Nieuws
27 nov 2004 - Speech Gerrit Zalm op 116e algemene vergadering
Gerrit Zalm hield op 27 november, de tweede dag van de 116e algemene
vergadering van de VVD, onderstaande speech.
Dames en heren,
We hebben een woelig en zwaar jaar achter de rug. Zowel in Nederland als
in de VVD. Economisch ging het slecht en koopkracht staat onder druk. Het
hervormingspakket van het kabinet is, hoewel nodig, voor veel mensen een
bittere pil. De burgers in Nederland maken een moeilijke tijd door waarin
veel van hun mentale weerbaarheid wordt gevraagd. Voor, maar zeker na de
moord op Theo van Gogh. De spanningen in de samenleving zijn opgelopen.
Ook in onze partij hebben we het dit jaar niet makkelijk gehad. Er is een
aanslag gepleegd op Jozias van Aartsen. We hebben afscheid moeten nemen
van staatssecretaris Annette Nijs. We hebben flink verloren bij de
verkiezingen voor het Europees Parlement. Er is een forse aanvaring
geweest met Hans Dijkstal. Het kamerlid Geert Wilders heeft onze partij
verlaten. Ayaan Hirsi Ali zit ondergedoken. Dat is allemaal niet
vreugdevol.
Goed nieuws was er ook. Ik denk aan de benoeming van Neelie Kroes bij de
Europese Commissie. De begroting is zonder grote problemen door de Tweede
Kamer geloodst. Ook het bereiken van een sociaal akkoord is een positieve
mijlpaal. Maar de balans slaat toch negatief door.
Dames en heren,
Laat ik beginnen met een toelichting op het sociaal akkoord. Het is al
weer een half jaar geleden dat het sociaal overleg met de vakbonden uit
elkaar spatte. De relatie tussen het kabinet en de vakbonden bereikte een
historisch dieptepunt. Er zijn de afgelopen maanden harde woorden
gebruikt. De oppositie sprak van een oorlog van het kabinet met de
vakbeweging. Oorlog. Ze zullen wel bedoeld hebben: strijd. Het kabinet
werd beschimpt. Sommigen zouden zeggen dat het grensde aan 'smadelijke
kabinetslastering'. Het verzet van de vakbonden bereikte zijn hoogtepunt
met de demonstratie op 2 oktober. Ruim 200.000 mensen demonstreerden op
het Museumplein. Dat is op zich geen opzienbarend verschijnsel. Nog nooit
zijn belangrijke hervormingen doorgevoerd zonder massaal protest uit de
samenleving. Niet in Nederland, niet in Duitsland, niet in Frankrijk,
nergens.
We verwachtten van tevoren vooral veel oudere demonstranten die de VUT
wilden behouden. Het Museum-plein: what's in a name? Maar er was moeilijk
een doorsnede te maken van de demonstranten. Jong en oud liepen door
elkaar heen.
Wat was hier aan de hand? Van de jongeren kan je toch niet verwachten dat
zij aan de VUT willen blijven betalen zonder er zelf gebruik van te
kunnen maken. Voor de mensen boven de 55 was er ook weinig aanleiding.
Voor hen was er al een overgangsregeling afgesproken. Stond men er dan
vanwege de WAO? Ook dat is niet erg aannemelijk. Het leek nog het meeste
op een demonstratie tegen het kabinetsbeleid in het algemeen. In hun
eigen woorden: een demonstratie tegen de afbraak. En in mijn woorden: een
demonstratie tegen de verandering. Tegen de hervorming.
Het Sociaal en Cultureel Planbureau zegt daar in haar Rapport 2004 dit
over. Ik citeer: 'Wat gemist wordt, is een overgang van het in de
samenleving inmiddels in brede kring doorgedrongen besef van de noodzaak
van verandering, naar een breed gedragen gevoel van bereidheid tot
verandering. Dat vraagt niet om een nieuwe ideologie waar inspiratie uit
geput kan worden. Voldoende is al een gevoel van verantwoordelijkheid
voor de welvaart en het welzijn van komende generaties. Of simpeler nog:
de wil de competitie aan te gaan met andere landen.' Einde citaat.
Naar mijn mening moet in dit licht de demonstratie van 2 oktober worden
gezien. En ik kan het ook goed begrijpen. Het ging zo goed met Nederland
in de jaren negentig. De bomen reikten tot in de hemel. En opeens loopt
de economie stroef en gaat het kabinet stevig hervormen. En dat is niet
prettig.
Dames en heren,
Bijna een maand geleden hebben we een sociaal akkoord gesloten. Ik ben
daar blij mee. Het sociaal akkoord is om meerdere redenen zeer waardevol.
