Artsen zonder Grenzen
De Verwoestende Gevolgen van Verkrachting
Seksueel Geweld in Darfur
"Het gebeurde afgelopen augustus toen we op onze boerderij waren buiten het
dorp. We zagen vijf Arabische mannen die naar ons toekwamen en vroegen waar onze
echtgenoten waren. Vervolgens zeiden ze dat ze seks met ons wilden. Wij zeiden nee.
Dus mishandelden en verkrachtten ze ons. Nadat ze ons hadden misbruikt, zeiden ze
dat we Arabische kinderen zouden krijgen. En als ze ooit nog Fur vrouwen tegen
zouden komen, zouden ze hen weer verkrachten om de kleur van hun kinderen te
veranderen."
Drie vrouwen, 25, 30 en 40 jaar oud, oktober 2004, West-Darfur
Een rapport van Artsen zonder Grenzen
Internationale Vrouwendag 8 maart 2005
De verwoestende gevolgen van sexueel geweld
Sinds begin 2003 gaat de bevolking van Darfur gebukt onder extreem wreed geweld.
Al bijna twee miljoen mensen zijn hun verwoeste dorpen ontvlucht, op zoek naar een
veilig heenkomen. Triest genoeg is de verkrachting van vrouwen, kinderen en mannen
een constante factor van geweld in deze terreurcampagne. Nog tragischer is het feit
dat de verkrachtingen tot op de dag van vandaag doorgaan, zelfs lang nadat de
mensen hun dorpen zijn ontvlucht. De verhalen van slachtoffers illustreren de
afschuwelijke dagelijkse realiteit van de bevolking van Darfur, met name die van
vrouwen en meisjes, de belangrijkste slachtoffers van deze vorm van geweld. Hier
moet een einde aan komen.
In Darfur en het naburige Tsjaad bieden teams van Artsen zonder Grenzen sinds 2003
medische zorg aan mensen die hun dorpen zijn ontvlucht. Deze eerste groepen
vluchtelingen vertelden ons steeds weer hoe gewapende milities hun dorpen aanvielen
en de inwoners vermoordden en verkrachtten.
De honderdduizenden mensen die hun verwoeste dorpen zijn ontvlucht hebben een
veilig heenkomen gezocht in geïmproviseerde kampen. Constructies van stokken en
versleten lappen stof moeten beschutting bieden. Maar ook hier zijn ze niet veilig.
Ondanks de met veel media-aandacht omgeven bezoeken van wereldleiders staan de
vluchtelingen nog steeds bloot aan vervolging en onderdrukking binnen de kampen en
aan verkrachting en moord daarbuiten. Om in hun levensonderhoud te kunnen
voorzien zullen gezinnen toch hout moeten sprokkelen, water halen of het land
bewerken. Daarmee maken ze een verschrikkelijke keuze, want of zijzelf of hun
kinderen lopen het risico te worden verkracht, mishandeld of vermoord zodra ze zich
buiten de kampen, dorpen of steden begeven. Verkrachting heeft serieuze
consequenties voor de gezondheid en het welzijn van vrouwen, met name wanneer zij
geen adequate medische zorg en aandacht krijgen.
Tussen oktober 2004 en de eerste helft van februari 2005 heeft Artsen zonder
Grenzen in Darfur bijna 500 slachtoffers van verkrachting behandeld (cijfers
van de Nederlandse sectie van Artsen zonder Grenzen). Gevoelens van
schaamte, vernedering en angst weerhouden de slachtoffers ervan medische
hulp te zoeken bij een gezondheidspost. Artsen zonder Grenzen gelooft dan ook
dat het aantal geregistreerde slachtoffers de feitelijke situatie niet weerspiegelt
en dat het werkelijke aantal slachtoffers veel groter is.
"Ik werkte die dag alleen op mijn boerderij. Acht mannen met
geweren kwamen naar me toe en wilden mijn jas hebben. Ik
weigerde. Ze begonnen me op mijn rug te slaan met een stok. Vijf
mannen hebben me toen verkracht. Daarna richtte een van de
mannen een geweer op me. Hij wilde me doodschieten. Een andere
man hield hem tegen. Mijn vrouw, die naar me op weg was op de
boerderij, zag me met de mannen. Ze werd door dezelfde mannen
vastgegrepen. Twee van hen verkrachtten haar ook."
