Ingezonden persbericht
Zestiende Dag van de Kerkgeschiedenis in Deventer
Persbericht
Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis
Devotie en religie in Deventer
Op zaterdag 13 november 2004 vindt de zestiende Dag van de Kerkgeschiedenis plaats in Deventer
Deventer is een van de oudste steden van Nederland. Het is ook een van de eerste steden waar de christelijke religie voet aan de grond kreeg. Rond het jaar 770 stichtte de Angelsaksische prediker Lebuïnus er het eerste kerkje. De bisschop van Utrecht resideerde er een tijdlang.
Aan het eind van de middeleeuwen trok de jonge Erasmus nog van Gouda naar Deventer, omdat daar in het oosten van het huidige Nederland de belangrijkste centra van beschaving, vroomheid en geleerdheid waren. In Erasmus' dagen werden in Deventer meer boeken gedrukt dan in enige andere Nederlandse plaats - en uiteraard ging het daarbij vooral om religieuze boeken. Eeuwenlang was de stad een levendig middelpunt van boekdrukkunst, onderwijs en religie.
De Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis (VNK) wil dit jaar de aandacht richten op de belangrijke positie die Deventer inneemt in de geschiedenis van de religie in Nederland. In samenwerking met de Vereniging Oud Deventer wordt op zaterdag 13 november 2004 in diverse presentaties, lezingen, publieke gesprekken en rondleidingen een aantal hoogtepunten van de Deventer kerkgeschiedenis belicht.
Anne Bollman (Rijksuniversiteit Groningen) houdt een lezing over de strijd voor het geloof van de 'zusters van het gemene leven' in de late Middeleeuwen. Christiaan Ravensbergen (Theologische Universiteit Kampen) zal vertellen over kerk, stad en land in de dagen van de beroemde predikant, dichter en geschiedschrijver Jacobus Revius, in het begin van de Gouden Eeuw. De dag wordt geopend met een lezing door Clemens Hogenstijn (Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek Deventer) die zal verhalen over de katholieke statie te Deventer tussen verdrukking en emancipatie (1721-1854).
Over het heden en het recente verleden gaan twee bekende kerkelijke figuren met elkaar in gesprek: Gerard de Korte, hulpbisschop van Utrecht en deken van Salland, en Wim Beekman, oud-voorzitter van de hervormde synode en protestants predikant te Deventer. Zien we na de secularisatie een vernieuwde belangstelling voor spiritualiteit in de jongste decennia?
Rond het middaguren kunnen de bezoekers kiezen uit vier rondleidingen onder deskundige leiding over de geschiedenis van het onderwijs, het boek, de kerk en het jodendom in Deventer.
Tijd, plaats, toegang: De dag wordt tussen 10.15 uur en 16 uur gehouden in de voormalige synagoge, het gebouw van de Christelijke Gereformeerde Kerk, Golstraat 23, 7411 BN Deventer, nabij de Brink in de binnenstand van Deventer. De Dag van de Kerkgeschiedenis is gratis toegankelijk voor alle belangstellenden; aanmelding van tevoren is niet noodzakelijk.
Over de VNK: De Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis (VNK) werd opgericht in 1989. De vereniging richt zich op alle kerkhistorici en andere geïnteresseerden, ongeacht levensbeschouwelijke achtergrond. In de afgelopen vijftien jaar heeft de VNK jaarlijks een kerkhistorische dag belegd in telkens een ander gedeelte van Nederland. De VNK geeft vier keer per jaar het Tijdschrift voor Nederlandse Kerkgeschiedenis uit en heeft reeds achttien boeken op de markt gebracht.