Vakbonden kunnen nu niet meer als vluchtheuvel dienen voor mensen die
deze moeilijke boodschap nog niet willen aanvaarden. Vakbonden,
werkgevers en kabinet zitten nu op één lijn. Er is nu het gezamenlijke
besef dat we Nederland moeten hervormen. Maar er moet een balans zijn
tussen daadkracht en draagvlak. Die balans hebben we nu bereikt.
Zo moet het ook zijn, want wat we delen, is een gezamenlijke toekomst. Ik
hoorde vorige week iemand zeggen: 'De vakbeweging heeft veel bereikt,
maar de hervormingsagenda van het kabinet is overeind gebleven.' Dit moet
wel waar zijn, want deze woorden komen van Sp-ster Agnes Kant, die voor
één keer de spijker op de kop slaat.
Dames en heren,
Vanochtend hebben we gesproken over het politiek leiderschap. Ik ben dat
de motie Van Zanen met algemene stemmen is aangenomen.
Het is voor mij steeds duidelijk geweest dat alleen de fractievoorzitter
van de VVD het onversneden liberale geluid kan laten horen. Hij moet ook
de leiding nemen in het openbare politieke debat en in het openbaar de
agenda zetten.
Een premier, vice-premier, minister of staatssecretaris zijn wel
gezichtsbepalend maar kunnen nooit die rol vervullen. Binnen de
beslotenheid van de ministerraad mogen ze alles zeggen, daarbuiten
verdedigen ze het beleid dat is afgesproken. Het getuigt van kracht,
eerlijkheid en zelfverzekerdheid dat Jozias nu al de ambitie uitspreekt
om lijsttrekker te worden en daarna fractievoorzitter te willen blijven.
Daar mag u best voor klappen!
Jozias, ik wens je veel sterkte en wijsheid toe en ik vertrouw erop dat
in de komende twee jaar onze samenwerking even goed zal blijven als nu.
En voor wie het nog niet duidelijk was weet het vanaf vandaag: Jozias
heeft alle ruimte om de VVD maximaal te profileren.
Dames en heren,
Ons land maakt een moeilijke tijd door sinds de moord op Theo van Gogh.
Daar is al veel over gezegd, ook gisteravond heeft Jozias van Aartsen
daar indringend over gesproken.
Het kabinet staat voor twee grote opdrachten.
In de eerste plaats is dat het aanpakken van het moslim-extremisme.
Daarin moet het kabinet snoeihard optreden.
In Nederland bestaan tal van geloofsovertuigingen. Sommigen hebben
opvattingen die ver weg staan van wat gebruikelijk is. Het gedachtegoed
van spiritisten, Jehova's getuigen, Hersteld Apostolischen, Mennonieten,
Gekrookte Rieters, Rozenkruisers en Christian Science wordt niet door
velen gedeeld, maar het levert geen spanningen op. We accepteren ook
Hindoeisme, Winti, Confucianisme, Boedhisme en de Islam. Dat is allemaal
geen enkel probleem.
Wat we niet kunnen accepteren van enigerlei geloof of enigerlei
overtuiging, is dat dit wordt aangegrepen als vrijbrief om fundamentele
grondrechten te schenden. En zeker niet het meest fundamentele
grondrecht. Een grondrecht dat zo fundamenteel is dat het niet eens in de
Grondwet staat. Dat is het recht om te leven!
Dames en heren,
Niemand weet zich in het recht om te leven meer bedreigd dan Ayaan Hirsi
Ali. Zij moet elke dag vrezen voor haar leven. Omdat ze dingen zegt die
anderen niet aanstaan. Omdat ze kritisch is over de Islam. Omdat ze
opkomt voor de emancipatie van moslimvrouwen. Omdat een stel
godsdienstwaanzinnigen denkt dat ze Nederland met geweld naar hun hand
kunnen zetten.
Ayaan voelt zich schuldig over de moord op Theo van Gogh, omdat ze samen
met hem de film Submission heeft gemaakt. Volgens die redering moet ik me
schuldig voelen omdat ik Ayaan gevraagd heb op de lijst te komen staan.
Ayaan stond terecht op de lijst en Ayaan heeft terecht die film gemaakt.
Schuldig zijn alleen de moordenaar en degenen die hem hebben geholpen en
die hem hebben aangemoedigd.
Ayaan, je bent geen diplomaat, je bent liberaal ongezeglijk, maar je bent
moedig en onverzettelijk. We houden van je. Je bent onze liberale parel
en we hopen dat je snel weer in ons midden bent!