Man, 28 jaar, november 2004, West-Darfur
---
Alarmerende berichten
Artsen zonder Grenzen biedt medische zorg aan meer dan 1.250.000 mensen in 25
locaties in Darfur. Alle slachtoffers die in onze klinieken terechtkomen schetsen een
alarmerend beeld van enorme aantallen verkrachtingen, en allen maken ze melding
van vergelijkbare geweldspatronen.
Alleen al in West-Darfur behandelde Artsen zonder Grenzen tussen oktober 2004 en
15 februari 2005 297 slachtoffers van verkrachting in haar klinieken. 99% van de
slachtoffers is vrouw. Hun leeftijd loopt uiteen van 12 tot 45 jaar. De gemiddelde
leeftijd is 27 jaar. 22% van de slachtoffers bezocht een kliniek binnen drie dagen na
de verkrachting. Meer dan de helft van de gevallen werd binnen dertig dagen gemeld.
Bijna 90% van de slachtoffers gaf aan dat de verkrachting plaatsvond buiten bevolkte
gebieden. De meeste slachtoffers (82%) werden verkracht terwijl ze bezig waren met
hun dagelijkse werkzaamheden. Slechts 4% van de vrouwen geeft aan te zijn
verkracht tijdens het daadwerkelijke conflict, toen ze hun dorp ontvluchtten.
Bijna eenderde (28%) van de slachtoffers gaf aan meer dan eens te zijn verkracht,
door één of meerdere belagers. In meer dan de helft van de gevallen vond naast het
seksueel geweld ook fysiek geweld plaats; vrouwen werden mishandeld met stokken,
zwepen of bijlen. Bovendien waren sommige vrouwen zichtbaar zwanger tijdens de
verkrachting, uiteenlopend van zes tot acht maanden. In één geval veroorzaakte de
verkrachting een miskraam.
Aanvallers
In de meeste gevallen zijn de aanvallers mannen met geweren. Soms dragen ze een
militair uniform, soms gewone kleding. 81% van de slachtoffers beschrijft de
verkrachters als militieleden of militairen die hun wapens gebruiken om hun
slachtoffers te dwingen. Omdat er met vuurwapens wordt gedreigd hebben de
slachtoffers geen enkele ontsnappingsmogelijkheid. Daarnaast worden naar verluidt
stokken, zwepen en bijlen (gangbare gereedschappen in Sudan voor veehouders en
boeren) gebruikt om tijdens de verkrachting fysiek letsel toe te brengen. De aanvallen
zijn extreem onmenselijk. Verschillende slachtoffers vertelden dat familieleden
(echtgenoten, kinderen, moeders, enz.) of vrienden zwaar werden mishandeld terwijl
ze getuige waren van de aanval of probeerden tussenbeide te komen.
"Ik was water aan het halen in de droge rivierbedding net buiten de
stad toen ik een groep mannen in militair uniform tegenkwam die me
om water vroegen. Ik bracht hen water maar dat gooiden ze in mijn
gezicht. Ik ging terug naar huis met mijn emmers water. De mannen
volgden me. Toen we vlakbij het dorp waren zeiden ze dat ik naar hun
kamp moest komen. Ik weigerde maar ze sleepten me mee. Mijn
moeder was in de buurt en riep dat ze moesten stoppen. De mannen
begonnen ons te slaan. Mijn moeder viel op de grond. Een van de
mannen nam me apart en verkrachtte me."
