Essay wethouder Marianne van den Anker
ROTTERDAMMERS SAMEN TEGEN ANGST
EN ONDERDRUKKING
In het kader van het Debat Islam & Integratie dat momenteel in Rotterdam aan de gang is, schreven drie collegeleden een essay over het onderwerp islam & integratie.
Op woensdag 16 februari presenteert Marianne van den Anker (Veiligheid en Volksgezondheid) haar essay 'Geloof is (g)een privézaak. Rotterdammers samen tegen angst en onderdrukking.' Het essay is de leidraad voor het debat over de positie van de vrouw, gelijkheid der seksen en homoseksualiteit, dat op die dag vanaf 19.30 uur plaatsvindt in het WTC in Rotterdam.
Speciaal voor leden van de pers stellen wij het essay hierbij reeds beschikbaar. Wilt u woensdag 16 februari voor of na het debat met wethouder Van den Anker van gedachte wisselen over het essay , neemt u dan contact op met Serge Lubbe (telefoonnummer 010 417 28 54 of email
Eerder al (op woensdag 9 februari) presenteerde wethouder Leonard Geluk (Onderwijs en Inburgering) zijn essay 'Rotterdam als Mozaïek' als onderdeel van het debat over 'Waarden en normen in rechtsstaat en islam'. In het essay bespreekt Geluk onder andere een aantal basiswaarden en -normen en beschrijft hij zijn agenda voor de toekomst. Dit essay is te downloaden via de site
Met vriendelijke groet,
Team islam & Integratie
ROTTERDAMMERS SAMEN TEGEN ANGST
EN ONDERDRUKKING
Essay Marianne van den Anker
FEBRUARI 2005
INHOUDSOPGAVE
4 1. Inleiding
8 2. Samen tegen angst en onderdrukking
11 3. Loyaliteit en groepsnormen, metafoor 1: Hoe de cirkel zich sluit
20 4. Wie zegt wat binnen de islam, metafoor 2: De rugbybal
28 5. Van rugbybal tot raket
32 6. Conclusie?
Marianne van den Anker
Wethouder Veiligheid en
Volksgezondheid Rotterdam
1. INLEIDING Dit weer tot een gewelddadige (re)actie leidt; overigens niet alleen als reactie
op de angst die terrorisme veroorzaakt, maar volledig overtuigd van hún
In het debat over de islam mag het niet gaan over geloof of religie, want dan heb opvatting over de verhoudingen qua geloof en ongeloof in de samenleving.
je álle gelovigen tegen je; de islam en het geloof zijn toch een persoonlijke zaak? Hieronder zitten ook mensen die niet alleen de islam als zondebok aanwijzen,
In het debat over de islam mag het niet gaan over allochtoon of autochtoon, maar hoe dan ook een hekel hebben aan mensen die anders denken, voelen,
want daarmee discrimineer je de allochtoon en scheer je alle allochtonen over ruiken, proeven, waarnemen en een andere kleur hebben dan zij.
één kam.
In het debat over de islam mag het niet gaan over de onderdrukking van Op deze manier het recht in eigen hand nemen, waaruit die rechtvaardiging ook
vrouwen, want dat is cultuur en bovendien niet waar. volgt, past niet bij onze samenleving en niet bij onze stad en leidt onvermijdelijk
In het debat over de islam mag het niet gaan over dé moslims, want de ene tot polarisatie.
moslim is de andere niet. Angst voor de islam speelt hierbij een grote rol1. In Nederland voelt 16%
In het debat over de islam mag het niet gaan over de uitleg van de koran, zich bedreigd door allochtonen/moslims. Nederlanders noemen met name fysieke
de hadith of de sharia, want er is maar één (ware) uitleg mogelijk en als er dreiging van allochtone/moslimse jongens op straat (tweederde van degenen die
meerdere uitleggen zijn, dan is dat cultuur; bovendien is het Oude Testament zich bedreigd voelen), angst voor een terroristische aanslag (de helft van degenen
geen haar beter, gebeuren er in Staphorst ook rare dingen, wil Bush het die zich bedreigd voelen) en angst dat we op termijn allemaal moeten leven naar
homohuwelijk verbieden en houdt de katholieke kerk pedofiele pastoors de de regels van moslims (47%). De moord op Theo van Gogh en de rapporten
hand boven het hoofd. over toenemende radicalisering onder moslims zullen de bestaande angst en
In het debat over de islam moet je in dialoog gaan met mensen die, vanuit negatieve beelden van moslims zeker nog versterken. Maar omgekeerd geldt
hun cultuur, geloof, religie, opvoeding, analfabetisme, gebrekkige integratie, hetzelfde. Door een steeds zichtbaar en voelbaar wordend wantrouwen naar
opvoeding, normen en waarden etc., vooral sociaal wenselijke antwoorden alle moslims ervaren de niet-radicale, liberale, vrije, westerse moslims afwijzing,
geven en het achterste van hun tong niet laten zien. discriminatie en uitsluiting. Dit gevoel gaat bij sommigen zelfs zo diep dat de
hoofddoeken en burka's uit de kast worden getrokken en moslims zich meer dan
Why on earthbeslist een stadbestuur, dat zich overigens volgens velen verre ooit voelen aangetrokken tot de islam. Bovendien is het niet alleen zo dat de niet-
zou moeten houden van zoiets persoonlijks als geloof, als Allah, als islam, als radicalemoslims afwijzing vóelen, zij worden ook aantoonbaar gediscrimineerd
religie, als moslimschap, om dit debat toch te voeren? en gestigmatiseerd bij bijvoorbeeld het vinden van werk of stageplaatsen en bij
uitgaansgelegenheden.
Polarisatie en terrorisme Bij moslims zit de angst er ook goed in. Zij hebben het gevoel dat hun geloof
Omdat: niet (meer) gerespecteerd wordt en als oorzaak gezien wordt van alle problemen
Er mensen worden vermoord in naam van diezelfde Allah en datzelfde geloof. in onze samenleving. Ook zijn de moslims zelf bang voor de radicalen binnen
Er mensen worden gehersenspoeld om de wapens op te pakken en letterlijk hun eigen groep, waardoor velen zich gek genoeg, maar ook weer verklaarbaar,
de strijd te voeren tegen allen die in hun ogen ongelovig zijn. Dat zijn sowieso nog meer terugtrekken in hun eigen groep, niet in de laatste plaats vanwege
alle niet-moslims, maar ongelovig ben je in de ogen van deze terroristen ook de sterke sociale controle en familiebanden. Dit is geen goede uitgangspositie
als je volgens hún uitleg van de islam geen ware moslim bent. voor het (leren) samenleven in een stad waar pluriformiteit, verscheidenheid en
1 Uit onderzoek SCP, De Volkskrant 21-06-'04.
4 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker
4 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker 5
---
diversiteit juist een meerwaarde kunnen zijn. Een onoplosbare kloof tussen mos- De homo's en lesbo's
lims en niet-moslims is het slechtst denkbare eindresultaat van deze debatten. Omdat:
Er nog steeds binnen moslimkringen wordt betoogd dat homo's en lesbo's het
De rechten van de vrouw niet waard zijn om te leven. Sommige imams beledigen homoseksuelen alsof het
Omdat: de smerigste mensen op aarde zijn. Sommige moslims zetten andere moslims
Er veel vrouwen zijn die, zelfs zonder dat zij dat weten en vinden, in onze ertoe aan om homo's en lesbo's te stenigen of op een andere gewelddadige
westerse en Rotterdamse ogen slachtoffer zijn van onderdrukking. Onder- manier te doden. De coming out van moslimhomo's en -lesbo's gaat vaak gepaard
drukking door het geloof of, zo u wilt, de moslimcultuur. met veel psychische ellende, verstoting uit familie onder het juk van `verkeerde'
Deze vrouwen mogen hun huizen niet uit; ze mogen niet naar Nederlandse interpretaties van teksten uit de koran. Jonge kinderen beledigen hun homoleraren
les omdat ze daar andere mannen ontmoeten, ze mogen de familie-eer niet en maken het hen onmogelijk les te geven, niet omdat ze dat in vrijheid hebben
schaden - en dat doe je als vrouw al snel als je zelf kiest voor een baan of besloten, maar omdat ze thuis, in de moskee, van vrienden en familie hebben
voor een niet-moslimse partner, of je dochters hetzelfde opvoedt als je zonen. gehoord dat homo's minderwaardig zijn. Dit is ontoelaatbaar.