Dames en heren,
Ik zei het net al: het kabinet heeft twee opdrachten. De eerste is het
bestrijden van het extremisme. Dat zullen we doortastend doen. De aanpak
van dit soort extremisten betekent opsluiten, uitzetten of allebei. En de
VVD-fractie, met Jozias voorop, zal daar alert op toezien. Het dualisme
werkt hier als een katalysator.
De tweede opdracht is het behouden en herstellen van de goede
verhoudingen in ons land. Tussen moslims en niet-moslims. Tussen mensen
van Marokkaanse afkomst en de autochtone Nederlanders. Wat de extremisten
willen is: tweespalt zaaien in onze samenleving. In die val moeten wij
niet trappen.
Extremisten kunnen rekenen op opsluiten of uitzetten. Maar hier geldt een
ander motto: niet tegen elkaar opzetten en niet uitsluiten.
Dat vereist in de eerste plaats dat we ervoor zorgen dat alle
Nederlanders, van welke afkomst dan ook, zich met zijn allen afzetten
tegen moslim-extremisten die moord als een goddelijke opdracht zien.
Daarin moeten we bondgenoten zijn. We moeten het kaf van de koran
scheiden!
Het vereist ook dat we niet generaliseren. Niet iedere gekleurde
Nederlander of iedere moslim hoeft verantwoording af te leggen over de
moord door een extremist. Dat hoefden de ongekleurde Nederlanders ook
niet te doen vanwege de blanke moordenaar van Pim Fortuyn.
Dames en heren,
Alles moet in het werk worden gesteld om de segregatie tegen te gaan en
ongedaan te maken. Dit besef is gelukkig op veel niveaus in de
samenleving doorgedrongen. Overal worden initiatieven genomen. Dat geeft
de burger moed.
In Rotterdam heeft het college van B&W afgelopen maandag het plan
gepresenteerd om een eind te maken aan witte en zwarte scholen.
Leerlingen worden zodanig geplaatst dat scholen net zo gemengd worden als
de wijk waarin de school staat. Het journaal liet de kinderen zelf aan
het woord: zij waren er zeer gelukkig mee.
In Amsterdam ligt het plan klaar om een eind te maken aan het
verschijnsel dat jongens en meisjes op school gescheiden zwemles krijgen.
In heel Nederland staan burgers en organisaties op met eigen
initiatieven: verzoeningsconcerten, discussiedagen, oranje polsbandjes en
levende kringen rondom islamitische scholen.
Dames en heren,
Deze positieve geluiden zijn bemoedigend. Maar we moeten niet de ogen
sluiten voor een onderstroom in de samenleving waar de woede of angst
groter is dan de wil tot zindelijk denken. Veel mensen zijn onzeker. Veel
mensen zijn bang. Veel mensen zijn kwaad. Ik begrijp dat heel goed.
Zij hebben het vertrouwen verloren dat de overheid de problemen in het
land voortvarend oplost. Zij twijfelen er aan of de overheid voldoende
rekening houdt met hún belangen, hún rechten en hún land.
Helaas moeten we constateren dat verantwoordelijken op alle niveaus in
het verleden te vaak een beroep hebben gedaan op de tolerantie van de
Nederlandse burgers. Te lang zijn problemen onbesproken gebleven en uit
de weg gegaan. Onder het mom van tolerantie is er voor
verantwoordelijkheden weggelopen.
Tolerantie werd een ander woord voor onverschilligheid. De initiatieven
in Rotterdam en Amsterdam vormen daar in feite de erkenning van. Maar
niet alleen het Rijk en de gemeenten moeten hier aan werken. Dezelfde
opdracht ligt er voor schoolbesturen, sportclubs en alle anderen die vorm
geven aan onze samenleving. Loop niet weg, wend het hoofd niet af. We
wonen in een klein land met veel mensen met een andere culturele
achtergrond. Dat vraagt een goede balans van wederzijdse aanpassing.
Nieuwkomers zullen de grootste stap moeten zetten. Nederlands leren, zich
aanpassen en de grondwet en de cultuur in Nederland respecteren.
De Amsterdamse wethouder Ahmed Aboutaleb heeft daar krachtige en ware
woorden over gesproken, die neerkwamen op: 'Zo doen we het in Nederland
en niet anders. En wie dat niet bevalt, die mag zijn koffers pakken'.
Van de anderen mag gevraagd worden de nieuwkomers met een zekere
onbevangenheid tegemoet te treden. Je zal als allochtoon maar mee willen
doen in Nederland. Je hebt een opleiding gevolgd, je spreekt goed
Nederlands. Je doet je stinkende best. Je wilt de kansen die ons land
biedt volop gebruiken. Maar dan...
