Speech van staatssecretaris Van Geel tijdens de opening van de
scholierenconferentie Water4Life 2005 voor scholieren uit 4 en 5 vwo
op woensdag 16 februari 2005 in Wageningen.
Dames en heren, jongens en meisjes,
Water4Life, luidt de titel van deze scholierenconferentie. Die titel
doet wat merkwaardig aan, zo kort na de Tsunami in zuidoost-Azië.
Misschien hebben jullie hetzelfde als ik, maar ik heb dan direct alle
leed en ellende voor ogen dat veroorzaakt is door datzelfde water.
Het laat één ding wel heel duidelijk zien; namelijk dat water voor het
leven op aarde van velerlei betekenis is. Want water is dus niet
alleen een noodzaak voor leven op aarde, maar kan soms ook een
vernietigend effect hebben op dat leven, en vormt dan juist een
ernstige bedreiging.
Ook in Nederland hebben wij daar inmiddels genoeg ervaring mee. Denk
maar eens aan de watersnoodramp in 1953. De strijd tegen het water
loopt als een rode draad door de geschiedenis van ons land. Wij zullen
ons altijd goed moeten wapenen tegen het water. Klimaatverandering
maakt de noodzaak daartoe alleen maar groter.
En dat, klimaatverandering, is nu precies waar ik het vandaag met
jullie over wil hebben.
Kyoto-protocol in werking
Het klimaat verandert namelijk. Overal ter wereld blazen wij met z'n
allen teveel koolstofdioxide (CO2) de atmosfeer in. Onder andere
doordat wij steeds meer gas, elektriciteit, benzine en diesel
gebruiken.
De temperatuur stijgt hierdoor, met alle gevolgen van dien. Niet op
alle plaatsen wordt het door die algehele temperatuurstijging warmer,
want soms zakt het kwik juist, terwijl het op andere plekken
bijvoorbeeld vooral natter wordt. Het is lastig te voorspellen wat er
precies gebeurt, maar het is heel duidelijk dat het natuurlijk
evenwicht uit balans raakt. Hierdoor mislukken bijvoorbeeld oogsten,
komt er een tekort aan drinkwater, neemt de kans op overstromingen
toe, en stijgt de zeespiegel. Dit laatste maakt laaggelegen landen als
Nederland natuurlijk kwetsbaar. Dit is even in het kort, ik zal zo
meteen nog op terug komen op de gevolgen van klimaatverandering.
Maar eerst even dit, want er is ook goed nieuws te melden over
klimaatverandering. Het is vandaag namelijk een feestelijke dag, omdat
deze 16e februari eindelijk het Kyoto-protocol in werking treedt.
Misschien hebben jullie er al eens van gehoord. Vast wel, maar voor de
zekerheid nog even in een notendop. In 1997 kwam in het Japanse Kyoto
een groot aantal (industrie)landen bijeen om af te spreken dat zij
minder broeikasgassen zouden uitstoten. Het heeft vele jaren van
ellenlange onderhandelingen gekost om dit succes te bereiken.
Drie maanden geleden hadden genoeg landen hun handtekening onder het
protocol gezet, en dus gaat het vandaag officieel in werking.
De landen moeten de uitstoot van die schadelijke broeikasgassen nu dus
daadwerkelijk gaan beperken.
Europa
Europa was dat trouwens sowieso al van plan, maar het feit dat het
Kyoto-protocol nu echt moet worden uitgevoerd, is voor ons natuurlijk
wel een steun in de rug. Wat doet de Europese Unie? De landen van de
EU doen er samen van alles aan om ervoor te zorgen dat de industrie,
het verkeer en de energie-opwekking schoner zijn en
milieuvriendelijker werken. Dat moet dus leiden tot minder uitstoot
van schadelijke stoffen. Al die zogeheten reductiemaatregelen zorgen
ervoor dat er tussen 2008 en 2012 8% minder CO2 in de atmosfeer
terecht komt dan in 1990 nog het geval was. Ieder EU-land moet zijn
steentje bijdragen om dat voor elkaar te krijgen. De lasten zijn
netjes verdeeld over de landen en elke lidstaat moet daarom een eigen
reductiepercentage halen.
Samen moeten wij dan die 8% halen. Zo hebben wij in Europa afgesproken
dat Nederland de uitstoot van CO2 tussen 2008 tot 2012 met 6% moet
verminderen. Nederland neemt daarvoor maatregelen in eigen land, maar
mag er tegelijkertijd bijvoorbeeld ook voor zorgen dat er in het
buitenland minder CO2-uitstoot is. Het tikt allemaal aan voor die 6%.
Soms is het namelijk goedkoper om in andere landen de uitstoot van CO2
te verminderen, omdat de kosten daar relatief laag zijn.