Vrouw, 28 jaar, tijdens de verkrachting was ze 6 maanden zwanger,
januari 2005, West-Darfur
---
Aanvallen tijdens dagelijks werk
De vrouwen worden meestal aangevallen tijdens hun dagelijkse bezigheden om in hun
levensonderhoud te kunnen voorzien. Zoals eerder vermeld, vindt 82% van de
verkrachtingen plaats wanneer vrouwen zich buiten de bevolkte gebieden (dorpen en
steden) bevinden op zoek naar brandhout of stro, terwijl ze het land bewerken (soms
in niet-bezette verwoeste dorpen) of water halen in rivierbeddingen, of wanneer ze
onderweg zijn van het ene dorp naar het andere om naar de markt te gaan of
bezittingen van familieleden te redden in een verwoest dorp. De voortdurende
onveiligheid buiten bevolkte gebieden dwingt de mensen om binnen de grenzen van
hun dorpen te blijven. Zelfs wanneer ze zich in groepen buiten het dorp begeven
lopen ze gevaar 65% van de vrouwen die aangifte deed van verkrachting bevond
zich in een groep toen ze werden aangevallen.
[Vijf vrouwen, 2 meisjes (13 en 14 jaar oud) en drie oudere vrouwen waren op
zoek naar gras voor hun ezels. De groep werd in een hinderlaag gelokt door drie
gewapende mannen (één op een kameel, één te paard en de derde te voet)]
"Ik werd meegenomen naar de nabijgelegen droge rivierbedding
weg van de andere vrouwen. Eén man nam me mee een kant op. De
andere man nam het andere meisje. De derde bleef achter om de
kameel en het paard te bewaken. De man die me had meegenomen
zei dat ik moest gaan zitten. Ik weigerde. Hij sloeg me twee keer op
mijn rug met een stok. Toen trok hij een mes en bedreigde me ermee.
Ik ging zitten. Hij zei dat ik mijn ondergoed uit moest trekken. Ik
weigerde maar hij bedreigde me weer met z'n mes. Hij trok z'n
broek naar beneden en verkrachtte me. Daarna ging hij weg zonder
iets te zeggen of zelfs naar me te kijken."
Meisje, 13 jaar, februari 2005, Zuid-Darfur
"Een van de drie mannen nam me mee, weg van de andere vrouwen.
Hij bedreigde me met zijn mes door het voor mijn borst te houden.
Hij duwde me op de grond en trok mijn ondergoed uit. Hij
verkrachtte me en zei steeds "Ik vermoord je".
Meisje, 14 jaar, februari 2005, Zuid-Darfur
Meervoudige verkrachtingen en ontvoeringen
Verkrachting door meerdere aanvallers komt veel voor. In 28% van de gevallen
zeggen vrouwen dat ze zijn verkracht door twee of meer mannen. In vijf gevallen
beschreven de vrouwen dat ze werden ontvoerd door hun verkrachters en enkele
dagen vastgehouden. Tijdens die periode werden ze herhaaldelijk verkracht door
meerdere mannen. Eén vrouw vertelde dat haar ontvoering zes dagen had geduurd en
dat ze door tien mannen was verkracht. Daarnaast is er in bijna de helft van de
gemelde gevallen sprake van meer dan één slachtoffer. Dit bewijst eens te meer dat
het aantal verkrachtingen zwaar wordt onderschat.
---
[30 mensen reisden met het openbaar vervoer (auto) tussen twee grote steden in
Zuid-Darfur. In een dorp langs de route werd de auto tegengehouden door
gewapende mannen die op de auto begonnen te schieten.]
"De meeste mannen droegen een militair uniform, enkelen hadden
gewone kleren aan. Ze zaten op kamelen en paarden. Iedereen moest
uitstappen. De gewapende mannen namen alle bezittingen en het geld
van de passagiers. Ze reden de auto de bosjes in en scheidden de
mannen van de vrouwen. Er waren vier vrouwen. Eentje slaagde erin
weg te rennen. De andere drie werden in verschillende richtingen
meegenomen. Twee mannen namen mij mee en verkrachtten me. De
eerste man verkrachtte me terwijl de andere me bedreigde. Daarna
wisselden ze van rol: de eerste man bedreigde me terwijl de tweede me
verkrachtte. En nog was het niet gedaan. Een derde man verscheen en
ook hij verkrachtte me. De drie mannen gingen uiteindelijk weg en
lieten me op de grond achter."
Vrouw, 23 jaar, februari 2005, Zuid-Darfur
Ik kwam die dag terug van de markt. Ik liep met een groep van 9
vrouwen en 2 mannen. We kwamen enkele gewapende mannen tegen.
