Technische Universiteit Delft

Delft, 18 april 2005

Oratie: De Derde Generatie Universiteit

Het huidige, tweehonderd jaar oude universitaire model is achterhaald. Het is tijd voor een geheel nieuwe aanpak. De Derde Generatie Universiteit komt eraan. Dat stelt prof. Hans Wissema, die op 22 april zijn oratie houdt als hoogleraar Ondernemen aan de Faculteit Techniek, Bestuur en Management van de TU Delft.

Na de Middeleeuwse Universiteit en de al tweehonderd jaar dominante 'Humboldt-Universiteit', is het nu de hoogste tijd voor de 'Derde Generatie Universiteit'. De huidige universiteiten lopen volgens prof. Hans Wissema immers volledig vast omdat ze met hun verouderde structuren niet voldoende kunnen inspelen op moderne ontwikkelingen zoals de toename van het aantal studenten, de toegenomen mobiliteit van studenten en wetenschappers, de groei van multidisciplinair onderzoek en nieuwe takken van wetenschap, de opkomst van gespecialiseerde publieke onderzoeksinstellingen (zoals TNO) en het toegenomen economische en maatschappelijke belang van technostarters.

De Derde Generatie Universiteit moet volgens Wissema drastisch afwijken van haar voorganger en zal worden gekenmerkt door een veel intensievere samenwerking met industriële en andere onderzoeksinstellingen ('geen Nobelprijs zonder samenwerking met de industrie'). Een andere eigenschap is een veel flexibelere organisatiestructuur. Daarbij zullen de bestuurstaken weer teruggaan naar de onderzoekers zelf en de faculteiten vervallen. Verder moeten binnen de 'universiteit nieuwe stijl' aparte scholen (grandes écoles) voor zeer getalenteerde en geselecteerde studenten en docenten worden opgericht.

Maar misschien wel het belangrijkste punt in de omschakeling naar een nieuw type universiteit is volgens Wissema de toevoeging van kennisexploitatie van onderzoekresultaten als derde hoofdtaak (naast onderwijs en onderzoek). Daarbij is een cruciale rol weggelegd voor technostarters, met ander woorden studenten, stafleden of anderen die een eigen, op technologie gebaseerde onderneming beginnen. Wissema: 'Zeg mij hoe uw technostartersbeleid is, en ik zal u zeggen of u een winnaar, een internationale topuniversiteit wordt, of een loser.' De Delftse hoogleraar constateert dat de meeste universiteiten het onderwerp technostarters nu nog als een aardigheidje in de marge beschouwen. Dat moet volgens hem anders en beter. Wissema suggereert de oprichting van een participatiemaatschappij waarin de universiteit, een selecte groep van financiers en professionele dienstverleners deelnemen. Deze maatschappij participeert gratis in technostarters en biedt in ruil daarvoor gratis diensten en technische kennis, zolang de participatie duurt. Belangrijk is daarbij volgens Wissema dat ook individuele onderzoekers en vakgroepen financieel profiteren als zij een bedrijf kunnen vinden voor de commerciële exploitatie van hun kennis.