Inlichtingen:
020-6936424 (Jan Dirk Snel; j.d.snel@chello.nl)
024-6415136 (Guus Bary; e.h.bary@tref.nl)
----------
Programma
10.15 Ontvangst en koffie
10.45 Opening door prof. dr Herman J. Selderhuis, voorzitter van de VNK
Iets over het kerkgebouw, de voormalige synagoge
11.00 Clemens M. Hogenstijn, Stadsarchief, secretaris Vereniging Oud Deventer:
De katholieke statie te Deventer tussen verdrukking en emancipatie (1721-1854)
11.30 Tweespraak onder leiding van prof. dr Herman J. Selderhuis: ds Wim B. Beekman, protestants predikant te Deventer en oud-synodevoorzitter van de Nederlandse Hervormde Kerk, en mgr dr Gerard J. M. de Korte, hulpbisschop van Utrecht en deken van Salland:
Secularisatie en vernieuwde belangstelling voor spiritualiteit in de jongste decennia
12.15 Vier rondleidingen - keuze uit:
* Langs onderwijsinstellingen met drs Bonny Rademaker-Helfferich, voorzitter Doopsgezinde Historische Kring
* Naar de magazijnen van de Athenaeumbibliotheek: incunabelen en postincunabelen met dr Jan Bedaux, Athenaeumbibliotheek
* Langs herinneringsplaatsen van de Joodse geschiedenis met mr Manja A. Pach, initiatiefneemster Etty Hillesum Centrum
* Langs plekken van Moderne Devotie met Clemens M. Hogenstijn
13.15-14.30 Lunchpauze. (Op eigen gelegenheid te regelen. Koffie en thee is beschikbaar in het kerkgebouw. Op en nabij de Brink zijn vele horecagelegenheden.)
14.30 dr Anne M. Bollmann, Rijksuniversiteit Groningen:
Strijden voor hun geloof - de 'zusters van het gemene leven' in de stedelijke samenleving van de late Middeleeuwen
15.00 drs Christiaan Ravensbergen, Theologische Universiteit Kampen:
Kerk, stad en land in de dagen van Jacobus Revius (zeventiende eeuw)
15.45-16.00 Sluiting
----------
Over de sprekers
Anne M. Bollmann: Strijden voor hun geloof - de 'zusters van het gemene leven' in de stedelijke samenleving van de late Middeleeuwen
Deventer was de stad waar de beroemde beweging van de Moderne Devotie begon. Anne Bollmann zal in haar lezing de aandacht richten op de vrouwen in die beweging, de 'zusters van het gemene leven', en hun strijd voor het geloof. Zij zal laten zien hoe de boeken die deze vrouwen bijhielden, een prachtige bron vormen om inzicht te krijgen in het alledaagse leven in stad en convent. De relatie tussen de burgers en de vrouwelijke religieuzen was wederzijds. De stedelingen profiteerden bijvoorbeeld van de sociaal-charitatieve activiteiten van de zusters, terwijl de zusters de burgers nodig hadden als klanten voor hun spin- en weefbedrijven. Aan de hand van teksten zal Bollmann laten zien hoe Deventer burgers de geloofspraktijk in de zusterconventen als een zaak van algemeen belang beschouwden. Het zelfbewustzijn van de zusters was sterk: hoewel ze vanwege hun sekse vanuit de kerk geen hervormingstaken mochten uitoefenen, probeerden ze toch op een inofficiële manier de mensen in hun omgeving te bekeren.
Dr Anne Bollmann is verbonden aan letterenfaculteit van de Rijksuniversiteit Groningen. In juni 2004 promoveerde ze op Frauenleben und Frauenliteratur in der Devotio moderna. Volkssprachige Schwesternbücher in literarhistorischer Perspektive; het boek zal verschijnen bij Mohr Siebeck in Tübingen.
Christiaan Ravensbergen: Kerk, stad en land in de dagen van Jacobus Revius (zeventiende eeuw)
Christiaan Ravensbergen zal ingaan op de verhouding van de gereformeerde kerk met de stad en het omringende platteland in de dagen van de beroemde Jacobus Revius. Deze geboren Deventenaar, die nog steeds een grote naam heeft als dichter, geschiedschrijver en medewerker aan de Statenvertaling, kwam in 1614 als predikant naar zijn geboortestad, waar hij bijna drie decennia zou blijven. Met name de rol van de gezworen gemeente in Deventer is boeiend. Dit politieke lichaam oefende destijds ten aanzien van de religie bijzonder veel invloed uit en dat is niet alleen typerend voor Deventer, maar voor de situatie in vele steden in het oosten van de Republiek. Minder bekend dan Revius, maar voor de Deventer verhoudingen misschien nog wel belangrijker was diens ambtgenoot Johannes Acronius. Met zijn komst, overigens in hetzelfde jaar, na de val van Wezel, kwam de situatie in Deventer op scherp te staan. Ravensbergen wil laten zien hoe de verschillende partijen - magistraat, meente, kerkenraad, predikanten - op zijn komst gereageerd hebben. Dat levert een levendig beeld op van religieus Deventer aan het begin van de Gouden Eeuw.
