Den Haag, 31 januari 2005
Gesproken woord geldt!
Spreektekst PvdA-fractie Notaoverleg Jeugd d.d. 31 januari 2005
Woordvoerder: Ella Kalsbeek
Jeugdzorg. Zorg om en voor jongeren en kinderen. Een voorbeeld. Dramatisch verhaal. S.v.p. analyse van dit drama om er van te leren. Graag rapporteren aan de kamer.
Er zijn veel problemen in de jeugdzorg. Ter bespreking ligt vandaag een berg stukken. Uit die stukken zal moeten blijken of het kabinet op de goede weg is als het gaat om het verminderen van de problemen.
Maakt m.a.w. het kabinet het mogelijk om meer kinderen eerder en beter te helpen?
Er zijn ook nog een aantal stukken die vandaag niet ter bespreking staan zoals die betreffende Operatie Jong.
Vastgesteld mag gelukkig worden dat er wel heel wat gebeurt, althans heel wat op papier wordt gezet. Met een aantal voorstellen is de PvdA-fractie het eens. Ik kom er zo op terug. Wel blijft er vaak verschil van mening over de mate waarin doorgepakt wordt en het tempo waarin voorgestelde wijzigingen worden geëntameerd. Ook daarover later meer.
Op een aantal punten echter verschilt de PvdA-fractie werkelijk van opvatting met het kabinet. De PvdA-fractie staat daar gewoon een andere richting voor. Het is makkelijk te achterhalen waar dat zit. Gewoon de PvdA-boekjes naast het kabinetsbeleid leggen.
En dan rollen er in ieder geval de volgende punten uit. Ik noem ze zo.
Ik vraag het kabinet met nadruk om op die punten te reageren. Ze zijn om zo te zeggen menens . Zonodig overweegt de PvdA-fractie een initiatiefnota op die punten.
Het kabinet lijkt als opvatting te hebben dat terug houdend om gegaan moet worden met het ingrijpen in gezinnen. Ook als het daar slecht gaat. En dat die ingrepen ook ze kort mogelijk moeten duren.
De PvdA-fractie meent dat het kabinet hier TE voorzichtig is. En dat die voorzichtigheid ten koste gaat van kinderen. Het zo-zo-zo beleid was goed in andere tijden maar nu komen we er niet meer mee uit.
Concreet betekent dat:
1. Dat er een maatregel en voorzieningen moeten komen die geschikt zijn voor het langdurig begeleiden van gezinnen. Een aantal ouders is het gewoon niet gegeven om op eigen kracht en op een verantwoorde wijze hun kinderen naar volwassenheid te begeleiden. Ze kunnen beperkingen hebben die in hun zelf gelegen zijn, zoals een psychiatrische stoornis of een verstandelijke beperking. Ze kunnen ook zelf ernstig beschadigd zijn door een jeugd met verwaarlozing en mishandeling. Dat bemoeilijkt het zelf opvoeden zeer. Alle onderzoek wijst het uit. En er zijn nog tal van andere redenen te noemen waarom een beperkt aantal ouders het gewoon niet lukt. Deze ouders moeten omwille van hun kinderen steeds weer een beroep kunnen doen op hulpverlening en moeten ook actief door die hulpverlening worden gevolgd. Als het even wat beter gaat meer op de achtergrond. Als het volgende probleem zich aandient weer veel actiever. Actieve en vasthoudende hulpverlening is nodig. Kan het zijn vrijwillig. Kan dat niet dan met een kinderbeschermingsmaatregel die daarvoor geschikt is. Dat betekent dus voor deze gezinnen in ieder geval NIET de ots zo snel mogelijk beëindigen, zoals het kabinet wil. En het betekent ook dat Bureau Jeugdzorg meer ambulante hulpverlening op vrijwillige basis moet kunnen geven.
2. De andere visie van het kabinet blijkt ook uit het gebrek aan voortgang als het gaat om een lichtere kinderbeschermingsmaatregel dan die nu voorhanden zijn. De rechter gaat pas over tot het uitspreken van en kinderbeschermingsmaatregel als voldaan is aan de wettelijk gronden. Die gronden echter zijn zwaar. Met ander woorden er moet heel wat loos zijn voor de rechter een kb.maatregel kan uitspreken. Dat is niet goed. Het moet echt eerder kunnen. Daarom moet er dus zo snel mogelijk een lichtere kb.maatregel komen. Hoewel de sts heeft uitgesproken dat ze vindt dat kinderen eerder uit huis geplaatst moeten worden gebeurt er niets wat dat ook mogelijk maakt!