Ze mogen zelf niet kiezen voor hun eigen lichaam. Anderen, overwegend
de familie, besluiten voor hen met wie ze mogen trouwen, dat hun lichaam De kinderen
besneden moet worden of dat ze een hoofddoek op moeten doen om diezelfde Omdat:
mensen te pleasen. De vrouw is zodoende het begin- en sluitstuk van de Er veel kinderen zijn die opgroeien in onze stad. Ouders, omgeving, ervaringen,
familie-eer en daarmee zeer kwetsbaar. Veel vrouwen missen daardoor kansen, vriendjes en vriendinnetjes, school, thuis, de sportclub, spelen bij anderen thuis
veel kansen: kansen op seksueel genot, kansen op zelfstandigheid, kansen of op straat beïnvloeden het leven van deze kinderen in een zeer belangrijk
op een vrije keuze van partner (al dan niet van hetzelfde geslacht), een vrije opzicht. Deze kinderen mogen niet het slachtoffer worden van het opleggen
keuze van werk en inkomen, een vrije keuze met wie je wil omgaan, een vrije van waarden en normen die niet passen in onze democratische rechtstaat.
keuze over de indeling van je dag en dus van je leven. Verontrustend zijn hierbij de cijfers van de Rotterdamse Jeugdmonitor waaruit
Er zijn websites met informatie over hoe je je als meisje ritueel moet wassen, blijkt dat Turkse en Marokkaanse kinderen bijna unaniem niet willen omgaan met
hoe je ervoor kunt zorgen dat je maagdenvlies weer wordt gerepareerd en hoe homo's en lesbo's. Dit staat in schril contrast met andere groepen kinderen (zowel
`fout'het volgens het moslimgeloof is om jezelf te bevredigen, of zelfs dat het autochtone als niet-westerse kinderen) die er bijna allemaal geen problemen
volgens een korantekst fout is om vriendinnen te hebben van christelijk of mee hebben. Kinderen mogen niet belemmerd worden om te kunnen komen tot
joods geloof. volle wasdom en mogen niet de kansen missen die anderen wel krijgen, waarbij
Autochtone niet-moslimse Nederlanders, maar ook andere groepen (Surinamers, zij bovendien moeten knokken en leven in werelden die zo ver uit elkaar liggen,
Antillianen) storen zich in toenemende mate aan de geluiden die zij horen vanuit dat je nauwelijks kunt verwachten dat zij hun, in vrijheid gekozen, plaatsje vinden
en over de moslimgemeenschap en aan het toenemend aantal vrouwen met in deze toch al zo intens individualistische en materialistische ervaringseconomie.
een hoofddoek. En de naar vrouwen toe minachtende houding van sommige
moslimjongens op straat maakt het al niet veel beter. Mogen Rotterdammers
zich hieraan storen? Nee, vinden veel politici, maar het is geen vraag, het is
een feit: veel Rotterdammers ergeren zich hieraan mateloos.
6 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker
6 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker 7
---
2. SAMEN TEGEN ANGST EN ONDERDRUKKING Nederland is een klein grondgebied op de totale wereldkaart, dat lang niet zo
veel spanningen kent als andere landen. Maar helaas zijn in Nederland de
In dit essay wordt een nieuwe gemeenschappelijke agenda voorgesteld voor alle spanningen de afgelopen tijd ook toegenomen. De AIVD constateert dat zich
niet-moslims en moslims tezamen. Een agenda waarin de radicale islam wordt in Nederland een overgang aftekent van de klassiek-radicale islam naar een
uitgesloten om de toekomst van Rotterdam veilig te stellen. Waarin gezamenlijk fundamentalistische stroming die zich kenmerkt door intolerantie en een grotere
wordt vastgesteld dat er voor de islam een plek is in onze samenleving, mits de afkeer van westerse waarden. De fundamentalisten hechten veel waarde aan het
codes, gebruiken en het feitelijke gedrág niemand onderdrukken. Want dan is `her-islamiseren'van moslims die in het westen wonen. Een van deze `herboren'
geloof géén privé-zaak meer. De onderdrukking van vrouwen, in dit geval van moslims is Mohammed B., de verdachte van de moord op Theo van Gogh. Op
moslimvrouwen, kan niet in onze samenleving getolereerd worden en moet op dit moment zijn er politici die ernstig met de dood bedreigd worden, worden er
allerlei manieren bestreden worden. Zonder een volwaardige rol van de vrouw gebedshuizen beklad en in brand gestoken, luiden vrouwenhuizen de noodklok
in de samenleving, maar vooral in het gezin, kunnen kinderen niet worden voor- omdat ze vrouwen niet voldoende tegen eerwraak kunnen beschermen en wordt
bereid op volwaardig burgerschap. Wat je niet hebt, kun je ook niet geven. als klap op de vuurpijl `Submission'niet vertoond uit angst voor de gevolgen voor
de direct betrokkenen. Dit is overigens nog maar een kleine greep uit de zichtbare
In dit essay worden verschillende groepen tussen de regels door, maar ook zeer feiten die plaats hebben gevonden.
direct, aangesproken. Hieronder staan kort wat boodschappen, die verderop
worden genuanceerd. Om ook de andere kant van het continuüm van spanningen en geweld te belichten,
Voor radicale en politieke moslims: "U past niet in onze samenleving!" zijn er zichtbare feiten die zorgwekkend zijn op allerlei extreem rechtse sites die
Voor liberale moslims: "Wees een voorbeeld en help anderen van binnenuit!" zowel in Nederland als in het buitenland in de lucht zijn. Op deze sites wordt
Voor de middenmoot: "Bespreek de problemen en beken kleur!" opgeroepen tot geweld en is het begrip `eigen volk eerst', wat ook de definitie
Voor de niet-moslims: "Discrimineer niet!" moge zijn van dat volk, een veelgehoord geluid. Binnen deze kringen krijgen de
joden er flink van langs en worden allerlei nazi-geluiden op afschuwelijke wijze in
Deze boodschappen missen elke rechtvaardiging wanneer daar niet bij wordt een nieuw jasje gestoken. Wanneer je dit aanvult met de sms'jes "Vol is vol" of
gezegd dat alle Rotterdammers elkaar sowieso als individu moeten beoordelen. "Ga terug naar je eigen vertiefte kutoord", die allochtone kinderen ontvangen terwijl
Voor de lijn van dit essay is het daarentegen wel noodzakelijk om indelingen te ze op het schoolplein staan, wordt glashelder dat de spanningen zijn toegenomen.
maken en daarmee dus mensen in een groep te plaatsen.
Rotterdam heeft niet alleen als stad te maken met angst en onderdrukking. Toch gaat het in Rotterdam niet alleen maar (steeds) slechter. De afgelopen jaren
Wereldwijd staat dit onderwerp hoog op de agenda. Angst voor geweld en terreur profileren zich steeds meer vrijgevochten moslima's als succesvolle ondernemers,
uit naam van Allah, angst om te spreken over misverstanden van de islam en als goede studenten, als voorbeeld voor anderen. Het aantal moslima's met goede
angst om hardop de radicale extremisten te verwerpen houdt vele mensen op maatschappelijke posities stijgt. Organisaties van moslima's bestrijden zelf actief
dit moment bezig. Dat moet ook een hart onder de riem zijn voor eenieder die het uithuwelijken2. Er zijn sinds kort zichtbare initiatieven uit de Marokkaanse
probeert om deze angstgevoelens terug te brengen tot normale en reële proporties gemeenschap tegen radicalisering en er zijn moslims die duidelijk stelling nemen
en voor eenieder die de onderdrukking van vrouwen probeert te veranderen. tegen het geweld en de radicalisering.
Vandaar ook de ondertitel: `Samen, tegen'.
2 De vrouwen van SPIOR zijn hier op eigen initiatief gesprekken over aan het voeren, om binnen de moslimgemeen-
schap dit taboe te doorbreken.
8 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker
8 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker 9
---
Ondanks deze lichtpunten kunnen we niet langs de zijlijn blijven staan en 3. LOYALITEIT EN GROEPSNORMEN,
(af)wachten tot het proces van emancipatie en antiradicalisering zich als vanzelf METAFOOR 1: HOE DE CIRKEL ZICH SLUIT
voltooit. We zullen (als overheid en als Rotterdammers) actief wat moeten doen
om de kloof te overbruggen, om gedrag dat onacceptabel is terug te dringen; "Ik ben gevlucht uit Irak voor de terreur, maar als er iemand aan `mijn'islam komt,
gedrag, beelden, belevingen, interpretaties en (voor)oordelen die mede de oor- ga ik toch mijn geloof, land en cultuur verdedigen, hoewel ik weet wat voor een
zaak zijn van die kloof en het negatieve beeld dat over de islam en moslims is schade er is en wordt aangericht door de terroristen en idioten die niet weten wat
ontstaan. er eigenlijk in de koran staat. Gek hè?"3
Het schrijven van dit essay was niet eenvoudig. Niet alle moslims mogen over één Zo gek is dat dus helemaal niet. In dit hoofdstuk gaat het over groepsnormen,
kam worden geschoren. Toch moeten zaken worden benoemd. Want door het te sociale controle en loyaliteit binnen een groep mensen met een min of meer
benoemen wordt de kans op een oplossing groter dan wanneer de pacificerende, gedeelde levensovertuiging. Er bestaat een niet-zichtbare, bijna hermetisch af-
vredelievende en gematigde weg wordt bewandeld van het niet-beledigen, het gesloten cirkel waar alle moslims min of meer toe behoren. Deze cirkel valt in
niet-shockeren en het niet-in-hokjes-willen-plaatsen van mensen. Alles down- eerste instantie niet op. Niet alle moslims dragen immers zichtbare symbolen
playenen met de mantel der liefde bedekken biedt geen soelaas en is al veel (hoofddoek, burka, jurk, sluier, etc.) of gedragen zich conform hun islamitische
te lang gedaan. levensovertuiging. Er zijn ook moslims die geen hoofddoek dragen, dronken
worden, niet naar de moskee gaan, imams niet serieus nemen en niet vijf keer
De analyse van de (toegenomen) spanningen wordt uitgewerkt langs de lijn van per dag bidden. Al deze moslims, ieder met hun eigen opvatting en beleving van
drie metaforen: achtereenvolgens de loyaliteitscirkel, de rugbybal en de raket. de islam, werken, wonen en leven samen met al die niet-moslims in één en
De loyaliteitscirkel is een analyse van de problematiek rondom stagnatie van dezelfde stad.
het begrip tussen moslims en niet-moslims. Uiteraard worden niet álle moslims
bedoeld, de lezer bepaalt uiteindelijk zelf of hij of zij zich aangesproken voelt. In de praktijk is mij talloze malen het volgende gebleken: zo veel verschillen als er
De tweede metafoor, de rugbybal, heeft als doel een onderscheid te maken in zijn tussen de verschillende stromingen binnen de islam, (bijv. sjiiet of soenniet,
de verschillen tussen moslims onderling. Wederom benoem ik hierbij groepen, orthodox of liberaal), en tussen etnische groepen (Turks, Marokkaans, etc.), zo
maar is het mogelijk dat je als moslim in geen, of zelfs in alle drie de groepen veel eenheid is er ook in het níet bespreken en benoemen van misstanden en
thuishoort. De laatste metafoor, de raket, beschrijft mijn wens: "Álle moslims een tekortkomingen van datzelfde geloof.
plek in deze samenleving, met uitzondering van de extreme, radicale moslims." Tijdens gesprekken ter voorbereiding op dit essay heb ik onder andere geciteerd uit:
(geanonimiseerde) politiedossiers over radicale moslimjongeren;
verhalen van islamitische vrouwen die vanwege gedwongen uithuwelijking,
angst voor besnijdenis, eerwraak en huiselijk geweld zijn ondergedoken voor
hun man (en familie);
boeken waarin jonge Turkse en Marokkaanse meisjes hun intens droevige
relaas doen over de chantage door loverboys die hen hun maagdelijkheid
hebben ontnomen;
3 Zomaar een moslim tijdens een ontmoeting ter voorbereiding op dit essay.
10 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker
10 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker 11
---
(geanonimiseerde) dossiers van verloskundigen en gynaecologen over wat zij Dit is niet de islam, maar dit is cultuur... en... politiek.
aantreffen aan verminkingen en hoe mannen vijf minuten na de bevalling van
de gynaecoloog eisen dat de vagina van de vrouw weer wordt dichtgenaaid; Maar... wie gaat dan de discussie aan met die mensen die de islam en de cultuur
resultaten van de Rotterdamse Jeugdmonitor die blijk geven van een intolerantie kennelijk door elkaar halen, en wie vertelt deze mensen, die de islam kennelijk
onder moslims voor homo's; misbruiken om politiek te bedrijven en anderen aan te zetten tot haat en geweld,
gesprekken met meisjes die maar een hoofddoek opdoen omdat ze anders dat dat níet mág... Dat dat niet mag van jou, van Mohammed, van Allah, van de
niet mogen studeren van hun vader en familie. moslims, van de christenen, van de burgemeester van Rotterdam, van God weet
En als ik dan de link leg tussen de islam, koran, hadith, de rituelen en wie, maar dat het hoe dan ook níet mág? En dan blijft het, op een paar uitzonde-
gebruiken, dan valt mij één ding op bij het merendeel van de moslimmannen en ringen na, ... stil!
-vrouwen met wie ik een vrijblijvende ontmoeting heb gehad: het bespreken van
deze feiten wakkert een sterke verbondenheid en loyaliteit aan tussen islamieten Doorbreken van de cirkel, bespreken van praktijken
onderling. Eén en ondeelbaar geeft men aan: "Dit komt niet voort uit de islam, De zich voortdurend sluitende loyaliteits- en verdedigingscirkel onder moslims is
maar dit zijn de culturele uitwassen die niets te maken hebben met de islam."4 een belangrijk gegeven. Als resultaat van deze analyse dienen oplossingen zich
als vanzelf aan. Doorbreken dus, die onaanvaardbare loyaliteitscirkel, met als
Bij niet-moslims en (dus) buitenstaanders gaat dan het licht uit. Die begrijpen er primaire verantwoordelijken de moslims zelf.
vervolgens niets meer van. De verloskundige ziet moslimvrouwen die zo ver zijn En die oplossing is dus niet: aangeven dat de buitenstaanders niets van de
dichtgenaaid dat je je afvraagt hoe de bevruchting überhaupt heeft plaatsgevonden. islam begrijpen en dat de oplossing ligt in een paar colleges islam.
De docent krijgt te maken met Marokkaanse moslimjongens die per se met een En de oplossing is dus niet: je verschuilen achter het slachtofferschap van
Marokkaans moslimmeisje willen trouwen omdat zij die tenminste kunnen ver- moslims die allemaal over één kam worden geschoren en gediscrimineerd en
plichten om een hoofddoek te dragen en thuis te blijven. De politieambtenaar gestigmatiseerd worden. Hoewel dat gebeurt en niet goed is, moet de moslim-
krijgt te maken met moslimjongeren die in geheime genootschappen zitten en gemeenschap de buitenstaanders laten zien wat zij onder goed en kwaad ver-
voorbereidingen treffen voor het wegvagen van het westen omdat Mohammed staan en hoe hun islam daar als religie, als cultuur en politieke stroming een rol
heeft gezegd dat het westen bestaat uit ongelovigen. En ongelovigen, die in kan spelen. De niet-moslims kunnen pas dan, en niet eerder, bepalen of zo'n
moeten dood. islam als religie, cultuur en/of politieke stroming past bij onze samenleving. Als
je `Ja'zegt tegen elkaar, moet je weten waar je `Ja'tegen zegt. Als je `Nee'zegt,
De buitenstaander krijgt echter te horen dat de islam het geloof is van gelijkheid, zeg je gemeenschappelijk en gezamenlijk `Nee'tegen misstanden en tekort-
vrede en verzoening en dat er geen vrouwvriendelijker geloof is dan de islam. Hij komingen van een geloof (of een cultuur, of een politieke stroming).
leest boekjes over moslimhomo's en -lesbo's en over de opvallend vele moslim-
slachtoffers die door overwegend moslimmannen gemaakt worden en legt heel Flankerend kunnen de buitenstaanders (de niet-moslims) dat kleine groepje
voor de hand liggend de link met de islam. Je zou toch denken dat... En dan sluit mensen en die paar organisaties steunen die in ieder geval de tekortkomingen
de cirkel zich: en misstanden van de islam durven te benoemen en bespreekbaar te maken.
De moslimgemeenschap moet dus gestimuleerd worden om zelf de cirkel te
4 Waarbij tegelijkertijd opvalt dat men een Leefbaar Rotterdam-wethouder per definitie onderbewust en tussen de doorbreken. Dit was een van de beoogde doelen van de islamdebatten die vóór
regels door beticht van volledige intolerantie richting de islam en men daarnaast volledig voorbij gaat aan de hoon die
men afroept over een aantal politici in Nederland die hetzelfde zeggen.
12 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker
12 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker 13
13
dit publieke debat zijn georganiseerd: `Noten kraken in eigen kring'. De resultaten staan er in dat geval geheel alleen voor, want niemand mag iets weten. Zij moeten
van dit notenkraken zijn, op wat mooie initiatieven na, niet overweldigend te noe- alleen op zoek naar een uitweg: een opvanghuis voor vrouwen, een abortus, een
men. Eén van de oorzaken hiervoor is juist dat de cirkel zichzelf in stand houdt hersteloperatie van het maagdenvlies. Te veel meisjes betalen zo een dure prijs.
vanwege: Maar het kan nog erger, want seks voor het huwelijk kan ook aanleiding zijn voor
de groepsnormen; eerwraak. Als de eer van de familie moet worden gered is de vrouw doorgaans
de cultuur om de vuile was niet buiten te hangen (ook wel bekend als de aanleiding en niet minder vaak het slachtoffer. Om nog maar te zwijgen over de
`Marokkaans goud'); loverboys, die schandelijk misbruik maken van deze kwetsbaarheid van meisjes
de intense sociale controle die het angstmechanisme alleen maar voedt in wanneer zij hen na hun ontmaagding dwingen tot prostitutie.
plaats van verzwakt, waarover later meer. Maar het ergste van alles is dat de eis van maagdelijkheid juist een
`onzichtbare, onuitgesproken'vorm van onderdrukking is van de vrouwen. Deze
De positie van de vrouw eis die door de eeuwen heen in stand wordt gehouden en die heden ten dage
Wanneer we de niet direct herkenbare maar oersterke loyaliteitscirkel verder ook vanuit de islam nog benadrukt wordt, laat ons zien hoe vrouwen belemmerd
binnendringen en focussen op de positie van de vrouw, dan wordt wederom worden om hun eigen keuzes te maken en daarnaar te handelen. Het laat vooral
feitelijk gedrag zichtbaar dat zich voordoet in de praktijk van alledag. Alle in- zien hoe vrouwen gestraft worden als zij toch een eigen weg willen bewandelen.
gewikkelde theologische en academische indelingen ten spijt, is het voor een
grote groep mensen, zowel buitenstaanders als islamieten, moslims of mensen Omdat de maagdelijkheidseis onder Nederlandse moslims nauwelijks ter discussie
die geloven in Allah, de koran en de hadith niet duidelijk wat nu precies het ver- staat, zijn de gevolgen voor die meisjes desastreus. Maar er zijn ook, en dat vind
schil is tussen de islam als cultuur, de islam als religie en de islam als een per- ik ook heel belangrijk, gevolgen voor niet-moslimvrouwen. De berichten en artikelen
soonlijk richtsnoer. Wel zichtbaar is het feitelijke gedrag van veel moslims die de die gaan over het disrespect van moslimjongens voor westerse vrouwen zijn niet
onderstaande gebruiken als leidraad hebben in hun leven. van de lucht: van meisjes lastigvallen in zwembaden en discotheken en vrouwen
nasissen op straat, tot aanranding en (groeps)verkrachting, omdat westerse
Een voorbeeld uit deze praktijk is de eis van maagdelijkheid. Voor moslim- vrouwen toch hoeren zijn, en omdat ze zich niet kleden en gedragen volgens de
jongens en moslimmeisjes geldt dat van hen wordt verwacht dat zij als maagd in normen die moslims eerbaar vinden voor vrouwen. Dat geldt overigens ook voor
het huwelijk treden. Een eis die eeuwenlang ook in Nederland in de cultuur ver- de moslimmeisjes die zich niet aan de kledingvoorschriften wensen te houden,
ankerd was, maar waarvan toch de meeste mensen - gelukkig, zeg ik - afscheid zoals het boek van Samire Bellil over de buitenwijken van Parijs pijnlijk aantoont.
hebben genomen.