Ze namen de 9 vrouwen mee en hielden ons vast onder een boom in
hun kamp. Ze hebben ons na 3 dagen vrij gelaten. Gedurende de
gehele periode werd ik door 5 mannen regelmatig verkracht.
Vrouw, 30 jaar, oktober 2004, Zuid-Darfur
(Van de 9 vrouwen kwamen er slechts 3 naar de kliniek, waaronder een meisje van
12 en één van 13 jaar oud).
Medische en sociale gevolgen van verkrachting
Slachtoffers van verkrachting kunnen te maken krijgen met ernstige fysieke gevolgen.
4% van de slachtoffers zegt tijdens of na de aanval diverse fysieke verwondingen te
hebben opgelopen, zoals gebroken botten of brandwonden.
Besmetting met seksueel overdraagbare aandoeningen zoals HIV/aids kan hun leven
en dat van hun kinderen ernstig in gevaar brengen. De geestelijke gevolgen van
verkrachting doen zich vaak nog jaren na de gebeurtenis voelen. Deze worden nog
eens verergerd door het sociale stigma waar veel slachtoffers mee te maken krijgen.
Veel vrouwen worden uitgestoten uit hun gemeenschap en zijn zo verstoken van
middelen van bestaan.
Op het moment dat ze voor behandeling bij ons kwamen wist 7% van de vrouwen al
dat ze zwanger waren als gevolg van de verkrachting. 40% van de vrouwen meldde
zich echter binnen een maand na het gebeuren. Zij wisten dus nog niet of ze zwanger
waren geraakt als gevolg van de verkrachting. Naast het trauma van de verkrachting
zelf moeten de vrouwelijke slachtoffers zien om te gaan met de vernedering van het
dragen van een vaderloos kind. Ook zijn ze vaak het slachtoffer van wantrouwen en
beschuldigingen van de politie of hun leefgemeenschap. Deze vrouwen worden vaak
uitgestoten door hun eigen families en gemeenschappen. Sommige vrouwen meldden
dat ze hun eigen strohut moesten bouwen buiten de omheinde groep huizen van de
eigen familie.
---
"Toen mijn dorp werd aangevallen drongen 30 mannen met geweren
het dorp binnen. Enkelen van hen vonden mij in mijn huis. Ik werd
door drie mannen verkracht en raakte bewusteloos. De mannen sloten
me in mijn huis (een strohut) op en staken het in brand. Ik slaagde erin
te ontsnappen via het brandende gras."
Vrouw, 17 jaar, oktober 2004, West-Darfur
Uit het medisch onderzoek van deze vrouw kwam naar voren dat ze oude
brandwonden had op beide handen en armen; een van haar armen was verbrand van
de hand tot de schouder. Ze had ook brandwonden aan de linker- en rechterzijde van
haar bovenrug en op beide benen van haar hielen tot halverwege haar onderbenen.
Slachtoffers behandeld als criminelen
Slachtoffers zeggen dat ze banger zijn om aangifte te doen bij de politie of de lokale
autoriteiten dan om het hun eigen familieleden te vertellen. Vrouwen zijn bang dat ze
geen hulp of steun krijgen en in plaats daarvan worden gestraft vanwege illegale
zwangerschap. Herhaaldelijk hebben zwangere vrouwen gemeld dat ze door de politie
zijn gearresteerd en gestraft vanwege zwangerschap buiten het huwelijk. Vrouwen die
al acht maanden zwanger zijn melden dat ze 's nachts in de gevangenis werden
bewaakt en overdag werden gedwongen zware fysieke arbeid te verrichten (zoals het
enkele malen per dag halen van water) totdat ze de boete konden betalen.
