De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA Den Haag
ons kenmerk: BBR. 2005/94
datum: 04-04-2005
onderwerp: Aanbieding cd-rom Eururalis (TRC 2005\1748)
Bijlagen: 2
Geachte Voorzitter,
Uw Kamer heeft bij de vaststelling van de begrotingsstaat 2003 van
mijn departement de motie van het lid Tichelaar c.s. 28 600 XIV nr. 41
aangenomen. In de overwegingen van de motie is aangegeven dat de
uitbreiding van de EU aanzienlijke gevolgen heeft voor de landelijke
gebieden in de EU en die in Nederland in het bijzonder, maar dat
onduidelijk is wat deze gevolgen kunnen zijn.
Uw Kamer verzocht daarom om een rapport waarin deze gevolgen
inzichtelijk gemaakt zouden worden. Een consortium van Wageningen
Universiteit, Alterra, LEI en RIVM heeft deze opdracht uitgevoerd.
Bijgaand stuur ik u een cd-rom van het project EURURALIS.
Onder begeleiding van een Policy Advise Grozijn drijvende krachten
(zoals klimaat, bevolkingsgroei en inkomen), beleidsscenario's en
mogelijke beleidsvragen geïnventariseerd. Onder wetenschappelijke
begeleiding uit Polen, Frankrijk, Engeland en Nederland zijn
vervolgens bestaande modellen en bestaande databases aan elkaar
gekoppeld en verder uitgewerkt. EURURALIS bevat daarmee een schat aan
informatie. De belangrijkste uitkomsten van de doorrekening van dit
model staan kort samengevat in bijlage 1, voor nadere informatie
verwijs ik u naar bijgevoegde cd-rom.
De cd-rom die ik u nu aanbied beschouw ik overigens als een eerste
versie van het programma, er zullen nog een aantal versies nodig zijn
om het programma verder te optimaliseren. Aan deze verdere
ontwikkeling wordt nu gewerkt.
EURURALIS vormt een prima hulpmiddel voor beleidsmakers die na willen
denken over de gevolgen van verschillende beleidskeuzes. Gebruikers
van EURURALIS kunnen toekomstige gevolgen voor demografie, ecologie,
economie, beleid, technologie en klimaatverandering volgen in vier
toekomstscenario's. Daarbij is de wereld ingericht volgens
respectievelijk een complete wereldwijde vrijhandel, een wereldwijde
samenwerking, de uitbreiding van continentale markten en de
ontwikkeling van regionale samenlevingen.
Met het softwareprogramma EURURALIS kunnen beleidsmakers meer zicht
krijgen op de toekomst van hun land in de context van de Europese Unie
helder krijgen. Bij de eerste versie die nu is uitgebracht zien ze in
vier toekomstscenario's welke ontwikkelingen er zijn, zodat ze over
beleidsmaatregelen kunnen discussiëren. De cd-rom is inmiddels al met
groot succes benut als discussieaanjager bij een bijeenkomst van alle
EU-directeuren Platteland. Een vervolgdiscussie bij de Europese
Commissie is inmiddels in voorbereiding. Tevens onderzoek ik momenteel
de mogelijkheden om in breder internationaal verband dit model verder
te ontwikkelen. De internationale belangstelling hiervoor is groot.
De minister van Landbouw, Natuur
en Voedselkwaliteit,
dr. C.P. Veerman
Bijlage 1.
Belangrijkste resultaten van EURURALIS
Onderstaand is een puntsgewijze samenvatting gegeven van de
wetenschappelijke uitkomsten van de studie EURURALIS.
Demografie
Naar verwachting zal in een aantal scenario's een ombuiging van de
trend van bevolkingsgroei optreden. De bevolkingsgroei stagneert of
slaat om in teruggang. Aangezien er bovendien trek naar de steden
optreedt, zal de rurale bevolking een sterke neerwaartse trend
vertonen (in de órde van grootte van 105 miljoen Europeanen naar circa
75 miljoen). Dit fenomeen gaat gepaard met een relatief sterke
vergrijzing. Al met al zorgt dit in een groot aantal landen (met name
in zuidelijke en oostelijke lidstaten) voor een omvangrijke
beleidsopgave in economisch, sociaal en cultureel opzicht.
Toetreding nieuwe landen
In het algemeen betekent de verruiming van de interne markt wederzijds
voordeel voor de 'oudere' en nieuwe lidstaten. Relatief veel voordeel
genieten de tien recent toegetreden landen, ook dankzij de stimulansen
vanuit het gemeenschappelijk landbouwbeleid.
Liberalisering van de wereldhandel
Een liberalisering van de wereldhandel - in de studie vooral
beoordeeld met betrekking tot agrarische producten en diensten - geeft
geen scherpe terugval te zien voor de EU 15 en EU 10 landen, al
vertonen de voorheen beschermde producten (zoals suiker) wel
teruggang. Landen die in sterke mate afhankelijk zijn van
steunmaatregelen zullen wel betekenisvolle veranderingen ondergaan.
Nederland is binnen Europa relatief sterk in agrarische producten en
diensten die zonder steunmaatregelen kunnen worden geleverd.
Vrijkomen van gronden door efficiëntere benutting
In de meeste scenario's blijkt er minder behoefte aan grond voor
agrarische productie te bestaan vanwege efficiëntere
productiemethoden. De verwachting is dat aanzienlijke landoppervlakten
uit de productie kunnen worden genomen. Dit kan - mits goed begeleid
met een ruimtelijk beleid - een aantal voordelen hebben (vrijwaren van
erosie- of verziltingsgevoelige gebieden; het vergroten van
natuurgebieden; het omzetten in bos met het voordeel van
koolstofopslag), maar ook een aantal ecologische en landschappelijke
nadelen (extensieve graslanden, landschappelijk waardevolle
cultuurlandschappen waar gebruik en onderhoud cruciaal zijn voor het
behoud) .
Klimaatsverandering
Hoewel de belangrijkste klimaatsveranderingen en daaraan klevende
effecten na de bestudeerde periode van 30 jaar zullen optreden lijkt
zo'n ontwikkeling dermate evident en onvermijdelijk dat naast een
brongericht beleid (terugdringen uitstoot, bevorderen vastlegging) een
adaptieve strategie nodig is. Klimaatsveranderingen zijn immers zowel
gevolg als oorzaak van sterk naijlende processen. Een tijdige
adaptieve ruimtelijke en technische strategie helpt om nog hogere
kosten en schades te vermijden.
Ruimtelijke strategie
Lange termijnveranderingen in het Europese rurale gebied zijn naar
oorzaak, aard en geografische verbreiding sterk grensoverschrijdend.
Goede oplossingen vragen samenwerking over de grenzen heen en daarmee
ook een internationale ruimtelijke strategie, aanvullend op meer
generieke beleidsmaatregelen en -aanpassingen.
Verantwoordelijkheid voor de Derde Wereld
Het is evident dat het huidige gemeenschappelijk landbouwbeleid (met
tariefmuren, exportsubsidies) een aantal evidente nadelen heeft voor
veel ontwikkelingslanden. Afschaffing kan die verminderen. Daarnaast
kan Europa met haar agrarische productiepotentieel bij een groeiende
wereldbevolking en mogelijk ernstige klimaatsveranderingen een
positieve rol spelen bij de wereldvoedselvoorziening en/of het
beschermen van kwetsbare gebieden elders op de wereld.
Bijlage 2 cd-rom Eururalis is vanwege de omvang niet op deze site
beschikbaar.
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit