Aantrekkelijkheid zebravinkmannetje bepaalt níet de sekse van hun vrouwtjes' eieren
Vogels krijgen niet altijd evenveel mannelijke en vrouwelijke nakomelingen dan men op grond van toeval zou verwachten. Uit eerdere studies bleek dat al bij de productie van het ei het geslacht beïnvloed moet zijn. Nikolaus von Engelhardt bestudeerde de sekseverschillen bij zebravinken, en in het bijzonder de mogelijke invloed hierbij van hormonen die de moeder via de eidooier meegeeft aan haar kuikens. Met zijn onderzoek kon hij resultaten van anderen niet bevestigen die leken aan te tonen dat de mate van aantrekkelijkheid van het mannetje de sekse verhouding zou beïnvloeden van de door zijn vrouwtje gelegde eieren (primaire sekseratio). Wel vond Von Engelhardt effecten van de legvolgorde en het voedsel op de primaire sekseratio, maar deze waren niet voorspeld of gingen tegen de verwachting in. Ook toonde hij opnieuw aan dat manipulatie van de vrouwelijke hormonale toestand de secundaire sekseratio (in ontwikkelingsstadia vanaf de leg) beïnvloedt en bovendien dat dit door sekse specifieke overleving veroorzaakt wordt. Zo bleek aan het ei toegevoegd testosteron het bedelgedrag en de groei alleen bij dochters te stimuleren. Bij de zonen, die gewoonlijk al meer bedelen en sneller groeien dan hun zussen, werd de groei door toegevoegd testosteron zelfs iets vertraagd. Toegevoegd testosteron heeft ook nog consequenties op de lange termijn: op volwassen leeftijd waren mannetjes en vrouwtjes uit met testosteron behandelde eieren aantrekkelijker voor het andere geslacht dan die uit controle eieren. Er waren geen verschillen in morfologie of kleur aantoonbaar maar wel verschillen in reproductief gedrag. In een broedpoging met onbehandelde vrouwtjes produceerden mannetjes uit testosteroneieren minder ongerichte zang dan mannetjes uit controle eieren. Ze begonnen later met nestbouw maar kregen uiteindelijk zwaardere nesten.
Nikolaus Baron von Engelhardt (Heidelberg, Duitsland, 1971) studeerde biologie aan de Universiteit Bayreuth. Zijn promotieonderzoek deed hij bij Gedragsbiologie, op het Biologisch Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen, als lid van de Onderzoekschool BCN (Behavioral and Cognitive Neurosciences). Het onderzoek was onderdeel van het ALW programma 'Avian Sex Allocation' van financier NWO.
Datum en tijd vrijdag 19 november 2004, 16.15 uur
Promovendus N.B. Baron von Engelhardt, tel. (050)363 78 50, e-mail: nvengelhardt@gmx.de (werk)
Proefschrift Proximate control of avian sex allocation. A study on Zebra finches
Promotor prof.dr. S. Daan
Faculteit wiskunde en natuurwetenschappen
Plaats Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen
Laatst gewijzigd:8 november 2004 15:10
Rijksuniversiteit Groningen