"Ik ben 16 jaar. Op een dag in maart 2004 was ik brandhout aan het
sprokkelen voor mijn familie toen ik werd omsingeld door drie
gewapende mannen op kamelen. Ze hielden me vast, bonden mijn
handen vast en verkrachtten me een voor een. Toen ik thuiskwam
vertelde ik mijn familie wat er was gebeurd. Ze zetten me het huis uit
en ik moest mijn eigen hut bouwen, ver uit hun buurt. Ik was verloofd
en ik had me zo verheugd op mijn huwelijk. Nadat ik was verkracht
wilde mijn verloofde niet meer met me trouwen en verbrak de
verloving. Hij zei dat ik te schande was gemaakt en dat ik nu bedorven
was. Ik vind het verschrikkelijk wat er met me is gebeurd.
Toen ik acht maanden zwanger was als gevolg van de verkrachting
kwam de politie naar mijn hut en dwong me onder bedreiging van
geweren mee te gaan naar het politiebureau. Ze stelden allerlei
vragen, dus ik vertelde dat ik was verkracht. Ze zeiden dat mijn
zwangerschap illegaal was omdat ik niet getrouwd was. Ze sloegen me
met een zweep op mijn borst en rug en stopten me in de gevangenis. Er
waren andere vrouwen in de gevangenis, allemaal met hetzelfde
verhaal. Overdag moesten we vier keer per dag naar de waterput
lopen om water voor de politiemannen te halen. We moesten ook voor
hen schoonmaken en koken. 's Nachts zat ik in een kleine cel met 23
andere vrouwen. Het enige voedsel dat ik had was hetgeen ik vond
tijdens mijn werkzaamheden overdag, en het enige water was het
water dat ik dronk bij de put. Ik heb tien dagen in de gevangenis
gezeten en ik moet nog steeds de boete van 20.000 Sudanese Dinars
(65 USD) betalen. Mijn kind is nu twee maanden oud."
Vrouw, 16 jaar, februari 2005, West-Darfur
---
Conclusie
Verkrachting is een van de meest verraderlijke geweldsvormen waaraan de bevolking
van Darfur en slachtoffers van andere conflicten elders op de wereld blootstaan.
Seksueel geweld is niet zo nadrukkelijk aanwezig als andere wapens en heeft tot nu
toe dus geen belletje doen rinkelen bij ons geweten, laat staan dat het ons heeft
aangezet tot het ondernemen van actie. In tegenstelling tot slachtoffers van
schietpartijen of mishandelingen zien de slachtoffers van deze misdaad zich vaak
gedwongen tot een plaats in de schaduw te bang of beschaamd om hulp te zoeken.
En hoe tragisch of verwoestend de gevolgen ook zijn, verkrachting krijgt nog steeds
niet die aandacht die gezien verpletterende omvang van deze misdaad en de impact
van de gevolgen noodzakelijk zou zijn. Dit moet veranderen.
Nog steeds worden mensen in Darfur en conflictgebieden elders op de wereld het
slachtoffer van verkrachting als een vorm van gewelddadige onderdrukking. In de
klinieken en ziekenhuizen van Artsen zonder Grenzen overal ter wereld worden we
geconfronteerd met een eindeloze stroom hulpbehoevende slachtoffers. In de meeste
regio's en conflictgebieden waar wij werken zijn zij zo goed als verstoken van hulp.
Seksueel geweld verwoest levens, traumatiseert de bevolking en verdeelt de
maatschappij. Vrouwen en kinderen die ten prooi zijn gevallen aan seksueel geweld
worden niet opgevangen maar verstoten. De afschuwelijke praktijk zoals we die in
Darfur hebben gezien, waarbij slachtoffers van verkrachting niet worden geholpen
maar in de gevangenis belanden, is slechts een van de ernstigste uitingen van de
grootschalige verwaarlozing en mishandeling. Op de meeste plaatsen kunnen
slachtoffers van seksueel geweld nauwelijks een beroep doen op adequate zorg, zelfs
als ze een kliniek weten te bereiken. De angst voor mishandeling en een sociaal
stigma weerhoudt vrouwen ervan op zoek te gaan naar hulp.
Zowel in Darfur als elders moet het voortdurende seksueel geweld een halt toe
worden geroepen.
· Er moet een einde komen aan deze vorm van oorlogvoering tegen burgers en
lokale autoriteiten mogen deze misdaad niet langer tolereren. Er moet een einde
komen aan de straffeloosheid van verkrachters en hun medeplichtigen.