3. En volgend punt waar maar geen verandering in komt is dat een ots wordt uitgeproken per kind. Dat is zelden reëel. In die zin dat de praktijk leert dat als er met één kind problemen zijn in een gezin dat heel vaak betekent dat de andere kinderen ook zorg nodig hebben. Gewoon omdat het om één van die gezinnen gaat waar ouders het niet zo goed lukt om op te voeden. Daarom moet er een wettelijke grondslag komen voor een kinderbeschermingsmaatregel die niet één kind onder toezicht stelt maar in gevallen waarin dat nodig is het hele gezin.
4. En dan een laatste punt op het terrein van de kinderbeschermingsmaatregelen waar het kabinet niet doorpakt: het bereiken van de 18-jarige leeftijd. Een kb. maatregel eindigt van rechtswege als het kind 18 wordt. Die datum werpt zijn schaduwen ver vooruit. Ongemotiveerde jongeren worden niet meer in behandeling genomen want ze zullen er toch wel mee kappen als ze 18 zijn. Een vaak terechte veronderstelling. Daarmee blijven weer kansen voor een bedreigde jongere liggen. De PvdA-fractie vindt dat er mogelijkheden moeten worden geschapen om een kinderbeschermingsmaatregel voor bepaalde tijd uit te spreken bijv. voor 2 jaar ook als die 2 jaar doorloopt na het bereiken van de 18-jarige leeftijd.
5. Ook als een jongeren onder toezicht is gesteld moet ervoor behandeling in een niet-justitiële inrichting toestemming worden gegeven door beide ouders en als het kind ouder is dan 12 jaar ook door de jongere zelf. In de praktijk geeft dit problemen. Één of beide ouders weigeren regelmatig een behandelovereenkomst te tekenen. Op deze kwestie gaat de sts in haar recente brief over kindermishandeling. Alleen: ze beschrijft slechts de situatie en doet niets. Dat kan dus niet. Er moet een betere regeling komen voor de vervangende toestemming.
6. Als een kind dan eenmaal geplaatst is in een niet-justitiële inrichting omdat daar de meest geschikte plaats is zijn we er nog niet. Een time-out op de kamer bij gedragsproblemen bijv. mag niet als de jongere zich daartegen verzet. Dat zal een jongere natuurlijk wel vaak doen, dat verzet plegen. Dat betekent dat het behandelen van gedragsgestoorde jongeren in de psychiatrie een groot probleem is. Dat moet dus echt anders. Opnemen is een, gedwongen opname is twee maar behandeling hoort drie te zijn.
Zes hoofdpunten waar de PvdA echt een ander beleid voor staat. Graag reactie van het kabinet.
Ik kom dan op de stukken die zijn geagendeerd. Vanzelfsprekend zal ik die beoordelen vanuit de PvdA-visie waaruit ook de punten die ik zojuist noemde voortvloeien.
Beleidskader Jeugdzorg
Visie nog onvoldoende duidelijk in beleidskader.
Wat moet: van repressief naar preventief,
Jongere in justitiële jeugdinrichting kost 300 Euro per dag. Stel dat zo n jongere daar een half jaar zit: 60.000 Euro. Plus alles wat daaraan vooraf is gegaan. Kortdurende, niet voldoende de effectief gebleken ingrepen, politie, kosten van de rechterlijke macht. Extra kosten op school. Straks misschien lange tijd geen werk en dus een uitkering.
Beetje plat om het over geld te hebben als het over kinderen moet gaan. Maar het staat wel voor iets. Kijken of geld goed besteed wordt betekent ook dat je een halt wil toeroepen aan doormodderen en halfzachte oplossingen.
Er is een werkelijke verschuiving nodig van repressief naar preventief. Dat is een heel ingrijpende operatie. Die ook lef vraagt en die van het kabinet vraagt om de terughoudende houding, waar ik het eerder over had, te laten varen. Er moet WEL ingegrepen worden als de problemen nog klein zijn en de kinderen jong. We weten steeds meer van de risicofactoren.
We weten ook langzamerhand beter wat werkt en wat niet. Dan moeten we, moet het kabinet ook durven zeggen: zó gaan we werken en dat en dat doen we niet meer. Noorwegen is ons voor gegaan. Bepaalde Amerikaanse staten (Oregon) zijn ons voor gegaan. Het kan en het werkt. Het vraagt alleen visie en moed om het te doen.