Drs Christiaan Ravensbergen is verbonden aan Theologische Universiteit Kampen en als studentenpredikant werkzaam aan de Haagse Hogeschool. Samen met Jaap van Gelderen en met medewerking van Johan van den Berg bezorgde hij in de Kleine Serie (90) van de RGP De Classicale Acta 1573-1620. VI. Provinciale synode Overijssel. Classis Deventer 1601-1620, Classis Kampen 1596-1601 en 1618-1620, Classis Steenwijk/Vollenhove 1601-1620 (Den Haag 2000 ).
Clemens M. Hogenstijn: De katholieke statie te Deventer tussen verdrukking en emancipatie (1721-1854)
In het rechtzinnig calvinistische klimaat dat lange tijd in Deventer heerste, hadden katholieken het aanvankelijk niet gemakkelijk, zal Clemens Hogenstijn in zijn openingslezing betogen. Pas in 1721 kon de katholieke statie een getolereerde huiskerk inrichten. Maar in de loop van de achttiende eeuw veranderde er veel: van verdrukking ging het naar emancipatie. In de jaren vanaf 1780 namen katholieken geestdriftig deel aan de in Deventer zo actieve beweging van de Patriotten. Al in 1799 kwam, in grote harmonie tussen alle betrokkenen, een herverdeling van de kerkgebouwen tussen de verschillende denominaties tot stand en kreeg de statie de beschikking over de historische Broederenkerk. Daar heerste aanvankelijk een tolerant en door de Verlichting bepaald geestelijk klimaat, maar in het midden van de 19de eeuw moest dat plaats maken voor een strijdbaar, exclusief geloofsleven. Na het herstel van het bisschoppelijk bestuur volgde in 1854 de canonieke oprichting van de parochie, begin van een nieuw tijdperk.
Clemens Hogenstijn heeft veel publicaties over de Deventer geschiedenis op zijn naam staan.. Hij is secretaris van de Vereniging Oud Deventer en verbonden aan Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek. Over enkele maanden zal hij aan de Radbouduniversiteit te Nijmegen een proefschrift verdedigen over de Deventer patriotten.
Gerard J. M. de Korte en Wim B. Beekman: Secularisatie en vernieuwde belangstelling voor spiritualiteit in de jongste decennia
De weg die protestantisme en katholicisme in de laatste anderhalve eeuw in een stad als Deventer zijn gegaan, is nogal verschillend geweest. Heel lang bleven de katholieken organisatorisch sterk. Het waren de dagen van de verzuiling. Maar Deventer behoorde tot die steden waar het protestantisme als vroeg terrein prijs moest geven. De vrijzinnigheid heerste. Maar misschien zijn de beide hoofdstromingen van het Nederlandse christendom in de laatste decennium nu toch op eenzelfde punt uitgekomen? Wat is de plaats van de religie in de huidige samenleving? Is er werkelijk sprake van hernieuwde aandacht voor christelijke spiritualiteit? En wat zijn de verwachtingen voor de toekomst?
Over deze ontwikkelingen gaan twee personen met elkaar in gesprek die het kerkelijk reilen en zeilen zowel vanuit alle gezichtshoeken kennen, zowel van bovenaf als vanuit de pastorale praktijk.
Mgr dr Gerard de Korte is deken van Salland en hulpbisschop van Utrecht.
Ds Wim Beekman is predikant van de protestantse gemeente in Deventer en oud-synodevoorzitter van de Nederlandse Hervormde Kerk.