Stichting Aids Fonds

Vrouwen hardst getroffen door groei aidsepidemie

Aids Fonds: 'Forse investering in microbiciden nodig'

23 november 2004

Het aantal mensen met hiv heeft het hoogste niveau in de geschiedenis van de aids bereikt. Vandaag brengen de Verenigde Naties (UNAIDS) de nieuwste cijfers: eind 2004 leven 39,4 miljoen mensen met een hiv-infectie. In het afgelopen jaar waren er 4,9 miljoen nieuwe infecties en stierven en 3,1 miljoen mensen aan aids. Wereldwijd verspreidt hiv zich vooral door heteroseksueel contact en treft vrouwen het hardst. Voor veel vrouwen blijkt het onveilig gedrag van hun mannelijke partners het grootste risico. Daarom vindt het Aids Fonds dat de investering in microbiciden-onderzoek verdubbeld moet worden.

Schrikbarende toename
In Oost-Europa en Centraal-Azië is in minder dan tien jaar een negenvoudige toename van hiv-infecties te zien. Vergeleken met 2002 is er in Oost-Azië een toename van 50% en in Oost-Europa en Centraal-Azië een toename van 40% van de hiv-infecties. Hardst getroffen door de epidemie is Sub-Sahara Afrika met 25,4 miljoen mensen met hiv/aids. In dit deel van de wereld kwamen evenveel nieuwe hiv-infecties voor als dat er mensen stierven ten gevolge van aids. Hoewel Sub-Sahara Afrika maar 10 % van de wereldbevolking huisvest, leeft tweederde van alle mensen met hiv in dit werelddeel.

Vrouwen en meisjes
In het begin van de epidemie raakten veel meer mannen dan vrouwen besmet met hiv. Nu zijn wereldwijd bijna 50% van de hiv geïnfecteerden vrouw en in Sub-Sahara Afrika zelfs bijna 60 %. Vrouwen zijn fysiek vatbaarder voor hiv dan mannen. De kans op een hiv-infectie tijdens onbeschermde seks is voor vrouwen bijna 2 keer zo hoog dan voor mannen. Met name onder meisjes en jonge vrouwen is de toename schrikbarend. In Sub-Sahara Afrika is nu van de jongeren tussen 15 en 24 jaar die met hiv leven 76 % meisje.

Vrouwspecifieke oplossingen
De meeste vrouwen krijgen een hiv-infectie door het onveilige gedrag van hun partner buiten de relatie, waarover ze weinig tot geen controle hebben. Veel hiv-preventie strategieën gaan ervan uit dat iedereen vrij is om een keuze te maken en kan opteren voor seksuele onthouding, trouw aan een partner of condoomgebruik. Veel vrouwen hebben deze keuzevrijheid niet als gevolg van de sociale verhoudingen en hun economische afhankelijkheid.

De aidsbestrijding moet dus met oplossingen komen die rekening houden met de ongelijke positie van vrouwen in veel landen. Naast het ontwikkelen van een vaccin moet er gekeken worden of er op korte termijn voor vrouwen een middel beschikbaar kan komen om bescherming te bieden in die situaties waarin een condoom niet gebruikt kan worden.

Microbiciden
In afwachting van een preventief vaccin zouden microbiciden in de vorm van een gel, crème, spons of vaginale ring een oplossing kunnen zijn. Microbiciden worden door de vrouw zelf ingebracht. Ze bieden volledige of gedeeltelijke bescherming tegen hiv, terwijl bij sommige microbiciden de vrouw nog wel zwanger kan worden. Hoewel naar verwachting de eerste generatie microbiciden niet 100% bescherming zullen bieden, hebben wetenschappers berekend dat het middel al bij 60% effectiviteit en gebruik door 20% van de vrouwen in arme landen in 3 jaar tijd zal leiden tot 2,5 miljoen minder infecties onder vrouwen, mannen en kinderen. 'Het microbicidenonderzoek is veelbelovend omdat het gebruik maakt van een combinatie van al bestaande producten en geneesmiddelen. Dat betekent dat er redelijk snel overgegaan kan worden tot het testen met vrijwiligers', aldus Peter van Rooijen directeur van het Aids Fonds. De verwachting is dat binnen 5 a 7 jaar de eerste generatie microbiciden op de markt zullen zijn.

Leiderschap
Hoewel op dit moment wetenschappers ruim 50 microbiciden tegen het hiv-virus onderzoeken, is vanuit de farmaceutische industrie, tot nu toe, weinig interesse getoond voor de ontwikkeling van deze vrouwspecifieke preventiemiddelen. De verschillende bedrijven kunnen vanuit hun expertise juist een cruciale bijdrage leveren aan het ontwikkelen van microbiciden.Volgens IPM (International Partnership on Microbicides), een non-profit organisatie gevestigd te Washington, moeten regeringen en de private sector leiderschap tonen. Tussen nu en 2007 zal bijna een miljard dollar geïnvesteerd moeten worden. Voormalig minister Els Borst, bestuurslid van IPM: 'Regeringen moeten hun investeringen in het microbicide onderzoek fors verhogen. Ook de farmaceutische industrie moet leiderschap tonen door de stoffen met anti-retrovirale werking die ze in hun bezit hebben, beschikbaar te stellen aan de wetenschap zodat ze als microbicide getest kunnen worden. Dit is van het grootste belang voor vrouwen en meisjes wiens leven bedreigd wordt door de aidsepidemie.' De Nederlandse regering heeft tot nu toe 8 miljoen euro toegekend aan de ontwikkeling van microbiciden.

Behandeling
Voor de vele miljoenen mensen die al een hiv infectie hebben opgelopen moeten aidsremmers (antiretrovirale medicijnen) met spoed en op grotere schaal beschikbaar komen. Hoewel er veel vorderingen gemaakt zijn op het gebied van de behandeling, hebben nog 9 op de 10 mensen die behandeling nodig hebben geen toegang tot behandeling. Het merendeel van die mensen leeft in sub Sahara Afrika. Als we nu niet ingrijpen zullen er de komende 2 jaar 5 tot 6 miljoen mensen sterven.