Economie van eerste mens werd Neanderthalers fataal
Hypothese Tilburgse econoom
De Neanderthaler en de vroege mens concurreerden een paar duizend jaar
lang om hetzelfde voedsel. De homo sapiens won uiteindelijk; de
Neanderthaler stierf uit. Volgens economen, waaronder de Tilburgse
hoogleraar Erwin Bulte, gebeurde dit dankzij de economische kunde van
de mens, niet dankzij superieure fysieke eigenschappen. Het artikel
wordt deze maand gepubliceerd.
De Neanderthaler en de mens hebben dezelfde voorouder. Naar schatting
500 miljoen jaar geleden splitsten de evolutielijnen zich. De
Neanderthaler leefde van ongeveer 300.000 tot 30-40.000 jaar voor
Christus. De eerste homo sapiens verscheen rond 100.000 jaar v.C. in
Afrika en verspreidde zich vanaf 47.000 v.C. richting het
Midden-Oosten en Europa via het Iberisch schiereiland. Het verschijnen
van de mens ging uiteindelijk ten koste van de Neanderthaler. Dit is
opmerkelijk daar de Neanderthaler zich heel lang wist te handhaven,
een teken dat ze goed aangepast waren aan hun omgeving.
Het uitsterven van de Neanderthaler wordt doorgaans toegeschreven aan
een betere aanpassing van de mens aan de omgeving (survival of the
fittest). Maar economen Richard Horan (Michigan State University, VS),
Erwin Bulte (Universiteit van Tilburg) en Jason Shogren (University of
Wyoming, VS) vinden deze verklaring om twee redenen niet afdoende. Ten
eerste waren de Neanderthalers waarschijnlijk sterker dan de mens en
met hun 10% extra herseninhoud niet noodzakelijkerwijs minder
intelligent. Bovendien gaat de verklaring uit van individuele
kenmerken, terwijl de economen juist poneren dat de mens de
Neanderthaler verdrongen heeft op basis van verschillen in hun
samenlevingen.
Handel en taakverdeling
Bulte en zijn Amerikaanse collega's stelden economische modellen op
waarin zowel biologische kenmerken (jaagcapaciteit, vruchtbaarheid)
als economische kenmerken (handel, verdeling van taken, specialisatie)
opgenomen zijn. Uit paleontologisch onderzoek is bijvoorbeeld bekend
dat de vroege mens al driftig handelde in ivoor, steen en schelpen
over vrij grote afstanden. Neanderthalers leefden in kleinere groepen
en er zijn geen aanwijzingen dat zij veel handel dreven.
De modellen berekenen op basis van al deze kenmerken of de mens of de
Neanderthaler de strijd om het voedsel zullen winnen, of dat ze naast
elkaar zullen leven. De precieze waarde van de verschillende
karakteristieken is natuurlijk arbitrair, we weten niet precies hoe de
vroege mens of Neanderthaler eruit zag. Maar uit het model is
duidelijk dat handel en taakspecialisatie een groot voordeel kunnen
opleveren. Zelfs als de Neanderthaler een betere jager was, kon de
mens hem verdringen door de beste jagers fulltime op jacht te sturen
en andere taken te delegeren aan de mindere jagers. Hiervan profiteren
vooral de mindere jagers. Zij krijgen nu ook voldoende voedsel en
kunnen voor nageslacht zorgen. Handel en taakspecialisatie zorgen er
bovendien voor dat ook andere taken efficiënter en beter uitgevoerd
worden, wat bijvoorbeeld resulteert in beter onderdak en kleding, en
dus in betere overlevingskansen.
Eén vraag blijft open: hoe veroverde de mensheid haar eerste plek op
aarde, terwijl de Neanderthaler al aanwezig was? De economen stellen
dat wellicht juist de mindere 'fysiek' van de mens hem noodzaakte tot
specialisatie en handel. Waarna hij al snel de Neanderthaler begon te
verdringen.
Noot voor de pers
Dit onderzoek is gepubliceerd onder de titel How trade saved humanity
from biological exclusion: an economic theory of Neanderthal
extinction in Journal of economic behaviour & organization. Auteurs
zijn Richard Horan (Michigan State University, VS), Erwin Bulte (UvT)
en Jason F. Shogren (University of Wyoming, VS).
Sinds 26 februari 2005 is het artikel on line te lezen via
www.sciencedirect.com. De papieren versie verschijnt in de loop van
deze maand.
Journalisten kunnen een exemplaar opvragen bij de afdeling
voorlichting van de UvT via tel: 013 535 2000 of e-mail:
persberichtuvt@uvt.nl.
Meer informatie over het onderzoek: prof.dr.ir. Erwin Bulte, tel: 013
466 2707, e-mail: e.h.bulte@uvt.nl.
Informatie over UvT-wetenschappers vindt u op webwijs:
www.uvt.nl/webwijs/.
Universiteit van Tilburg