· Lokale autoriteiten en andere zorgverleners moeten zorgdragen voor een volledige
en passende behandeling van slachtoffers van seksueel geweld.
· Lokale autoriteiten en gemeenschappen moeten het stigma wegnemen dat de
slachtoffers opnieuw tot slachtoffer maakt en hun hen de mogelijkheid ontneemt
om in hun eigen bestaan te voorzien.
---
Wat doet Artsen zonder Grenzen?
Omgaan met sexueel geweld is moeilijk en er zijn veel obstakels, waaronder culturele,
om slachtoffers adequaat te kunnen behandelen en ondersteunen. Het werken in
noodsituaties maakt het vaak extra ingewikkeld.Vaak is basis gezondheidszorg niet
aanwezig, laat staan een aparte ruimte waar mensen hun behandeling kunnen
ondergaan. Wij hebben echter de verantwoordelijkheid om hulp te bieden. AzG
ondersteunt slachtoffers van sexueel geweld in Darfur, Uganda, DRC, Burundi en
andere conflicten.
AzG streeft ernaar de slachtoffers van sexueel geweld in een vertrouwde omgeving
integrale en kwalitatief hoogstaande zorg te bieden. We behandelen de wonden van
de slachtoffers, bieden nood anticonceptie middelen en bieden preventieve
behandeling voor sexueel overdraagbare ziekten. Hieronder valt HIV, waarvoor we
antiretrovirale medicijnen toedienen ter voorkoming van infecties veroorzaakt door
de verkrachting. Deze medicijnen zijn alleen effectief indien ze binnen 72 uur na de
verkrachting worden toegediend. Dit is één van de redenen waarom directe medische
hulp essentieel is.
Aangezien er veelal een taboe rust op sexueel geweld, is het van groot belang om
mensen middels voorlichting bewust te maken van het issue en ze op de hoogte te
stellen van de beschikbaarheid van medische behandeling. In sommige projecten
verzorgt AzG tevens psychosociale ondersteuning. Vrouwen krijgen de mogelijkheid
te praten over hetgeen zij meegemaakt hebben, vaak voor de eerste keer. Ze kunnen
hier hun gevoelens delen en krijgen erkenning voor hun lijden. Het doel van de
psychosociale zorg is het herstel of de versterking van hun veerkracht en
zelfbeschikking.
Artsen zonder Grenzen startte haar activiteiten in Darfur in december 2003. In de drie
provincies West-, Noord- en Zuid-Darfur werken meer dan 180 internationale en
3.000 nationale medewerkers. In het rapport getiteld `Vervolging, intimidatie en falen
van de hulpverlening in Darfur', gepubliceerd in oktober 2004, uit Artsen zonder
Grenzen haar grote zorgen over het massale geweld in Darfur en beschrijft de
organisatie de mechanismen van vervolging en intimidatie waaronder de bevolking
lijdt sinds de aanvang van het conflict begin 2003. Burgers, en vooral vrouwen, zijn
de belangrijkste slachtoffers van de wreedheden die zijn begaan in Darfur sinds de
aanvang van het conflict.
"Op een dag ging ik met vier andere vrouwen naar de boerderij. Aan het
eind van de dag, op de terugweg naar het dorp, kwamen we twee mannen
tegen. Eentje zat op een kameel en droeg een geweer en de ander was te
voet en droeg een stok. Ze zeiden dat we een andere weg moesten nemen
omdat iedereen verderop werd tegenhouden bij een controlepost. We
draaiden ons om. Op dat moment maakte de man op de kameel een
vreemd geluid en werden we ineens omsingeld door een groep mannen in
militair uniform die zich in de bosjes hadden schuilgehouden. Ze namen
mij en een andere vrouw mee naar hun nomadenkamp. Ze verkrachtten
ons verschillende keren tot de volgende ochtend. Toen we terugkwamen in
ons dorp durfde het dorpshoofd ons geval niet bij de politie te melden
omdat hij bang was dat de politie ons in de gevangenis zou stoppen."
Vrouw, 30 jaar, januari 2005, West-Darfur
---