ICTU/XPIN

Lijst 500 TOP-Ambtenaren sluitstuk van campagne XPIN

Vandaag verschijnt het tijdschrift Pluche met een themanummer over de ontwikkeling van de moderne ambtenaar. In een (symbolische) lijst staan 500 TOP-ambtenaren vermeld die allen passen bij de eigentijdse overheid. TOP staat voor Trots, Open en Praktisch. Vermelding op de lijst staat los van salarisschalen of de positie in de organisatie. De publicatie is het sluitstuk van een campagne die het bureau XPIN heeft gevoerd om een scherper beeld te krijgen van de eigentijdse, innovatieve ambtenaar.

Het interdepartementale Expertisebureau voor Innovatieve Beleidsvorming XPIN startte de campagne op 1 september 2004 onder de naam TOP-ambtenaren. XPIN wil hiermee een type ambtenaar in de schijnwerpers zetten, die met hun professionele houding en kwaliteiten al in de rijksdienst aanwezig zijn. In een oproep die is uitgegaan naar alle ministeries en landelijke uitvoeringsorganisaties zijn nominaties gevraagd van ambtenaren die als voorbeeld kunnen dienen. De lijst bevat namen van ambtenaren van hoog tot laag, met een goede mix van mannen en vrouwen maar met een oververtegenwoordiging van senioren, omdat die nu eenmaal meer hebben laten zien van hun kunnen. De verantwoordelijkheid voor het samenstellen van de lijst ligt bij XPIN. De campagne eindigt met een bijeenkomst in Breda op 26 november, waar een aantal van de TOP-ambtenaren praten over een eventueel vervolg.

De campagne met zijn zoektocht naar goede voorbeelden is om praktische redenen beperkt tot de rijksoverheid; het systematisch benaderen van alle gemeenten en provincies was niet door XPIN te realiseren. TOP-ambtenaren zijn echter in alle bestuurslagen te vinden. Bij decentrale overheden is de oriëntatie op de samenleving bijvoorbeeld eerder een vanzelfsprekend onderdeel van het werk dan bij de centrale overheid.

Het feit dat een individuele ambtenaar op de lijst staat betekent niet meer en niet minder dan dat zijn of haar gedrag bij iemand, meestal een collega, als TOP is opgevallen. Dat betekent niet dat alle drie de eigenschappen in gelijke mate of permanent aanwezig zijn en ook niet dat die sterker zijn ontwikkeld dan bij ambtenaren die niet op de lijst staan. De lijst is bottom-up tot stand gekomen en is door niemand officieel getoetst. Het is de bedoeling de bewustwording van ambtenaren over de eigen professionaliteit te voeden en de boodschap te onderstrepen dat de TOP-kwaliteiten al breed worden herkend in de rijksoverheid. XPIN had zich vooraf ten doel gesteld om op basis van deze kwaliteiten 500 nominaties te krijgen en dat is gelukt. De basis voor een eigentijdse overheid is er. XPIN daagt anderen uit om in de toekomst met een betere lijst te komen.

De aankondiging van die lijst heeft in de landelijke pers de nodige aandacht getrokken. Naar aanleiding hiervan hecht XPIN eraan te beklemtonen dat ondernemend en creatief gedrag in deze tijd nodig is, maar dat ook TOP-ambtenaren binnen het kader van politiek primaat werken. Het goed omgaan met de spanningsvelden die dit oplevert is juist wat de professionele ambtenaar typeert.

Achtergrondinformatie over XPIN
Het Expertisebureau voor Innovatieve Beleidsvorming XPIN is een initiatief van de secretarissen-generaal van alle ministeries. Het bureau is onderdeel van ICTU. XPIN bouwt vanaf 2001 aan een innovatieve overheid. Voor ambtenaren op alle niveaus (nationaal, provinciaal en gemeentelijk) is het bureau een steun en toeverlaat die hun creativiteit stimuleert. Via de website, ontmoetingen en publicaties worden gelegenheden gecreëerd voor vernieuwers van de publieke zaak om van elkaar te leren. XPIN werkt steevast samen in wisselende consortia met andere organisaties uit overheid en private sector.

In het oog springende voorbeelden zijn:

- de hoorzitting in de Tweede Kamer naar aanleiding van Tien jaar motie Willems over burgerparticipatie en interactieve beleidsvorming;

- de werkreis naar Zweden en Denemarken waar met een uitgelezen groep Nederlandse ambtenaren zogeheten Future Centers werden bezocht met als resultaat dat er binnen twee jaar vijf samenwerkende Future Centers voor de overheid zijn opgericht bij verschillende departementen.
- een aantal praktische publicaties over digitale debatten en de rol van ambtenaren, over empowerment van burgers die publieke verantwoordelijkheid nemen en over coaching van innovatieve ambtenaren.
In het laatste jaar van zijn bestaan heeft XPIN besloten zich te concentreren op de mens achter de ambtenaar, omdat persoonlijke drijfveren binnen de ruimte die hem of haar gelaten wordt bepalend zijn voor de vraag of er al dan niet sprake kan zijn van innovatie.Om praktische redenen heeft de zoektocht zich beperkt tot rijksniveau, maar het is aannemelijk dat ambtenaren van gemeenten en provincies zich in het geschetste beeld herkennen.