Een voorbeeld: Nederland kan betalen voor de installatie van een
milieuvriendelijker energiecentrale in India. Dat betekent dus minder
CO2 de lucht in in India en dat mogen wij dan meetellen om onze
6%-reductie te halen. Zo werkt dat, en dat heeft eigenlijk ook wel
iets logisch. Klimaatverandering is immers een wereldwijd probleem dat
zich over alle landsgrenzen uitstrekt. Voor het milieu maakt het
natuurlijk niet uit waar de CO2-reducties worden gedaan. Toch mogen we
niet alles in het buitenland doen. Ook in ons eigen land moeten wij
zoals gezegd fors de CO2-emissies verminderen. De Europese Unie en
Nederland liggen op koers om de Kyoto-doelstellingen te halen, zo
blijkt onder meer uit de recente voortgangsrapportage van het Europees
Milieu Agentschap.
Het Kyoto-protocol is slechts een bescheiden, maar heel belangrijk,
eerste begin. Om klimaatverandering echt te stoppen, is veel meer
nodig, nationaal én internationaal.
Nederland en Europa denken dan ook hard na over hoe het verder moet na
2012, want dan lopen alle afspraken af die gemaakt zijn in Kyoto.
Bovendien is het jammer dat een aantal grote landen, zoals de
Verenigde Staten en Australië, het verdrag niet willen bekrachtigen.
De komende jaren zullen we ook proberen deze landen over te halen om
mee te doen aan de internationale afspraken.
Gevolgen zichtbaar in de eigen omgeving en achtertuin
Nu denk je misschien; 'Dat begint erg te lijken op een
ver-van-mijn-bedshow, en het lijkt mij trouwens best prima, zo'n paar
graden warmer. Ik koop gewoon wat meer badkleding en wat minder dikke
truien, en klaar is Kees'. Maar zo leuk is het dus helaas niet. Want
de gevolgen voor de wereld, voor ons, en voor jou zelf, zijn echt
rampzalig als wij niets doen. De eerste verschijnselen van
klimaatverandering zijn nu zelfs al zichtbaar in jouw eigen omgeving
en achtertuin.
Wij moeten er dus niet alleen voor zorgen dat wij minder
broeikasgassen de atmosfeer in helpen, wij moeten er ook alles aan
doen om de gevolgen van klimaatverandering te beperken. Want dát het
klimaat aan het veranderen is, staat vast. Jullie hebben vast ook
gemerkt dat de zomers van 1998, 2002 en 2003 extreem warm waren.
Wetenschappers zeggen nu dat dit zonder twijfel het gevolg is van
klimaatverandering.
En jullie weten, wetenschappers gaan niet over één nacht ijs, laat
staan over één warme zomer. Enkele honderden ouderen in Nederland zijn
door die hitte in de zomer van 2003 eerder komen te overlijden. Dit
feit haalde in 2003 zelfs het journaal.
En er is nog meer. Wisten jullie bijvoorbeeld dat er vlindersoorten
zijn die tot voor kort alleen in Zuid-Nederland voorkwamen, en nu ook
in het hoge noorden van Nederland te vinden zijn? Ernstiger is het dat
ook de natuurkalender verandert.
Planten en dieren die zich niet snel genoeg aan die veranderingen
kunnen aanpassen, dreigen uit te sterven. Dat de seizoenen veranderen,
kunnen wij afmeten aan het moment waarop planten gaan bloeien en
vogels gaan trekken. Zo bloeide het sneeuwklokje vroeger pas in
februari. Tegenwoordig is het geen uitzondering als die al in december
in bloei staat. Het voorjaar is vervroegd en de herfst is in het
noordwesten van Europa juist steeds later begonnen. Vogels, rupsen en
blad die in één voedselketen zitten, komen in de problemen door de
verschuiving van de seizoenen. Doordat rupsen al vroeger tot vlinders
zijn geworden is er geen voedsel voor jonge vogels.
De effecten van klimaatverandering raken ons ook omdat wij een land
van water zijn. Het weer zal extremer worden, met meer regen.
De Rijn zal meer water te verwerken krijgen. Dat betekent dus hoge
waterstanden. In de zomer kan de Rijn daarentegen helemaal
droogvallen. Omdat de zeespiegel stijgt, zullen we iets aan onze
dijken moeten doen of andere manieren moeten vinden om het water in
toom te houden. Daar ligt een enorme klus.
Afsluitend
De gevolgen van klimaatverandering liegen er niet om. Maar ben je nu
bezorgd? Heb je het idee dat ook jij iets gaat merken van
klimaatverandering? Want, en dat is hopelijk geen verrassing; dat zou
namelijk wel moeten. Ik zei er net al iets over; dat het
Kyoto-protocol, en alle afspraken die daarbij horen, vandaag in
werking treedt, is een essentiële stap om de klimaatverandering te
stoppen.
Dus als wij daar nou goed mee vooruit kunnen, en andere grote landen
over kunnen halen ook mee te doen, dan hebben wij alle reden voor
optimisme.
En jullie kunnen zelf natuurlijk ook al veel doen, zoals zuiniger
omgaan met energie.
Dank jullie wel!
Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer