Ingezonden persbericht
Persberichten, 23 december 2004
Geachte redactie,
De feestdagen staan voor de deur. Op Eerste Kerstdag koppelt de
ESA-sonde Huygens los van het Amerikaanse moederschip Cassini.
Beide bevinden zich in een baan om Saturnus. Het is de bedoeling
dat Huygens op weg gaat naar de mysterieuze Saturnusmaan Titan.
De sonde is vernoemd naar de beroemde Hollandse natuurkundige
Christaan Huygens, die in de 17e eeuw de ringen van Saturnus en
ook de maan Titan ontdekte. Natuurlijk hopen we dat alles goed
gaat. Maar er zijn twee scenario's waarbij Huygens een nieuwe,
maar nu interplanetaire 'Vliegende Hollander' kan worden.
Op Tweede Kerstdag is er weer iets bijzonders aan de hand. Kijk
als het helder weer is eens omhoog. De volle maan staat op een
recordafstand van meer dan vierhonderdduizend kilometer van de
aarde. Wat dan aan de hemel schijnt, is de 'minst-volle maan'. De
maan is veel kleiner dan normaal en ook lichtzwakker.
De tekst van beide artikelen vindt u hieronder en kunt u vrij van
rechten in uw publicatie overnemen. Indien u er een korter bericht
van wilt maken, vermeldt dan svp als bron www.kennislink.nl.
Prettige feestdagen!
Carl Koppeschaar
-----
Carl Koppeschaar
Hoofdredacteur Kennislink
http://www.kennislink.nl
Bezoekadres: Laan van Nieuw Oost-Indië 300 -- 2593 CE Den Haag
T 06-20621593 -- E carl.koppeschaar@kennislink.nl
Vliegende Hollander naar Titan
door Gieljan de Vries
Op Eerste Kerstdag koppelt de ruimtesonde Huygens los van zijn
moederschip Cassini en zet koers naar de bewolkte Saturnusmaan
Titan. De populair-wetenschappelijke website www.kennislink.nl
waarschuwt ervoor dat de Europese ruimtevaartorganisatie ESA
hiermee in feite een tweede Vliegende Hollander in het leven kan
roepen.
De beroemde 17e-eeuwse natuurkundige Christiaan Huygens hoeft
het gelukkig niet meer mee te maken. Op Eerste Kerstdag kan zijn
naam in opspraak raken. De naar hem vernoemde ESA-sonde
Huygens begint dan namelijk aan het laatste deel van zijn reis naar de
Saturnusmaan Titan. Mist de sonde Titan, dan kan hij voor eeuwig
door de ruimte zwalken als een moderne Vliegende Hollander. Ook
bij een landing in een van Titan's hypothetische ethaan-zeeën staat hem
het lot van eeuwig varen te wachten. ESA zou het ondertussen toch
moeten weten: op kerkelijke feestdagen moet je geen reizen beginnen!
Dat blijkt wel uit het lot van Beagle 2 - en van Willem van der Decken.
Rampspoed rond Kerstmis
Eerste Kerstdag, 2003: Isidis Planitia op Mars. Hoog boven de roestrode
bodem trekt een zilveren stipje een baan langs de hemel: de sonde
Beagle 2, na een half jaar meeliften met ESA's Mars Express bijna op
zijn plaats van bestemming. In plaats van gracieus aan drie parachutes af
te dalen, slaat de kleine robot als een ware vallende ster in op Mars. Een
maand wanhopig zoeken levert niets op. Next!
Eerste Kerstdag, 2004: het Saturnus-stelsel. ESA-sonde Huygens koppelt
los van zijn NASA-moederschip Cassini. De twee hebben er al een aantal
scheervluchten rond Titan en Saturnus opzitten. Maar Huygens' reis na de
ontkoppeling heeft niets weg van een scheervlucht. 'Ramkoers' is een beter
woord. Als alles goed gaat daalt de sonde op 14 januari via remschild en
parachutes af in de dikke Titan-atmosfeer.
Vliegende Hollander - take twee
Gaat het allemaal wel zo vlekkeloos verlopen? De legende van de Vliegende
Hollander lijkt niets goeds te voorspellen voor de arme Huygens. Kapitein
Willem van der Decken, zo wil het verhaal, tartte de hemel door onder het
gelui van de Paasklokken uit te varen. Het kwam hem op een eeuwigdurende
vloek te staan: tot aan het einde der tijden moet hij als de Vliegende
Hollander rondvaren op de wereldzeeën. Zijn schip is sinds de zeventiende
eeuw door allerlei zeelui waargenomen. Het spookschip lijkt op schepen af te
koersen om op het laatste moment te verdwijnen. Soms komt het schip langszij
en vraagt Van der Decken de verhalenverteller brieven mee te nemen. Moraal:
op kerkelijke hoogtijdagen past rust en hoor je niet op reis te gaan.