In de praktijk wordt deze eis vooral aan meisjes en niet aan jongens Dat plaatst de discussie over de hoofddoekin een iets ander daglicht.
gesteld. En hiermee zijn buitenstaanders toeschouwer van een dubbele moraal Spreken van vrije keuze wordt wel erg wrang als de bij veel moslimmeisjes
voor wat betreft seks en seksualiteit. Hierdoor zijn moslimmeisjes vatbaar voor (en -jongens) zo ingeprente eerbaarheid van je hele `zijn'als vrouw daaraan
manipulatie en chantagepraktijken en niet minder vaak slachtoffer van onder- opgehangen wordt. Alleen vrouwen die zich zedig aankleden, met hoofddoek of
drukking. In de moslimpraktijk van alledag tonen jongens zogenaamd hun man- sluier, verdienen het om gerespecteerd te worden. Impliciet geeft dit aan dat
nelijkheid wanneer zij wel seks hebben voor het huwelijk. Meisjes die dat doen anderen lastig mogen worden gevallen en hun lichamelijke integriteit mag wor-
zijn in de ogen van hun familie een hoer en komen in grote problemen. Meisjes den geschonden. Niet voor niks zijn ex-moslimvrouwen en liberale moslima's
14 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker
14 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker 15
15
faliekant tegen een hoofddoek en daarmee vóór een verbod op hoofddoeken.5 De praktijk is ook dat `eerwraak'bestaat. Het is moeilijk om daar als overheid
Die discussie ligt gevoelig, maar moet in het verhaal over de rechten van vrouwen wat tegen te doen. Uiteraard is elke vorm van geweld in het strafrecht verboden.
gevoerd worden. Het gaat niet om een stukje stof, het gaat over de opvattingen Als culturele gebruiken echter zwaarder wegen voor daders dan de straf die op de
van moslims over hoe vrouwen moeten leven om een `goede'vrouw te zijn en daad staat, dan moet er méér gebeuren. Gelukkig pakt minister Verdonk dit onder-
respect te verdienen en het vrouwbeeld dat daarmee in onze samenleving zicht- werpop nationaal niveau op. Het heeft onder meer te maken met het veranderen
baar wordt geïntroduceerd; opvattingen waar autochtone Nederlanders, maar ook van de mentaliteit dat de eer van de familie afhangt van de eer van de vrouw, en
bijvoorbeeld Surinamers en Antillianen, vaak heel anders over denken. dan met name haar seksualiteit als bezit van de man en de (schoon)familie, terwijl
De discussie over de hoofddoek laat duidelijk zien hoe de groepsnorm de moordenaar alle steun, medewerking en respect van zijn omgeving oogst. Als
binnen de islam in stand wordt gehouden en hoe vrouwen dus `onzichtbaar' het echt niet anders kan zal de vrouw kiezen om zelf te vluchten, voortdurend bang
toch in het gareel worden gehouden. dat de man (of zijn familie) haar zal vinden en (dodelijke) maatregelen zal treffen.
Daardoor zitten veel vrouwen in geheime vrouwenopvanghuizen. In Rotterdam
Vrouwen geven aan dat zij zich juist kunnen emanciperen dankzij de hoofddoek. hebben we verschillende opvanghuizen, waarvan één speciaal voor islamitische
Want zonder mogen ze niet naar de universiteit, uitgaan of andere mannen ont- vrouwen en meisjes is. Uit het hele land zitten er vrouwen in Rotterdam onderge-
moeten. Deze constatering laat duidelijk zie dat sommige vrouwen pas vrij zijn of doken. Wat een beschaving binnen een beschaving! Helaas gaat het niet altijd
meer ruimte krijgen als ze zich volgens de afspraak kleden; je mag pas als... goed. In twee jaar tijd zijn er zeven moorden gepleegd uit eerwraak. Het schijnt dat
meer dan honderd vrouwen die in Nederlandse opvanghuizen verblijven in direct
Zouden alle vrijgevochten moslimvrouwen mét hoofddoek, zolang er nog vrouwen levensgevaar verkeren. De mentaliteit die hieraan ten grondslag ligt is echter niet
en meisjes zijn die worden gedwongen een hoofddoek te dragen, hun hoofddoek zomaar te veranderen; dat vergt veel, heel veel praten en ook stimuleren dat de
af willen doen uit betrokkenheid en solidariteit, als voorbeeld en als steun voor al discussie gevoerd wordt. De gemeente Rotterdam pakt dit op en in het recentelijk
die meisjes die de hoofddoek (of de van-top-tot-teen-sluiers, of de burka) zelf niet raadsbreed aanvaarde emancipatieprogramma is het voorkomen van eerwraak
willen dragen en reikhalzend uitkijken naar steun? en het weerbaar maken van vrouwen een belangrijke prioriteit. Ook de politie in
Zouden alle vrijgevochten moslimvrouwen mét hoofddoek, zolang er nog Rotterdam heeft eerwraak hoog op de agenda staan. We zwijgen er dus niet over,
vrouwen en meisjes zijn die dankzij deze hoofddoek naar school mogen, op we maken het bespreekbaar, sporen het op en zorgen dat daders worden gestraft,
straat mogen spelen en buiten mogen komen, dat kennelijk nietszeggende stukje maar de gemeente en de politie kunnen dit niet alleen. Informatie vanuit de mos-
stof af willen doen om deze meisjes en vrouwen te laten zien dat het zónder limgemeenschap plus een gezamenlijke strijd tegen eerwraak is essentieel.
hoofddoek ook kan?
Zouden al deze vrouwen mét hoofddoek hem áf willen doen en pas weer Het verschil in opvoeding, de ongelijkheid tussen jongens en meisjes, is een
op willen zetten als de wereld, maar in ieder geval Rotterdam, ervan overtuigd is algemeen thema voor alle vrouwen, maar in de moslimgemeenschap is dit
dat een hoofddoek een vrije keus is? onderwerp pregnanter aan de orde. In de opvatting van veel moslims mogen
Dit is zomaar een oproep, een oproep die echter wel de kern raakt van de jongens bijna alles (ook al maken ze er een potje van), terwijl meisjes vaak
discussie over hoofddoeken. onder grote sociale druk staan. Na school mogen ze vaak nergens heen, niet
sporten, geen hobby uitoefenen, alleen maar thuis helpen in de vaak grote
gezinnen en overal als tolken naar toe met hun ouders.
5 Voorbeelden zijn o.a. Chahdortt Djavann, Nahed Selim en Irshad Manji.
16 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker
16 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker 17
17
De enorme sociale druk en sociale controle binnen de moslimgemeenschap, (koran, vers 2:223). En indien de vrouw opstandig wordt mag hij haar slaan:
waarin broers, vaders, neven en buren hun moslimzusters in de gaten houden "Maar zij van wie jullie opstandigheid vrezen, vermaant haar, laat haar alleen in
en het als hun taak zien om haar zedelijk te bewaken, moet doorbroken worden. bed en slaat haar" (koran, Soera 4, vers 34). In de rechtbank is de getuigenis
Zelfs het praten met een jongen in de kantine op school kan al aanleiding geven van één man gelijk aan de getuigenis van twee vrouwen. De vrouw is haar man
voor roddels of, erger, het inperken van de vrijheid van het meisje omdat men bang absolute gehoorzaamheid verplicht, behalve als hij van haar eist dat ze afstand
is dat ze niet als maagd het huwelijk in zal gaan. De verhalen van de moslim- van haar moslimgeloof doet, etc. etc.
meisjes die schichtig om zich heen kijken in de disco of ze niet worden gespot
door `broeders'zijn hemeltergend. Als ze al het lef hebben om stiekem het huis te Op deze weg van `Samen, tegen'wordt de kloof vergroot, de kloof die juist moet
verlaten of na toestemming van hun ouders in vol moslimornaat het huis verlaten, worden overbrugd. Als een meisje zelf, alle alternatieven afwegend, in volledige
dan staan ze niet lekker ontspannen op de dansvloer, zeker niet als ze zich op vrijheid als maagd het huwelijk in wil, is dat prima. Maar daarvoor houden we haar
weg naar de disco hebben omgekleed, hun hoofddoek hebben afgedaan, hun niet thuis van school, daarvoor wordt ze niet op haar zestiende uitgehuwelijkt en
opplakpiercing aangebracht en blotebuikentruitjes aangetrokken. Wat nu als daarvoor gaan we niet de samenleving opdelen in aparte ruimtes voor mannen
iemand me herkent en het doorvertelt aan mijn vader, broer of neef? en vrouwen. Zo zit de Nederlandse samenleving niet in elkaar. Het kan niet van
niet-moslims worden gevraagd dit te accepteren, hiermee rekening te houden en
Maar gaat dit wel over de islam? dit te implementeren in hun cultuur. Dat is geen kwestie van discriminatie, intole-
Bijna unaniem (de cirkel sluit zich weer) is de reactie: "Maar dat is niet de islam, rantie en de islam niet willen accepteren; dit druist in tegen de regels van het
dat zijn oude tradities die sommige moslims - en ook u onbegrijpende buiten- land waarin de moslim zich bevindt.
staanders - verwarren met het geloof." Veel moslims zouden volgens deze kenners
van het geloof helemaal niet weten wat er precies in de koran staat. De `ware' Het zou, en passant, goed zijn als we - ook als overheid - de moslimmannen en
islam is immers een godsdienst van vrede, van gelijkwaardigheid van vrouwen -jongens inprenten dat ze zich beter zorgen kunnen maken over hun eigen ont-
en mannen. Tsja... En wie moeten de slecht voorgelichte moslims en buiten- wikkeling en carrière, dan hun leven te wijden aan het in de gaten houden van
staanders dan geloven, om maar in termen van het geloof dit essay voort te de eer van hun zussen, die het inmiddels op tal van terreinen een stuk beter
zetten? De parallel met `Wie van de Drie'dringt zich op: "Wil de ware islam doen dan zijzelf. De Marokkaans-Nederlandse film `Shouf Shouf Habibi'brengt
opstaan?" deze boodschap met humor.
