Partij van de Arbeid


Den Haag, 11 november 2004


Bijdrage Hannie Stuurman (PvdA) aan het Algemeen Overleg over Arbo-zaken


Ik zal in mijn betoog eerst kort ingaan op de verschillende rapporten die voorliggen om vervolgens het voor mij heikelste punt, de problemen rond de metalektro nader aan te kaarten.


In de rapporten wordt gesignaleerd dat bij oudere werknemers onvoldoende rekening wordt gehouden met verminderde belastbaarheid. Dit geeft aanzienlijk vaker fysieke en psychische gezondheidsproblemen. Behalve aandacht besteden bij de tijdelijke subsidieregeling Stimuleren leeftijdsbewust beleid aan preventief arbobeleid voor oudere werknemers , wat gaat de staatssecretaris doen aan deze ontwikkeling? Hoe is deze zorgwekkende ontwikkeling te rijmen met voorstellen rondom prepensioen, afschaffen van arboregels ten aanzien van lage risico s en verruiming van de arbeidstijdenwet?


Gaat de staatssecretaris voor de fysieke en psychische werkgebonden aandoeningen bij oudere werknemers beschermende maatregelen nemen in bijvoorbeeld de Arbowet of in arbobeleidsregels? Welke maatregelen zullen passend worden geacht? Als dat niet wordt gedaan zullen veel oudere werknemers voortijdig uitvallen en dat zal enorme financiële gevolgen hebben, zowel voor de werknemers als voor de werkgever en uiteraard ook voor de overheid.


Het rapport Signalering beroepsziekten meent dat de kennisinfrastructuur van beroepsziekten moet worden versterkt. De subsidie rondom het Kenniscentrum Gezondheid en Arbeid wordt echter stopgezet. Het belang van kennis over beroepsziekten wordt juist benadrukt in het rapport. Hoe denkt het kabinet de kennisinfrastructuur te gaan versterken?


Ook constateren de rapporten dat de werkdruk weer stijgende is. Uitval ten gevolg van psychische ziekten betekent (in de regel langdurig) verzuim. Valt voor de staatssecretaris de stijgende werkdruk, maar ook de toename van agressie en geweld en de daaruit voortvloeiende gevolgen, als een hoog risico? Het komt ook voor dat er door werkgevers en werknemers afspraken worden gemaakt in convenanten om werkdruk en stress aan te pakken. Wanneer een dergelijk convenant tijdelijk is en de looptijd is verstreken, hebben deze afspraken in de visie van de staatssecretaris dan nawerking? Wat als er op dit gebied geen afspraken zijn tussen werkgevers en werknemers, wat kan er van overheidswege worden gedaan om werkdruk, stress en intimidatie en agressie op de werkplek aan te pakken?


De metalelektro en zijn problematiek is een deel uit mijn verleden. Als vakbondsbestuurder heb ik in de praktijk heel erg veel te maken gehad met de metalelektro. Deze sector lag maar ligt nog steeds mij na aan het hart. Mede hierdoor als ook door de grote kennis over deze sector hebben mij genoopt de staatssecretaris over deze problematiek aan te spreken.


Waar gaat het om.


In antwoord op kamervragen doet de staatssecretaris in december 2003 de toezegging in de sectoren metalelektro en metaalbewerking intensieve inspecties te laten uitvoeren door de Arbeidsinspectie. Ook houdt de staatssecretaris de mogelijkheid open om beleidsregels vast te stellen waarin de stand der techniek met betrekking tot de als prioritair aangemerkte risico s lasrook, schadelijk geluid en oplosmiddelen is vastgelegd. Tot zover gaat het goed. Zeker als de resultaten bekend worden van het inspectieproject in de metalelektro en metaalbewerking van de arbeidsinspectie. De belangrijkste conclusie van dit inspectieproject is dat driekwart van de geïnspecteerde bedrijven de arbeidsomstandighedenwet overtreedt. Dit is een onrustbarend hoog percentage. Het toont aan dat bij de geïnspecteerde bedrijven de Arbeidsomstandighedenwet 1998 niet of nauwelijks wordt nageleefd. De zelfwerkzaamheid, die zou kunnen blijken uit de verdere uitwerking van onderwerpen als gevaarlijke stoffen, wordt niet opgepakt. Het beeld dat uit de inspecties ontstaat, is dat driekwart van de bedrijven waar op gevaarlijke stoffen is geïnspecteerd geen idee heeft van de mate waarin men de eigen werknemers bloot stelt aan gevaarlijke stoffen.


Hierdoor ontstaat een beeld van een sector waarin werknemers als gevolg van ongunstige arbeidsomstandigheden nog steeds grote gezondheidsrisico s lopen. De sector is echter niet bereid om maatregelen op te leggen aan bedrijven om die risico s terug te dringen. Eind 1998 zet de overheid in op een strategie die de zelfwerkzaamheid van bedrijven moet vergroten. Op dit moment, bijna vijf jaar later, moeten we constateren dat de arbeidsomstandigheden in de metaal niet verbeterd zijn en dat de sector niet uit de voeten kan met zelfwerkzaamheid. Waar vrijwillige maatregelen in andere sectoren wel hun vruchten afwerpen, gaan ze in deze sector nu al vijf jaar lang ten koste van de gezondheid van werknemers. Het rapport van de Arbeidsinspectie laat er geen twijfel over bestaan dat in deze sector geen aandacht meer verspild mag worden met het voor de zoveelste keer proberen om vrijwillige afspraken te maken. Het is tijd voor dwingende richtlijnen voor het aanpakken van de onverminderd grote risico s.


In zijn reactie op de resultaten van het inspectieproject van de Arbeidsinspectie onderschrijft de staatssecretaris de resultaten en constateert dat de door de branche bepleite ruimte voor zelfwerkzaamheid nog niet heeft geleid tot een aanpak die een goede beheersing van de relevante risico s garandeert. De staatssecretaris acht verbetering van de arbeidsomstandigheden noodzakelijk en laat het vervolgens weer aan de sector zelf over.


Daarbij besteed de staatssecretaris geen aandacht aan de rol van werknemers, ondernemingsraden en vakorganisaties bij het verminderen van risico s voor veiligheid en gezondheid op het werk. Het lijkt wel of de staatssecretaris de vakbeweging buitenspel zet bij het overleg over verbetering van arbeidsomstandigheden in de sector. Veel arboconvenanten op sectorniveau worden afgesloten met de vakbond . Er is slechts één sector waar het arboconvenant niet is afgesloten omdat werkgeversorganisaties weigerden om afspraken te maken over maatregelen op ondernemingsniveau, terwijl dit toch de bedoeling is van arboconvenanten. Deze ene sector is de metalektro. In deze sector lijkt meer aan de hand te zijn dan problemen met lasrook, lawaai en oplosmiddelen. Machineveiligheid is een ernstig probleem. Ook fysieke belasting en werkdruk zijn knelpunten die werknemers noemen.


Het gaat om ernstige risico s waar werknemers aan worden blootgesteld als hersenbeschadiging, lawaaidoofheid en kankerverwekkende stoffen. Er is genoeg onderzoek gedaan en geschikte beleidsregels zijn een jaar geleden al voorgesteld. Het wordt nu tijd om een krachtig beleid te gaan voeren in deze sector. Het moge duidelijk zijn dat dit punt voor de PvdA zeer zwaar telt. Ik verwacht dan ook van de staatssecretaris een wijziging van zijn standpunt en zie de beleidsregels met belangstelling tegemoet. De sector zal de staatssecretaris dankbaar zijn.