Daar zou ik de bewindslieden wel graag toe willen uitdagen!
In het licht van de visie, die ik net gaf, is wel erg onuitgewerkt gebleven hoe wordt omgegaan met risicofactoren. We weten dat een aantal risicofactoren een grote voorspellende waarde hebben voor serieuze problemen. Ouders die zelf kb pupil zijn. Ouder die verslaafd is. Ouder die psychiatrische stoornis heeft of verstandelijke beperking. Ouder die verleden heeft met geweld (slachtoffer en/of zelf gewelddadig is. Ouders die een cumulatie aan problemen hebben: geldzorgen, werkloos, huisvestingsproblemen enz.
Hoe is nu geborgd dat deze gezinnen er zo snel mogelijk uitgepikt worden kan vaak al tijdens zwangerschap en soms blijvend begeleid worden?
Internationaal zeer interessante ontwikkelingen gaande. Tremblay. Bepaalde methodieken allemaal zeer vroeg ingrijpen zijn vele male effectiever en goedkoper dan andere.
Graag reactie.
Hetzelfde geldt m.b.t. de effectiviteit .
Er worden nu criteria ontwikkeld voor effectiviteit van ondermeer kinderbeschermingsmaatregelen. Die maatregelen op zichzelf zijn natuurlijk nooit effectief . Het gaat om de hulp die m.b.v. die maatregel geboden kan worden.
We weten inmiddels van een paar methoden dat ze effectief zijn . Vb multi-systeemtherapie en een methodiek als Families first of video home training. Hoe heeft het kabinet nu geborgd dat die methoden ook gebruikt worden? En zijn de voorwaarden daarvoor geschapen? Kost immers vaak gedurende enige tijd meer inspanning, maar betaalt zich later wel terug. Het werkt nl.! Deze vragen gelden ook voor vrijwillige hulpverlening. Een jeugdzorg researchdag oogt wat dun (blz. 17)
Met de taakverdeling zoals die is afgesproken tussen Rijk, VNG en MO-groep kan de PvdA-fractie in stemmen.
Vraag is wel wanneer dat gerealiseerd moet zijn en wie daar op toe gaat zien dat het wordt gerealiseerd.
Verder: kabinet heeft extra geld uitgetrokken voor opvoedingsondersteuning van 3,4 miljoen in 2004 tot 15 miljoen in 2007. Mooi. Hoe weten we zeker dat dit ook besteed gaat worden aan het onderwerp waarvoor het is bedoeld?
Wat ontbreekt, is een centraal Meldpunt voor kinderen in de problemen. PvdA wil dat elke gemeente een meldpunt heeft waar een ieder die weet heeft van een kind in de problemen terecht kan. Samen met BJZ te realiseren of BJZ er bij te betrekken. Van meteropnemer tot huisbaas en van buurvrouw tot onderwijzer moet daar terecht kunnen.
Blz. 15. Landelijk werkende instellingen voor voogdij en gezinsvoogdij. Is nog steeds niet geregeld??!!. Provincies dragen zorg voor een goed verloop van de inpassing . Hoezo? Zou Rijk zichzelf daar niet verantwoordelijkheid voor moeten houden? William Schrikkerstichting. Steeds meer verzoeken van BJZ s om gezinnen waar problematiek speelt rond handicap of LVG over te nemen. Ook kinderrechters verwijzen steeds vaker naar William Schrikkerstichting. Spectaculaire groei. Serieus nemen. S.v.p. niet W.S. opdelen over het land. Dat doet alle expertise versnipperen.
Dat brengt mij op het punt van LVG. Als ik het goed zie gaat het daar niet goed. Het kabinet heeft 2 dingen besloten. Ten eerste moet ook de zorg voor licht verstandelijk gehandicapte jongeren gaan lopen via BJZ. De RIO s indiceren daar dus niet meer voor.
Ten tweede is IQ grens verlaagd. Dat betekent dus dat de groep licht verstandelijk gehandicapten van samenstelling verandert. Er komen meer iets zwaarder verstandelijk gehandicapten onder te vallen. De problematiek zal dus ook wat ernstiger worden.
Ik hoor niet anders dan verwarring over deze combinatie van beslissingen. Veel BJZ s voelen zich niet in staat de zorg voor LVG op zich te nemen of goed te verwijzen. Niet voor niets wordt er steeds vaker een beroep gedaan op de William Schrikker stichting.