Om de verwarring compleet te maken zeggen veel moslims paradoxaal genoeg
dat hun gedrag wel degelijk direct voortvloeit uit de islam, zoals bij het niet
schudden van de hand van een vrouw of het niet in één ruimte willen zijn met
een vrouw. Of dat de man twee keer zo veel van de nalatenschap mag erven als
de vrouw, dat hij vier vrouwen tegelijk mag trouwen, elk moment wanneer hij dat
verkiest een vrouw mag verstoten en zelfs zonder overleg de vrouw als seks-
slavin gebruiken mag. Sterker nog, men refereert hierbij aan de heilige bronnen:
"Uw vrouwen zijn een akker voor u, zo komt dan tot uw akker zoals gij maar wilt"
18 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker
18 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker 19
19
4. WIE ZEGT WAT BINNEN DE ISLAM, ongetwijfeld tot discussie leiden. De lezer wordt gevraagd om niet te vervallen
METAFOOR 2: DE RUGBYBAL in definitie- en woordverklaringen, maar zich te richten op de intentie.
Het sluiten van de gemeenschap (loyaliteitscirkel) en de wijze waarop de buiten- De dug-out: de criticasters, verlichten en moedigen
wereld daarop reageert geeft inzicht in de complexiteit van het samenleven, het De `criticasters, verlichten en moedigen'doen (even) niet mee, zijn zelf van het
ruimte bieden en tegelijkertijd het grenzen stellen waarvoor we (niet-moslims veld gegaan of gehaald en zitten in de dug-out. De `criticasters, verlichten en
en moslims) staan. Een paar oplossingsrichtingen en werkwijzen voor in- en uit- moedigen'zijn wel zeer betrokken bij het rugbyspel, ze hebben zich er in ver-
sluiten zijn gegeven, maar er is meer, zowel op het tableau van de `problemen' diept, spreken uit ervaring, ontlenen hun wortels eraan, etc. Hoe dan ook hebben
als op het tableau van de `oplossingen'. Hiertoe wordt een tweede metafoor de `criticasters, verlichten en moedigen'een veel grotere (maatschappelijke) passie
geïntroduceerd, die van de islamitische gemeenschap als een rugbybal. Deze voor rugby dan voor tennis of voor darten. Deze groep mensen heeft kritiek op
rugbybal wordt door een steeds groeiender aantal mensen, te pas en te onpas, de islam of heeft zich eraan onttrokken en het geloof opgegeven. Volgens hen is
keihard, keer op keer, ver weg getrapt. Deze bal doet niet mee, staat buitenspel. de islam per definitie onderdrukkend voor vrouwen en moet de islam als zodanig
Al eerder heb ik aangegeven dat ik me in dit essay concentreer op de islam, geen plek krijgen in onze westerse samenleving. In de dug-out stelt deze groep
zonder daarbij uit de weg te gaan dat er extreem rechtse standpunten bestaan. zich ook op als trainer van de islam. Pas als de islam een omwenteling doormaakt
Met deze extreem rechtse standpunten die een hele waardevolle groep mensen tot een Europese, geseculariseerde islam past de islam weer in de vrijheden van
per definitie uitsluiten en niet wensen te accepteren, wil ik niets te maken hebben. het westen die door deze trainers zo wordt gewaardeerd. De hamvraag is of deze
trainers het gelijk van Cruijff aan hun kant hebben of dat ze als beste-stuurlui-
Om de metafoor van de rugbybal beter te visualiseren volgt eerst een nadere die-aan-wal-staan meedoen in een van de vele sportshows waarin wat af wordt
beschrijving. Een rugbybal loopt taps toe. Aan de uitersten zit minder volume dan geanalyseerd. Tot deze groep kunnen ook de mannen en vrouwen worden ge-
in het midden. Op de rugbybal staan kleine streepjes die de veel kleinere en rekend die zeggen dat de islam of de moslimcultuur ten aanzien van een groot
smallere gedeelten van de bal scheiden van het veel grotere middenstuk. Deze aantal thema's onderdrukkend werkt en aan kan zetten tot geweld. Er zijn binnen
vorm en indeling passen goed bij de opbouw en samenstelling van de Rotterdamse deze categorie verschillende mensen met verschillende geluiden die allen een
moslimgemeenschap. Het is maatwerk voor Rotterdam. De vergelijking met een ander aspect van de islam belichten. Pim Fortuyn was hier een van, maar ook
ander land of een andere stad doet geen opgeld. Aan de hand van de rugbybal Irshad Manji, Ayaan Hirshi Ali, Afshien Elian, Theo van Gogh, etc...
kunnen de moslims worden ingedeeld.
De kleine groep radicalen (de politieke islam) zit aan één van de tapse De `criticasters, verlichten en moedigen'hebben moed met elkaar gemeen, een
zijden. Aan de andere tapse kant zitten de liberale moslims. Daartussen zit het afwijkende mening en veranderingszin. Deze mensen wilden en willen dat er wat
middengedeelte, de middenmoot. In de dug-out zitten de `criticasters, verlichten verandert. Deze mensen zijn bereid (geweest) om hun leven hiervoor te geven.
en moedigen'. Zij doen nog wel mee aan de wedstrijd, maar hebben een over- Zij hebben het tijdperk ingeluid van de verandering, van het wakker schudden,
treding gepleegd, zijn tijdelijk van het veld gegaan of zijn buitenspel gezet. van passie, van het vrouwelijke en van het positieve. Want juist deze mensen
Zoals dat altijd gaat met metaforen en indelingen zijn ze een benadering van willen en wilden dat we een oplossing kiezen om datgene wat is bereikt te conti-
de werkelijkheid. Gewoon een manier om te kunnen begrijpen en analyseren, nueren en datgene dat daar afbreuk aan doet te benoemen. Of het nu cabaret,
om vervolgens oplossingen aan te dragen. De namen voor de groepen zullen poëzie, politiek, humor, realisme, feiten, fictie, symboliek of het vrije woord is, en
20 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker
20 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker 21
21
of de stijl ons nu beviel of niet, deze mensen houden moslims en niet-moslims een deze categorie komen we veel moslimjongeren en moslims tegen die zich niet
spiegel voor vanuit hun ziel, ervaringen of analyse die actueler is dan ooit, om langer welkom voelen in ons land, ook al is dit het land waarin ze verder willen.
nog maar te zwijgen van al die mensen die zonder aandacht van de media en Dit land en de stad Rotterdam zijn plekken waar ze geboren en getogen zijn en
de mogelijkheid om hun verhaal publiek te krijgen hetzelfde doen met hetzelfde zich thuis voelen. Ze krijgen echter niet dezelfde kansen als andere mensen
oogmerk. die ze kennen en gaan daar naar handelen. Discriminatie leidt per definitie tot
frustratie en frustratie is een slechte motor voor gedrag. Deze mensen zijn het
Tapse bovenzijde: de liberalen slachtoffer van de perceptie van anderen die alle moslims over één kam scheren.
De groep liberale moslims omarmt de westerse waarden en normen. Zij zien Jongeren zijn per definitie kwetsbaar vanwege de ontwikkelingsfase in hun leven.
de islam als een moderne godsdienst met keuzevrijheid. Deze groep ziet geen Zij kunnen makkelijk worden aangetrokken tot extreme standpunten zoals de
obstakels in onze westerse maatschappij en kan hierin prima functioneren met politieke islam. De kans dat dit gebeurt wordt steeds groter naarmate deze
behoud van hun geloof. Voor het beleven van dit geloof is een gang naar de jongeren worden gediscrimineerd door niet-moslims. Deze discriminatie vindt
moskee soms gebruikelijk, maar deze mensen beleven hun geloof ook heel vaak plaats bij discotheken, op straat en bij het vinden van stageplaatsen en werk.
privé en voelen zich goede moslims, zelfs zonder vijf keer per dag te bidden. De frustratie van deze jongeren neemt toe en men wordt als het ware de terreur
De groep liberale moslims is een gemengde groep van vrouwen én mannen in gezogen. Binnen de groep gevangenen in meerdere culturen zitten ook mensen
die, hoewel eveneens klein in aantal, een belangrijke pósitieve rol kan vervullen (jongeren en ouderen, vrouwen en mannen, meisjes en jongens) die op dit
in de toekomst. De impact van deze mensen is groot omdat zij de kloof kunnen moment de eerste stap hebben gezet, of (met een duwtje in de rug) bereid zijn die
dichten tussen moslims en niet-moslims en binnen de moslimgemeenschap te zetten, in de liberale richting of de richting van de criticasters. Hun redenatie
belangrijke sleutelpersonen en rolmodellen zijn. Zij kunnen de welbewuste noten is er één als: "De islam is een prima geloof, maar al die culturele misstanden
kraken en hebben de afgelopen tijd al bewezen dat zij het debat kunnen en hebben niets met de ware islam te maken. Wij zullen dat de Rotterdammers
durven voeren. vertellen en laten ons geloof door anderen niet langer misbruiken voor foute
bedoelingen (terreur en criminaliteit) of culturele misinterpretaties."