Je wordt gediscrimineerd als je een café wilt bezoeken. En als je
solliciteert heb je een achterstand louter vanwege achternaam of kleur.
Ook een hypotheek is moeilijker te krijgen. Dan ben je terecht
verontwaardigd en het is aan ons om daar iets aan te doen.
De persoon moet voorop staan en niet de groep. Wij hebben niks met
groepen, het gaat om het individu. Mensen indelen in afkomst, in kleuren,
in geloofsrichtingen is niets voor liberalen!
Dames en heren,
Onverteerbaar is de reactie van sommige autochtonen op de moord op Van
Gogh. Er zijn brandstichtingen geweest bij islamitische scholen en
moskeeën. De daders, vermoedelijk pubers, zijn verwerpelijk, want ze
hebben Nederland een uitermate slechte dienst bewezen. Dit soort daden
leidt tot polarisatie. Het kán ook leiden tot solidariteit van redelijke
moslims met extremisten: wij tegen zij. En dat is het laatste waar
Nederland behoefte aan heeft.
Dames en heren,
Er is de afgelopen weken veel gezegd over de vrijheid van meningsuiting.
Zowel in de Tweede Kamer als daarbuiten.
Twee jaar geleden stonden we aan de vooravond van de verkiezingscampagne.
De imam El Moumni sprak negatief over homoseksualiteit. Het zei dat het
een besmettelijke ziekte is en nog veel meer. Nederland stond toen op
zijn achterste benen. Ook de VVD. Juist wij, juist de liberalen.
In een toespraak heb ik destijds gezegd dat de vrijheid van meningsuiting
geen vrijbrief is om anderen te krenken, te beledigen of te beschimpen.
Zelden heb ik op zoveel applaus van u mogen rekenen. Deze lijn wil ik
graag volhouden. El Moumni ging over de schreef, Van Gogh ging over de
schreef en de Hollandse imam Van der Ven gaat over de schreef. Daartegen
kan je protest aantekenen, open brieven schrijven en naar de rechter
gaan. Zo is dat geregeld in Nederland. Maar dat geeft natuurlijk nooit en
te nimmer een alibi voor moord. Niet op El Moumni, niet op Van Gogh en
niet op Van der Ven. Wie dat niet begrijpt of niet wil begrijpen, die
hoort hier niet thuis.
Dames en heren,
Het is onrustig in Nederland. Veel mensen zijn ongerust, angstig of
voelen zich hier niet meer thuis.
Tegen stevige hervormingen bestaat veel verzet. Er is een sociaal
akkoord, maar toch zijn mensen teleurgesteld in hun verwachtingen. Vroeg
met pensioen op kosten van anderen kan vrijwel niet meer. Het grijs
kenteken voor particulieren wordt afgeschaft. Het gebruik van de
gezondheidszorg ga je meer voelen in je eigen portemonnee. Het is
allemaal nodig, maar het is niet prettig en er is veel onbehagen. Dat
onbehagen voegt zich bij gevoelens van angst, onzekerheid en bitterheid
als gevolg van de moord op Theo van Gogh en de vele doodsbedreigingen.
Geen wonder dat de coalitiepartijen het slecht doen in de peilingen. Wat
moeten we daar mee? Er is maar één antwoord: we moeten volhouden en we
moeten leveren.
En we zullen leveren. We zullen de sociaal-economische hervormingen
doorvoeren en laten zien dat die vruchten afwerpen. We zullen optreden
tegen extremisme en terrorisme en successen boeken. Engeland (IRA),
Spanje (ETA), Duitsland (RAF), Frankrijk (OAS) hebben allemaal met
terrorisme te maken gehad. Allemaal hebben ze het na verloop van tijd
onder controle gekregen. We zullen wetgeving aanpassen en de capaciteit
voor inlichtingen, opsporing en arrestatie verruimen. We zullen illegalen
uitzetten en zij die zich met terrorisme bezighouden en een dubbele
nationaliteit hebben de Nederlandse nationaliteit ontnemen. Wij zullen
het moslimterrorisme hoe dan ook onder controle krijgen. Dat is mijn
rotsvaste overtuiging.
We zullen ook doorzetten met een consequent beleid van beperken van
immigratie, bevorderen van integratie en het bestrijden van
discriminatie.
Wat we zeker niet moeten doen is ons van de wijs laten brengen. De VVD
heeft allang goede oplossingen voor de problemen van nu. Nu kunnen we het
uitvoeren en nu gaan we het uitvoeren!
Dank u wel.
VVD