van het beleid.
Een ander voordeel van de gekozen burgemeester is er een einde komt
aan de schimmige coalitievorming ná de verkiezingen. Veel kiezers
vinden dat de grootste ergenis: ze hebben op iemand gestemd, maar pas
na de verkiezingen weet je pas met wie jouw partij samen gaat werken.
Omdat een gekozen burgemeester de helft van de stemmen moet halen, zal
hij/zij gedwongen worden vóór de verkiezingen maatschappelijke
coalities aan te gaan die hem in zijn kandidatuur steunen. Ook zal hij
of zij vóór de verkiezingen de verkiezingsbeloften zo concreet
mogelijk moeten en kunnen maken. Daarmee weet de kiezer duidelijker
wie hij aan een meerderheid van stemmen helpt, maar ook waar hij de
burgemeesterskandidaat op kan afrekenen.
De gekozen burgemeester is een instrument om de kwaliteit van het
gemeentebestuur te helpen verbeteren. Dat is hard nodig. De afgelopen
jaren is immers gebleken dat kiezers grote behoefte hebben aan een
overheid die af te rekenen is op concrete resultaten. Veel politici
hebben beterschap belooft, maar zonder concrete systeemveranderingen
blijft het bij loze beloften. Laten we de kiezer geven waar ze recht
op heeft.
28-10-2004
D66