De middenkern: de middenmoot
Voor de middenmoters geldt dat religie hetzelfde is als cultuur. Deze groep B. De onderontwikkelden, goedgelovigen, verdrukten en
mensen kan worden gesplitst in twee groepen: a. de gevangenen in meerdere onderdrukten
culturen of leefwerelden, en b. de onderontwikkelden, goedgelovigen, verdrukten Dat zijn de mensen die door onwetendheid en goedgelovigheid mee worden
en onderdrukten. gezogen in de uitwassen van de islam. Of je deze mensen überhaupt iets kwalijk
kunt nemen is de vraag. Zij spreken slecht of geen Nederlands en zijn vaak
A. De gevangenen in meerdere culturen of leefwerelden analfabeet. Deze mensen zitten vast in het onvoorstelbaar ingewikkelde web van
Zij hebben moeite met het leven in een westerse maatschappij. Ze komen dingen sociale controle, chantage en gehoorzaamheid enerzijds, en eigen overtuiging
tegen die niet passen in de westerse samenleving, maar wel horen bij hun geloof anderzijds. Deze moslims geloven wat ze geloven omdat ze nooit een ander
of moslimcultuur. Deze groep verwerpt de westerse samenleving niet op voorhand, geluid hebben gehoord dan dat waarin ze geloven. Voor deze mensen is er geen
maar kan het leven in een stad als Rotterdam anno 2005 moeilijk combineren onderscheid tussen geloof, islam, moslim en cultuur. Voor hen is dat één en
met wat thuis of in de moskee en in het land van herkomst gebruikelijk is. Binnen ondeelbaar. Deze mensen, zowel mannen als vrouwen, gaan naar de moskee
22 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker
22 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker 23
23
en horen daar en van hun familie uit Nederland of hun land van herkomst hoe 1. De middenmoters nemen opvallend weinig stelling in ten opzichte van de
het hoort. Hoe het hoort volgens hen is lang niet altijd hetzelfde als hoe het hoort radicale politieke islam.
volgens ons. Hier komen dezelfde thema's terug die dwars door alles heen lopen: 2. De middenmoters vormen een belangrijke, en voor de toekomst cruciale, kri-
besnijdenis, maagdelijkheid, bloed- en eerwraak, opvoeding, positie van staat en tische massa voor alle partijen die aan het `spel'deelnemen. Alle partijen
kerk, uithuwelijking, geweld in de privé-sfeer, geloof en ongeloof etc. `hunten'op de middenmoters, zowel de politieke islam als de liberalen, de
Tijdens een van de rondetafelbijeenkomsten die ik voerde ter voorbereiding criticasters, de overheid en de politiek.
op dit essay werd deze groep moslims in Rotterdam geschat op 70% van alle in Wie de slag wint om de massa, wint de strijd voor destructie, voor verande-
Rotterdam wonende moslims, voorwaar geen kleine groep dus. ring, voor vooruitgang of voor stagnatie. De tijd zal het leren, mijn inzet en die
van het college van B&W is duidelijk.
Tapse onderzijde: De politieke islam
Deze groep gelooft in de zuivere islam en vindt de westerse wereld verderfelijk. In die `strijd'die we als gemeentebestuur van Rotterdam voeren hebben we niets
Dit zijn de radicale jongens (en steeds meer meisjes) die het westen en alle ver- aan een bijzondere categorie spelers die zich, zowel binnen als buiten de moslim-
derfelijkheden weg willen hebben. Deze groep schuwt geen geweld en legitimeert gemeenschap,dus binnen en buiten de cirkel en binnen en buiten de rugbybal,
dit geweld vanuit een hoger heilig doel (jihad). De moord op Theo van Gogh, bevinden: de downplayers.
Madrid en 11-9 zijn uitingen van deze groep. Deze groep is bezig met rekrutering De downplayers zijn mensen die het probleem helemaal niet willen benoe-
van meerdere aanhangers en bouwt aan een infrastructuur in de vorm van het men. De mensen die ik tot deze categorie reken zijn de:
bekleden van cruciale posities. Downplayers die het probleem van polarisatie in zijn geheel minimaliseren. Zij
In het Rotterdamse actieprogramma `Meedoen of Achterblijven, tegen radica- kijken naar het feitelijke aantal aanslagen, brandstichtingen, bekladdingen etc.,
liseringen voor kansen voor Rotterdammers'is een heldere afbakening van deze zij vinden dat het allemaal wel meevalt, dat er te veel ophef wordt gemaakt om
groep gemaakt qua aantal en herkomst (overwegend Marokkaanse jongens, niets. Deze mensen zijn blind voor de onderstroom in de samenleving.
`brains'en `losers', minimaal 175-200, maximaal 350-400). Deze groep heeft Downplayers die het gegeven minimaliseren dat er mensen zijn die uit naam
waarschijnlijk een passieve aanhang die instemt met de ideologie, of deze niet van de islam en de koran anderen aanzetten tot haat en geweld, waarbij in-
afkeurt, al geeft men dat niet altijd toe in het openbaar. Alleen al de wetenschap genieuze technieken van hersenspoelen, zaaien en oogsten, onderdrukking,
over en het bestaan van deze kleine groep heeft een zeer groot effect en een chantage, sociale controle, gehoorzaming etc. niet worden geschuwd, zowel
(inter)nationale impact op het welzijn en de veiligheidsbeleving van vele moslims binnen de moslimgemeenschap en de islam als daarbuiten.
en niet-moslims. Downplayers die het gegeven minimaliseren dat er gewelddadige tegenreacties
en acties (te verwachten) zijn van mensen die zich bedreigd voelen en op (willen)
De rugbybal: gevaarlijk spel komen voor hun rechten.
De islamitische rugbybal wordt op dit moment als een hete aardappel door onze
samenleving gegooid. Iedereen vindt er wat van, wil er iets mee en heeft er een De downplayers zijn blind voor wat zich afspeelt in de samenleving en missen de
mening over. Twee zaken zijn prangend voelbaar en actueel in dit grote maat- broodnodige sense of urgency. Als je net doet alsof de problemen er niet zijn en
schappelijke en politieke rugby`spel', dat voorwaar geen spel is, maar een zeer de toegenomen spanningen tussen bevolkingsgroepen niet voelt, dan sluit je je
serieuze kwestie. ogen. Niet alleen voor de problemen maar ook voor oplossingen.
24 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker
24 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker 25
25
Rugbybal, gevaarlijk spel en oplossingen dert repressie bovendien in onvoldoende mate het intrinsieke gedrag van mensen.
Net zoals de metafoor van de loyaliteitscirkel een aantal oplossingen heeft op- Alle Rotterdammers moeten uit zichzelf willen leven naar de maatstaven van de
geleverd, heeft ook de introductie van de rugbybal een functie. Ook hieruit kunnen Nederlandse wet, naar de universele rechten van mens en kind en naar de informe-
oplossingen worden afgeleid. Geen enkele metafoor, model of indeling is in staat legedragsregels die gelden. Daarom is er op preventief en proactief terrein veel
om de werkelijkheid te vatten. Het zijn en blijven benaderingen van extreem werk te verrichten de komende tijd. Het Rotterdamse actieprogramma `Meedoen
complexe maatschappelijke vraagstukken. Helaas is dat de beperking van of Achterblijven, tegen radicalisering en voor kansen voor Rotterdammers', dat is
de mens. Een ander nadeel is dat modellen, theorieën en metaforen het effect opgesteld naar aanleiding van de motie Sörensen, bestaat dan ook nadrukkelijk
hebben dat er hokjes ontstaan. Nu vinden en weten wij allen dat er niets erger uit meerdere sporen.
is dan in een hokje te worden gestopt of in een hokje te horen, zeker wanneer
iemand anders dat doet en dan ook nog eens een Leefbaar-wethouder. Ik kan me
dan ook voorstellen dat de cirkel en de rugbybal bij veel mensen op weerstand
stuiten. Bij een bepaalde categorie wil je niet worden ingedeeld omdat het je eer
te na is, het sociaal onwenselijk is, of omdat je er niet voor uit wilt komen dat je
er eigenlijk het best in thuishoort. Toch is juist het aanvaarden, benoemen en
accepteren dat we allemaal een beetje van alles hebben essentieel. Misschien
is dat wel de hoogste vorm van zelfkritiek, de hoogste vorm van wíllen leren.
Levert dit ingewikkelde gedoe met die cirkel en die rugbybal dan wat op? Ja, als
we eenmaal inzien dat alle mensen denken vanuit referentiekaders, ligt de weg
open om onze waarneming anders te ordenen. Uiteindelijk gaat het om hoe we
ons gedragen, en aan dat gedrag worden in onze samenleving grenzen gesteld.