Indicatie voor een pleeggezin die buiten de jeugdzorgregio valt wordt regelmatig door BJZ niet afgegeven omdat dat niet mag. Voor LVG kinderen echter gebeurde dat altijd wel. Toch moeilijker doelgroep dus landelijk geregeld. De RIO s geven echter ook geen indicatie meer af voor pleegzorg.
Een aantal projecten lijken onder druk te komen omdat LVG nu niet meer via de AWBZ maar via jeugdzorg bekostigd gaan worden. Families first bijv. Maar ook naschoolse opvang voor LVG kinderen en speciale peuterspeelzalen. Ook over de gespecialiseerde gezinszorg bereikt mij deze berichten. Dat kan toch niet? Het kan toch niet zo zijn dat een nieuwe bureaucratische grens betekent dat mensen, zeer kwetsbare mensen en hun kinderen, in de kou blijven staan?
De PvdA-fractie vindt dat over deze hele problematiek nu eens grondig gesproken moet worden. Ik vraag het kabinet om zo spoedig mogelijk een brief naar de kamer te zenden waarin staat wat nu de stand van zaken is, in welke mate alle spelers daarvoor zijn toegerust en wat dit nu concreet gaat betekenen voor allerlei werkwijzen en methodieken (van William Schrikkerstichting tot Families first)
Wachtlijsten: Provincies doen al het mogelijke om de wachtlijsten terug te dringen&.Gegeven de urgentie vraagt het Rijk aan de provincies om signalen van kindermishandeling met voorrang aan te pakken&. Tja.. wat moet je hier nu mee? Wel erg obligate tekst. Wat betekent dit nu concreet? Gaat het kabinet dit volgen? Of is het alleen lippendienst?
Brief over kindermishandeling. Is gevolgd op verzoek van de Kamer. Op 3 punten problemen met die brief.
Eén noemde ik als en dat betreft de vervangende toestemming.
Het andere betreft de meldingsmogelijkheden. In de brief van de sts staat dat met het BurgerServiceNummer zorgverleners het elektronisch patiëntendossier altijd en overal kunnen raadplegen als zij daarvoor toestemming hebben. Maar om dat laatste gaat het natuurlijk!! Ze krijgen die toestemming vaak niet. En juist dat gaat ten koste van het kind.
Het tweede punt waar de sts echt onvoldoende op in gaat is het feit dat het rapport van de vertrouwensarts niet bij de kinderrechter terecht komt. De sts stelt dat die informatie terug is te vinden in de aanleiding voor het onderzoek, e.d. Maar dat is nu juist onvoldoende! Kinderrechters willen heel graag meer weten om zo een beter oordeel te kunnen geven. Graag reactie.
Blz. 24 Onder toezicht gesteld pupillen moeten zo snel mogelijk weer bij hun ouders verblijven. Veel te categorisch. Soms gaat dat gewoon niet. Belang van het kind gaat voor. Plaatsing pleegezin kan beter zijn en dan ook blijvend maken. Het eigen gezin is niet altijd de beste plaats voor een kind om op te groeien. Minister Donner s.v.p. hom of kuit over plaats van het gezin.
Blz. 26. Grootstedelijke regio s zijn de meeste problemen. Amsterdam, Rotterdam, Den Haag. Zijn ook het armst. Provincies hebben nog wel eens wat extra s te verspijkeren . Zo niet grootstedelijke regio s. Twee keer verkeerd dus. Wat gaan we daar aan doen?
Brief m.b.t. Horizon
Eens. Goed dat dit er is. Jammer dat kinderen ver van huis geplaatst moeten worden. Van Rotterdam naar Harreveld. Experiment toch slechts omdat wettelijke basis ontbreekt? Amsterdam vraagt om een zelfde type mogelijkheden. Hoe staat het met het Nwe Lloyd? Het lijkt de PvdA toch echt noodzaak dat Amsterdam ook mogelijkheden krijgt voor besloten en gesloten opvang van jongeren. En Amsterdam wil het Nwe Lloyd dolgraag overnemen.
Brief betreffende openbaarmaking inspectierapport.
Punt van Ursie Lambrechts.
Brief betreffende scheiding en omgang
Deels achterhaald door wetsontwerp van minister Donner. Blij dat ouderschapsplan nu ook in de wet verankerd wordt.