NASA had dat beter begrepen. De Amerikanen waren zo verstandig de
Marsrovers Spirit en Opportunity pas na oud en nieuw van 2003 te laten
landen. Die twee robots hebben ondertussen talloze sporen van water gevonden
op onze buurplaneet. Opportunity sleepte er zelfs een mysterieuze
schoonmaakbeurt uit; zijn zonnecellen vangen sinds kort meer energie op
dan verwacht, alsof het fijne Marsstof er vanaf is geblazen.
Het wordt dus duimen voor Huygens. Als hij Titan mist, zwalkt hij als een
tweede Vliegende Hollander voor altijd door de ruimte, en het zou het niet
de eerste keer zijn dat een ruimtesonde een verkeerde baan volgde! Ooit
de prachtige beelden van het Mars-weer gezien die de Mars Climate
Orbiter wekelijks naar huis stuurt? Natuurlijk niet. Door een omrekenfout
tussen het Engelse en metrische eenhedenstelsel kwam die satelliet in 1999
niet in een baan om Mars terecht, maar stortte hij keihard neer op de
Rode Planeet.
Ook als Huygens' baan goed is berekend en alle parachutes goed
uitklappen kan Huygens een eeuwig rondvarende Vliegende Hollander
worden. Sterrenkundigen denken namelijk dat delen van Titan's oppervlak
bedekt zijn met uitgestrekte zeeën. Niet van water, want Titan heeft een
oppervlaktetemperatuur van bijna 200 graden onder nul, maar van
ethaan (C2H3), een iets zwaardere variant van aardgas (CH4). De
ontwerpers hebben daar gelukkig rekening mee gehouden: Huygens is
ontworpen om in zo'n zee te kunnen dobberen.
Natuurlijk hopen we dat het allemaal goed komt met ESA's sonde.
Huygens reist dan vanaf 25 december in een perfect gemikte baan naar
Titan, een van de grootste manen in het zonnestelsel en de enige met een
eigen atmosfeer. De maan werd in 1655 ontdekt door Christiaan Huygens,
naar wie de sonde weer is vernoemd. Op 14 januari komt Huygens aan
bij Titan en breekt zijn val met een speciaal hitteschild. Daarna klappen
parachutes uit, Huygens remt netjes af en begint zijn meetserie.
De kleine sonde verzamelt tijdens zijn afdaling allerlei gegevens over de
chemische samenstelling van Titan's atmosfeer, de temperatuur en lokale
windsnelheid en verzamelt minuscule zwevende deeltjes - aërosolen - uit
Titan's ijskoude atmosfeer. Al die taken gebeuren bij temperaturen ver
onder het vriespunt: -198 graden Celsius om precies te zijn. Huygens'
radiozender is niet krachtig genoeg om zijn gegevensstroom vanaf het
verre Saturnusstelsel in één keer naar de aarde te zenden. Daarom
doet Cassini met zijn veel krachtiger zender dienst als tussenstation.
Deuntje
Net als Beagle 2 een paar noten van een popsong (van de Engelse
band Blur) had moeten sturen bij een veilige landing, heeft Huygens een
eigen tune aan boord. Bij een geslaagde landing brengt de sonde
veertien minuten muziek ten gehore, gecomponeerd door de Fransen
Julien Civange en Louis Haeri. Met de manier waarop ESA de hemel
verzoekt door een reis op Eerste Kerstdag was Queen's 'Another bites
the dust' misschien een betere keuze geweest...
----
De geillustreerde versie van bovenstaand artikel treft u aan op
http://www.kennislink.nl/web/show?id=125424
----
Minst-volle maan
Op Tweede Kerstdag is er iets bijzonders aan de hand
met het licht van de maan. De maan is dan vol, maar staat
tegelijkertijd ook het verst van de aarde.
De gemiddelde afstand van de aarde tot de maan bedraagt
384.000 km. De maanbaan is echter geen cirkel, maar een
langgerekte ellips. De afstand kan daardoor variëren van
356.375 km tot 406.720 km. Deze Kerst wordt een verste
afstand van 406.489 km bereikt. Bijna het maximaal
haalbare dus.
"De diameter van de maan is op Tweede Kerstdag 12 procent
kleiner dan wanneer zij het dichtst bij de aarde staat," meldt
Carl Koppeschaar van de populair-wetenschappelijke website
www.kennislink.nl. "In verhouding is zij ook 23 procent
lichtzwakker. Omdat de volle maan erg fel is, is dat verschil
met het blote oog echter nauwelijks te zien. Bovendien: wie
herinnert zich precies de lichtsterkte van de vorige of de volgende
volle maan?"
"Maar fotografen kunnen hun hart ophalen door nu met een
telelens een foto te maken en die te vergelijken met die van de
volle maan op 21 juli volgend jaar. Dan is het 'meest-volle maan'
bij een afstand van slechts 357.158 km. Neem van beide
opnamen twee verschillende helften en leg die op de scheidingslijn
tegen elkaar. Het verschil is dan enorm en ogenblikkelijk te zien!"
----
Het volledige, van berekeningen voorziene artikel waarop de
verkorte tekst hierboven is gebasseerd is te vinden op
http://www.kennislink.nl/web/show?id=125340