036 - Hersenaandoening hoeft rijbewijs niet in de weg te staan
Datum: 5 april 2005
Ouderen met een hersenaandoening kunnen hun rijbewijs toch vaak
houden. Meestal passen ze hun rijgedrag zelf al aan. Lukt dat niet,
dan kunnen ze met een training of technisch hulpmiddel misschien toch
veilig leren autorijden. Dat zei de hoogleraar Verkeersgeneeskunde en
Verkeersneuropsychologie prof. dr. Wiebo Brouwer op 5 april in zijn
oratie aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Door de vergrijzing neemt het aantal ouderen in het verkeer sterk toe.
In 2040 telt Nederland ongeveer 2 miljoen inwoners van 75 jaar en
ouder. Minstens 80 procent van hen heeft een rijbewijs. Brouwer wil
met zijn onderzoek en onderwijs bevorderen dat ouderen verantwoord aan
het verkeer kunnen blijven deelnemen. `De auto is voor veel ouderen
een noodzakelijk vervoermiddel. Zonder rijbewijs raken ze gemakkelijk
in een sociaal isolement.'
Vage regelgeving
Hersenaandoeningen komen op oudere leeftijd veel voor. Het gaat
daarbij om ziekten als beroertes, dementie en de ziekte van Parkinson.
Er is nog weinig bekend over de gevolgen van deze aandoeningen voor de
rijgeschiktheid. De regels die het Centraal Bureau
Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) moet toepassen bij het beoordelen van de
rijgeschiktheid zijn daarom noodgedwongen vaag. Keuringsartsen en
-psychologen kunnen er nog vele kanten mee op. Dat kan betekenen dat
sommige ouderen hun rijbewijs verliezen, terwijl ze nog prima kunnen
autorijden. Om deze regels aan te kunnen scherpen is meer onderzoek
nodig.
Handicap compenseren
Brouwer vindt dat het wetenschappelijk onderzoek zich niet alleen
moeten richten op selectie, maar ook op het vaststellen van de
revalidatiemogelijkheden. Mogelijk kunnen ouderen hun beperkingen
compenseren met een training of technische hulpmiddel. Hij illustreert
dat ondermeer met een lopende studie bij mensen met een halfzijdige
gezichtsvelduitval of hemianopie. Zij missen door een beschadiging van
de oogzenuw een deel van hun blikveld. Brouwers afdeling onderzoekt in
een rijsimulator of dit gemis verholpen kan worden met een
kijktraining. Daarbij leren ze het blinde gebied `in te vullen' met
aangepaste oog- en hoofdbewegingen.
Combinatie van kwalen
Veel ouderen lijden aan meer kwalen tegelijk. Bij 75-plussers is dat
zelfs eerder regel dan uitzondering. Deze zogeheten co-morbiditeit
vormt volgens Brouwer een onderschat probleem. `Een enkele aandoening
hoeft niet te betekenen dat je geen auto meer kunt rijden. Het is vaak
de combinatie met andere ouderdomskwalen die een probleem vormt. Je
kunt een lichte visuele beperking bijvoorbeeld nog compenseren door
een andere kijkstrategie aan te leren. Maar dat kost wel meer tijd.
Bij veel ouderen neemt de snelheid waarmee de hersenen informatie
verwerken echter af.'
Ingewikkelde kruisingen
Uit de ongevalsstatistieken blijkt dat de kans dat 75-plusser door een
ongeval overlijden of ernstig gewond raken groter is dan bij
bestuurders van middelbare leeftijd. Dat komt vooral door de grotere
kwestbaarheid van ouderen; bij een vergelijkbaar ongeluk zullen ze
eerder gewond raken. Ook de omstandigheden van het ongeval zijn vaak
anders. Ouderen krijgen vaker een ongeluk op ingewikkelde kruisingen
dan door te snel rijden. Volgens Brouwer moeten ergonomische
benaderingen zich daarom richten op complexe verkeerssituaties. Hij
denkt daarbij aan een sprekende boordcomputer die oudere bestuurders
over ingewikkelde kruisingen loodst.
Curriculum vitae
Prof.dr. W.H. Brouwer (Tjimahi, Indonesië, 1949) werd in 2004 benoemd
tot de eerste hoogleraar Verkeersgeneeskunde en
Verkeersneuropsychologie in Nederland. Zijn leerstoel aan het
Universitair Medisch Centrum Groningen is ingesteld door het CBR te
Rijswijk. Daarvoor was Brouwer, die psychologie studeerde aan de RUG,
al bijzonder hoogleraar Gerontologie bij de faculteit Psychologische,
Pedagogische en Sociologische wetenschappen van de RUG en hoofd van de
afdeling neuropsychologie van het UMCG. Hij promoveerde in 1985 op het
proefschrift Limitations of attention after closed head injury.
Brouwer werd in 2004 tevens benoemd tot voorzitter van de
International Traffic Medicine Association. Hij is een toonaangevend
expert op het gebied van vraagstukken over medische rijgeschiktheid,
met name wat betreft de gevolgen van hersenletsel en veroudering.
Noot voor de pers
Meer informatie: prof.dr. W.H. Brouwer, via Eddy Brand,
wetenschapsvoorlichter, Bureau Voorlichting UMCG, tel. (050) 361 40 15
/ 22 00, e-mail e.c.brand@bvl.umcg.nl . De volledige tekst van de
oratie staat op www.umcg.nl onder `nieuws'.
Rijksuniversiteit Groningen