Dat is al zo oud als de weg naar Rome en is de kern van politiek, filosofie, kunst
en literatuur. Dat is ook de reden waarom een stadsbestuur zich mengt in het
publieke domein van opvattingen en gedrag. Sterker nog, dat is de grootste ver-
antwoordelijkheid van de politiek. Politiek is verre van waardevrij; de kern van
het in een democratische rechtstaat besturen van een stad, zeker van zo'n grote
en mooie stad als Rotterdam, is te bepalen welke kant het de komende jaren op
moet gaan. En welke kant is dat dan? Zonder betoog is helder dat elke vorm
van fysiek en psychisch geweld uit den boze is, zowel uit de hoek van de white
power, de Lonsdale, extreem rechts of extreem links als uit de hoek van de poli-
tieke islam, het terrorisme, het fundamentalisme, etc. Hiertegen moet niet alleen
repressief worden opgetreden. Repressie is noodzakelijk, maar repressie heeft
maar een korte houdbaarheidsdatum. Hoewel noodzakelijk en onmisbaar, bevor-
26 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker
26 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker 27
27
5. VAN RUGBYBAL TOT RAKET In binnen- en buitenland gaan deze vage begrippen van sleutelpersonen en role-
modelsgepaard met namen en gezichten. In Rotterdam zijn deze mensen zeer
In dit hoofdstuk wordt een derde metafoor geïntroduceerd, die van de raket. Om dun gezaaid. Bovendien bestaat dat kleine groepje overwegend uit mannen. De
een raket te lanceren is kracht nodig. En dat is precies wat er in Rotterdam gaat Rotterdamse Irshad Manji, Fadela Amara, Mernissi en Selim moeten nog opstaan.
gebeuren. Deze kracht wordt gegenereerd door een verhoogde en verscherpte De gemeente heeft een belangrijke rol bij het vinden, steunen en beschermen
sense of urgency. Een kracht van `Samen, tegen'. Een raket die is gelanceerd van deze vrouwen en dient de door haar gesubsidieerde zelforganisaties, NGO's
volgt een vooraf bepaalde en zeer zorgvuldig uitgezette koers. Leiderschap dus: en het maatschappelijke middenveld goed aan te sturen opdat zij deze beweging
waar gaan we naar toe en waar willen we met Rotterdam staan over twintig jaar. in gang kunnen zetten. De stem van deze vrouwen is onmisbaar en hun voorbeeld
De koers en het eindstation zijn helder: in- en uitsluiten, `Samen, tegen'. Samen- is noodzakelijk om andere vrouwen te helpen emanciperen en hen in geval van
leven in Rotterdam =quality of life=pluriform, divers, innovatief, inspirerend en onderdrukking de weg te wijzen.
vrouwelijk. `Rotterdam durft!'het universum te betreden. Een raket die de ruimte
inschiet laat letterlijk en figuurlijk iets achter. Het moge helder zijn wat dat is. De middenmoters moeten de taal leren, emanciperen en helder krijgen dat het
Wij laten de politieke islam achter ons; die doet niet mee, de aanhangers ervan gedrag dat ze vertonen kennelijk niet past bij de islam, maar al helemaal niet bij
zijn hier niet welkom en de voedingsbodem voor radicalisering roeien wij uit. de westerse waarden en normen. De middenmoters die nu gefrustreerd zijn of
Aanhangers van de politieke islam zijn gevaarlijke vissen die van ons geen ruimte dreigen te raken moeten zich als de wiedeweerga aan de stad met haar bijbeho-
krijgen om anderen te verzwelgen. We laten het water uit de kom stromen. rende kansen, mogelijkheden en vrijheden binden, opdat zij niet afglijden naar
criminaliteit of erger. Dit betekent dat zij als individu en als mens gewaardeerd
In een gedachte-experiment zetten we de rugbybal rechtop. De liberalen staan moeten worden. Direct contact tussen deze groep en de niet-moslims, dialoog,
aan de bovenste tapse zijde met in de dug-out de criticasters, de verlichten en vriendschappen en vertrouwen zijn hiertoe vliegwielen. Van de onderste groep
de moedigen, de middenmoters in het midden en de politieke islam onderop. De moeten we uiteindelijk symbolisch en fysiek los zien te komen. In de metafoor
vorm van de rugbybal moet veranderen. Aan de bovenkant moet de bal open- van de raket laten we deze groep achter. Wat is er voor deze verandering nood-
gaan en de onderkant moet steeds kleiner en kleiner worden, zowel qua aantal zakelijk? Opnieuw een aantal oplossingsrichtingen:
mensen dat deze politiek-islamitische, extremistische, terroristische stroming
aanhangt, als qua invloed die deze groep heeft op de veiligheid en het veilig- Duidelijke norm stellen: "We will not tolerate this!"
heidsgevoel van Rotterdammers. Veel van de in dit essay besproken onderwerpen hebben te maken met het
Dit kan door de criticasters, verlichten en moedigen ruimte en gelegenheid te taboe op vrouwelijke seksualiteit en de allesoverheersende norm dat een vrouw
geven voor het vertellen van hun verhaal, ervaringen, zienswijze en oplossingen. als maagd het huwelijk in moet. Ouders hebben geen rust voordat die taak vol-
In het verleden heeft deze groep deze ruimte niet in vrijheid gekregen en nog bracht is: niet alleen de eer van de vrouw zelf, maar de eer van de hele familie
steeds is het voor deze groep mensen onvoorstelbaar lastig om in het publieke hangt ervan af. Als dat de reden is waarom meisjes beperkt worden in hun
debat op respect te kunnen rekenen. Dit is de hoek waar de klappen vallen, bewegingsvrijheid en keuzemogelijkheden, dan zeggen wij daar nee tegen! Zo
variërend van lichte klappen (je discrimineert) tot erger (bedreiging) tot heel erg gaan wij in Nederland niet met meisjes om. Als wethouder Emancipatie ben ik
(moord). De groep liberalen moet eenzelfde plaats krijgen in het debat. Binnen er verantwoordelijk voor dat meisjes net zo veel kansen en bewegingsvrijheid
deze groep en de hiervoor genoemde groep zitten sleutelpersonen en rolmodellen. krijgen als jongens. Met wat hulp moet dat binnen een aantal jaar lukken.
28 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker
28 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker 29
29
Liberale moslimvrouwenbewegingen stimuleren Niet alleen met mannen die zich opwerpen als vertegenwoordiger moet
Er zijn natuurlijk al veel islamitische vrouwen die zijn opgestaan en vechten voor worden gesproken, maar islamitische vrouwen moeten expliciet worden uitge-
hun kansen en rechten, en inmiddels een goede baan en een zelfstandige positie nodigd en aangezocht als spreekbuis. Bij organisaties die ondersteund worden
in de Nederlandse samenleving hebben verworven. Deze vrouwen, die een voor- moet er gelet worden op de vertegenwoordiging van vrouwen en meisjes in die
beeld zijn voor meisjes die nog midden in die strijd zitten, willen we als gemeen- organisatie.
telijke overheid steunen. Dit zijn vrouwen die de discussie aan willen gaan, maar
er vaak alleen voor staan. Deze vrouwen zijn er niet alleen in Rotterdam of in Andere manieren om een mentaliteitsverandering te
Nederland; over de hele wereld staan ze op en komen in beweging. Je ziet het in stimuleren
Canada met Irshad Manji (itjihad: de beweging binnen de islam om jezelf te ont- In de inburgeringscursussen voor oudkomers en nieuwkomers komen waarden
wikkelen, kritisch te zijn, en te kiezen voor de passages in de koran die vrouw- en normen, zoals die in Nederland gegroeid zijn, al aan de orde. Maar dit is nog
vriendelijk en homovriendelijk zijn, en niet voor de conservatieve interpretatie veel te beperkt. Ook via het reguliere basis- en voortgezet onderwijs moet hier
van de islam); in Frankrijk met Samira Bellil (die helaas onlangs op jonge leeftijd veel meer aandacht aan worden besteed, zeker nu dergelijke waarden en normen
is overleden) en Fadela Amara van de organisatie Ni Putes, Ni Soumises die niet (altijd) meer vanzelfsprekendheid zijn. Het gaat immers om het aanleren van
30.000 vrouwen mobiliseerde om te demonstreren voor allochtone vrouwenrechten levensvaardigheden voor het functioneren in onze samenleving.
in Parijs. En met Shirin Ebadi, voormalige rechter en activiste voor vrouwenrechten Van de programma's voor opvoedingsondersteuning die wij in Rotterdam
in Iran en winnaar van de Nobelprijs voor vrede; Irene Khan, eerste vrouw aan hebben, moet dit een essentieel onderdeel uit gaan maken. Seksuele voorlichting,
het hoofd van Amnesty International, toevallig een liberale moslimvrouw die voor- die vanwege het taboe bij kinderen en ouders op veel scholen niet meer gegeven
al in mensenrechten gelooft; Rifa't Hassan, een vrouwelijke theologe en koran- wordt, moet als verplicht onderdeel terugkomen in de lesstof, ook en wellicht vooral
geleerde aan een universiteit in de VS, die een vrouwvriendelijke interpretatie op de islamitische scholen. Dit voorkomt niet alleen een nog grotere taboevorming,
van de koran propageert. En er zijn natuurlijk vele honderden vrouwen van wie maar ook seksuele ongezondheid door een volstrekt gebrek aan kennis (zoals
wij de naam niet kennen: de vrouwen die strijden voor een vrouwvriendelijke, over aids en andere seksueel overdraagbare aandoeningen). En het heeft een
liberale islam. Deze vrouwen, die hebben mijn steun! Die wil ik ondersteunen. preventieve werking doordat een aantal (geheime) abortussen en maagdenvlies-
Want zij hebben vaak geen organisatie die hen bindt en voor binding zorgt. hersteloperaties kan worden voorkomen. Ook op maat gemaakte programma's
voor loverboys (het voorkomen van dader- en slachtofferschap) moeten verder
Binnen deze ambitie is de stilte vanuit moskeeën en vanuit intermediaire organisa- worden ontwikkeld. De acceptatie van homo's en lesbo's op wederom islamitische
ties(zelforganisaties) zorgwekkend. Het lijkt alsof de meeste moslimorganisaties (en niet-islamitische) scholen dient een flinke push te krijgen en niet langer aan de
geen bescherming bieden of opkomen voor de vrouwen, maar het taboe en de verantwoordelijkheid en bereidheid van de directie te worden overgelaten, wan-
sociale controle juist eerder in stand houden dan doorbreken. neer men het aantoonbaar traineert of verrekt. Bij elk meisje van wie de docent,
De overheid zou niet alleen moeten luisteren naar de conservatieve spreek- de buurvrouw of de huisarts etc. bovendien vermoedt dat besnijdenis haar boven
buizenvan de islam (dé islam bestaat niet), maar in gesprek moeten treden met het hoofd hangt, dient men in te grijpen en zijn/haar verantwoordelijkheid te nemen.
alle richtingen binnen de islam, vooral de liberale en progressieve moslims Liever een keer een proefproces tegen, dan de toekomst van zo'n meisje verwoest.
uitnodigen als `vertegenwoordigers'van de islamitische gemeenschap en juist En dat is nog maar een kleine greep uit de agenda van de toekomst waarin mos-
deze bewegingen, indien nodig ook financieel, ondersteunen. lims en niet-moslims samen tegen de (culturele) misstanden ten strijde trekken.