Wat nog wel hier besproken moet worden is waar voorlichting en hulp verkregen kan worden bij scheiding. In ieder geval op gemeentelijk niveau lijkt me, bij de in te stellen centra voor opvoedingsondersteuning. Ook moet duidelijk worden waar meer algemeen voorlichtingsmateriaal te krijgen is. M.b.t. echtscheiding hebben we eerder gesproken over een advies- en informatiepunt. Sts zei dat toen toe. Zelfs overleg geweest met Tussen thuis. Waar is het nu?
En verder kinderen blijken behoefte te hebben aan vertrouwenspersoon in hun eigen omgeving. School lijkt daar vaak aangewezen. Kabinet stelt dat vast maar doet verder niets!
Brief over preventiebeleid (kindermishandeling en andere risico s).
Blij met het uitzetten van onderzoek naar risicofactoren. Heb ik hoge verwachtingen van. Hoort thuis in een visie op jeugdzorg zoals de PvdA die heeft. Graag nu al nadenken over hoe resultaten te implementeren.
Probleem is wel dat er alleen meer geld ter beschikking is gesteld voor dit doel in de 50 grootste steden. Is het ten principale wel te verantwoorden dat een kind in Oude Pekela daar door minder kans heeft
Uitvoering motie Coruz/Kalsbeek over lokaal jeugdbeleid.
De gemeenten krijgen waar het gaat om preventief jeugdbeleid de verantwoordelijkheid voor informatie en advies, signalering, toegang, licht pedagogische hulp en coördinatie van zorg.
Dat is op zichzelf prima.
Ik blijf wel zorgen houden over de te geringe mogelijkheden voor ambulante hulpverlening die BJZ overhoudt. 5-7 Gesprekken zijn echt te weinig. Wat is nu de lange termijn visie van het kabinet hierop?
Stichting Difference
Problemen zoals bij de Stichting Difference moeten in de toekomst worden voorkomen. Cruciaal is wie de kwaliteitseisen stelt en wie dit controleert. De vraag is of de voldoende helder zijn omschreven en of de inspectie wel vaak genoeg toetst. Ook is voor de PvdA-fractie nog onduidelijk wanneer de inspectie in actie komt en op welke termijn er dan een rapport moet liggen. Is de sts nu echt overtuigd dat misstanden als in Difference aangepakt kunnen worden?
Taskforce wachtlijsten jeugdzorg
Het laatste rapport van de taskforce is uit. De situatie is nog steeds slecht. Met name bij AMK s en bureaus jeugdzorg lange wachttijden. Het kabinet heeft wat extra geld ter beschikking gesteld en VRAAGT de provincies om de wachtlijsten weg te werken. Natuurlijk zijn de provincies nu verantwoordelijk voor een deel van de jeugdzorg, maar als kinderen niet geplaatst kunnen worden in een AWBZ gefinancierde inrichting omdat daar geen plaats is kan de provincie daar toch echt niks aan doen. Merkwaardig is dat in de brief van de sts geen enkele kwantitatieve doelstelling staat. Waarom niet? Waarom geen streefnormen? Waarom daarover geen afspraken met de provincies? Waarom dat evt niet als kwaliteitseis in een AmvB bij de wet op de Jeugdzorg opgenomen? Waarom niet het voornemen de inspectie hierop toe te laten zien? Waarom bureaus jeugdzorg die hun wachtlijst snel wegwerken niet beloond? Waarom geen afspraken dat de best practices zullen worden overgenomen door anderen?
Er zijn uitschieters onder de BJZ s. Waarom niet gesteld dat dat binnen een jaar anders moet zijn en dat er anders een inspectie- of anderszins onafhankelijk onderzoek komt?
Kortom waarom niet meer daadkracht?
Elk kind in nood, elk kind dat mishandeld of misbruikt wordt op een wachtlijst is een schande!
Voorzitter,
Ik sluit af. Er is veel mis in de jeugdzorg. Het goede nieuws is dat het kabinet daar allengs meer van doordrongen raakt en aan de slag is gegaan. Het slechte nieuws is dat veel nog te langzaam gaat en dat er nog steeds te weinig vanuit een visie waarin de verschuiving van repressief naar preventief ingrijpen centraal staat wordt gewerkt.
Maar we houden vol. Het lijkt er op dat er in Steven van Eijk in ieder geval een
Partij van de Arbeid