30 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker
30 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker 31
31
6. CONCLUSIE? etc., wordt misbruikt. En gek genoeg verdedigen deze mensen, die in principe
aan onze kant staan, dan weer diezelfde islam vanuit hún beleving van het
Ondanks alle concrete oplossingen en gepresenteerde oplossingsrichtingen is er geloof. Rotterdam telt 80.000 moslims, bijna een zesde van de bevolking, dus
meer te doen. Met instrumentele oplossingen alleen (iedereen spreekt Nederlands, we hebben het hier over een grote groep mensen, waarmee alle vergelijkingen
iedereen aan het werk, etc.) gaan we het niet redden. Hoewel er velen zijn die met Staphorst direct aan kracht verliezen. Tegen (misbruik van) de islam moet
denken dat het vanzelf goed komt als iedereen Nederlands spreekt. gezamenlijk door moslims en niet-moslims worden opgetrokken. De haakjes zijn
zo geplaatst omdat ook recht gedaan moet worden aan de bewegingen die de
De kern is dat het in de toekomst gaat om de slag om de middenmoot. De radi- islam onbekwaam achten om te dealenmet het leven anno 2005 in een moderne
cale of politieke islam heeft er belang bij om deze groep voor zich te winnen. Zij westerse samenleving en die pleiten voor een modernisering van de islam.
vormt een kritische massa voor het uitwerken en uitvoeren van het radicale pro-
gramma. Dit programma bestaat uit het opheffen van de scheiding tussen kerk Kort en goed komt het er op neer dat geloof geen privé-zaak meer is wanneer
en staat middels het invoeren van de sharia. Hiervoor zijn alle middelen gerecht- het gedrag van mensen indruist tegen de waarden en normen van de democrati-
vaardigd, inclusief geweld, aanslagen, chantage, onderdrukking en, niet onbe- sche rechtstaat, ongeacht of dit zich binnens- of buitenshuis afspeelt. Gedrag dat
langrijk, het inzetten van het extreem functionele wapen van de sociale controle. conform deze waarden en normen is, vormt geen enkele belemmering voor het
Het `Marokkaanse goud'dat staat voor zwijgen en het per definitie binnenhouden belijden van welk geloof of spirituele stroming dan ook, zelfs als dat geloof er een
van `problemen'en `misstanden'in eigen kring is voor hen een makkelijk middel is van geen geloof. Dan is het een privé-zaak en gaat niemand erover, behalve
omdat het in de cultuur zit. De moslims die zijn geïsoleerd en de Nederlandse taal jijzelf. Met een nieuw wij-zij-perspectief, namelijk tegen of voor de radicale islam,
niet spreken of op geen enkele andere manier toegang hebben tot alternatieve kan een nieuwe agenda voor de toekomst worden opgesteld. Voor het slagen
informatie vormen voor de politieke islam een makkelijke prooi. De politieke islam van deze agenda is het essentieel dat moslims aangeven aan welke kant ze
heeft er dus belang bij om deze mensen te houden zoals ze zijn. Geen integratie, staan. Ben je aantoonbaar en zichtbaar tegen de radicale islam, dan hoor je bij
geen taalontwikkeling, geen opleiding, geen werk, geen toekomstperspectief in ons en hebben wij de plicht om er alles aan te doen dat je de taal leert, werk
het westen, geen cursus islam =vrede =gelijke rechten voor vrouwen en man- krijgt en niet gediscrimineerd wordt in de disco, op straat of tijdens een praatje.
nen, geen vermenging met andere groepen. De radicale islam heeft vooral baat Hier hoort tegelijkertijd bij dat je je openlijk en actief verzet tegen culturele en
bij de overheersende groepsnorm en loyaliteit. sociale `bijproducten', oftewel geïmporteerde gebruiken waar wij (moslims en
niet-moslims) niets mee te maken willen hebben. Heel concreet gaat het dan
Alle niet-moslims en moslims uit Rotterdam, maar ook ver daarbuiten, hebben er om het volgende gedrag:
net zo zeer belang bij om de slag om de middenmoot te winnen. Ook voor ons is Vrouwen ondergeschikt achten en minder waarderen dan mannen.
dit cruciaal. Ook wij Rotterdammers willen dat de middengroep voor onze kant Homo's verwerpen en verachten alsof zij geen normale en gelijkwaardige
kiest en openlijk aan onze kant staat. Met steun van gelukkig steeds meer mos- mensen zouden zijn.
lims, die zien dat het proces van radicalisering zich onder vooral (Marokkaanse) Jongens slaan in de moskee of op de koranscholen.
jongeren voordoet, gaat dat lukken. Ook deze moslims balen ervan dat de islam Je dochters uithuwelijken en niet hun eigen partner laten kiezen.
wordt misbruikt voor verkeerde doelen. Je zult maar inspiratie putten uit de islam Besnijdenis verplicht stellen om tot volmaakt mens te worden bestempeld.
en merken dat deze door radicale imams, met financiële steun uit Saoedi-Arabië Je dochters verplichten om als maagd in het huwelijk te treden.
32 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker
32 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker 33
---
Eerwraak (=moord) als noodzakelijke plicht te zien wanneer de familie-eer fout aan het gaan is, ook als het iemand is uit de eigen gemeenschap. En publie-
geschonden wordt. kelijk afstand nemen van al die lieden die in naam van het geloof bereid zijn om
Iemand geen hand geven. te doden en onze democratie omver te werpen.
Als man je vrouw niet in contact laten treden met andere mannen, etc. In dit essay heb ik mijn persoonlijke standpunten gegeven aan het begin van het
Dat eenieder zich in dit land hoort te houden aan de wet en zich loyaal dient te publieke debat Islam & Integratie. Het zijn standpunten die zijn gebaseerd op
gedragen aan het gezag is zo vanzelfsprekend dat dat geen toelichting behoeft. veel gesprekken met moslims en niet-moslims en op boeken en artikelen die ik
heb gelezen.
Ben je voor de politieke, gewelddadige, radicale islam, dan hoor je niet bij ons. De marktpleindebatten zijn tevens de plekken waar de toetsing van opvat-
Dit is de kern van in- en uitsluiten. De komende tijd zal er hard gewerkt moeten tingen aan die van anderen plaatsvindt. Opvattingen en standpunten kunnenwij-
worden aan het opsporen en uitsluiten van deze, in aantal nog relatief kleine, zigen als resultaat van het debat. Ik sta daarvoor open. Vandaar dat ik een
groep mensen. Moslims en niet-moslims hebben gezamenlijk de taak, opdracht vraagteken plaats achter de conclusie van dit essay, dat geen conclusie is maar
en missie om deze kleine groep niet uit te laten groeien tot een grote groep. een startpunt waarmee ik het debat wil ingaan.
Vandaar dat de slag om de middengroep urgent, actueel en cruciaal is. Het is mede mijn taak om de rechten die vrouwen in Nederland hebben verworven
Rotterdam moet uitgroeien tot een samenleving waarin mannen en vrouwen te beschermen tegen de indoctrinatie door (misbruik van) de islam en welk ander
gelijk zijn en dezelfde kansen en vrijheden hebben, en waarin geen enkele geloof dan ook. Dat sommige `regels'uit de islam ook heilzaam en inspirerend
bevolkingsgroep deze fundamentele uitgangspunten ondermijnt: niet ten aanzien kunnen zijn voor de Rotterdamse samenleving moet ook gezegd zijn. Er zijn
van vrouwen uit de eigen etnische groep, en niet ten aanzien van de andere maar weinig aan alcohol, sigaretten en drugs verslaafde moslims in deze stad.
Rotterdamse vrouwen. En zeker de door onze stad dolende drugsverslaafden zorgen voor een groot
onveiligheidsgevoel en veroorzaken een hoop financiële en maatschappelijke
Kortom, de groep mensen die anderen helpt om de islam de juiste en enige plek schade vanwege alle misdrijven en overtredingen die zij plegen. Dat er ook relatief
in onze samenleving te geven, moet groter en groter worden. Dat moet van veel Turken en Marokkanen in de gevangenis zitten, moet dan maar eens een
binnenuit komen en daar kunnen buitenstaanders bij helpen. keer niet aan de hele moslimgemeenschap worden toegeschreven.
De enige en juiste plek die de islam kan hebben in onze samenleving is dat dit Marianne van den Anker
geloof, voor zover je dat aanhangt, of (nog) wilt (gaan) aanhangen, altijd een Wethouder Veiligheid en Volksgezondheid Rotterdam
vrije keuze is of moet zijn; waarbij de gebruiken, voorschriften en rituelen zich
nimmer mogen uiten in (intenties tot) gedrag dat strijdig is met de regels van de Februari 2005
Nederlandse democratische rechtstaat. Is dit wel het geval, dan is het geloof
geen privé-zaak meer. Een samenleving ook, waarin door de overheid streng en
effectief wordt opgetreden tegen extremisme en terrorisme, maar waar ook de
burgers hun verantwoordelijkheid nemen: melden als ze zien dat het met iemand
34 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker
34 Islam & Integratie - Essay Marianne van den Anker 35
35
---- --
Gemeente Rotterdam