Nieuws
27 apr 2005 - Bijdrage Bibi de Vries debat
Poldermodel
Hieronder vindt u de inbreng van VVD-Kamerlid Bibi de Vries debat Poldermodel
Bijdrage Debat Vakbondsmuseum 'Poldermodel'
26 april
2005
Dames en heren,
De vraag die vanavond in het vakbondsmuseum centraal staat is: 'is er nog toekomst voor
het poldermodel?' Zo nee, wat dan? Vergaat de wereld dan? Zo ja, hoe dan? Kan het zo
blijven hoe het nu is, of is het poldermodel toe aan een flinke opknapbeurt? En wat is nu
de relatie tussen deze polder, 'le miracle hollandais', en de politiek. Ik heb mijn betoog
voor vanavond de volgende titel meegegeven:
Poldergeest of Poltergeist?
Ik wil u allereerst meenemen naar het jaar 1982. De wereld werd opgeschrikt door een film
die zo griezelig was dat menig bioscoopbezoeker maandenlang onrustig sliep. De film heette
Poltergeist, geregisseerd door Steven Spielberg. Poltergeist gaat over een familie die
wordt geterroriseerd door een aantal klopgeesten. Het huis waarin het drama zich voltrekt,
staat bovenop een oud indianenkerkhof. De inhalige aannemer die het huis per sé snel wilde
bouwen heeft niet de moeite genomen om de stoffelijke resten onder het huis te verwijderen
en te verplaatsen. Je krijgt als kijker mededogen met de geesten die simpelweg hun eeuwige
rust bruusk verstoord zien. De boodschap is helder. 'Laat ons met rust anders komen we in
opstand.' Ditzelfde gevoel heb ik bij ons huidige poldermodel.
Meer maatwerk
Sinds de Tweede Wereldoorlog met de grote economische crisis van de jaren dertig nog vers
in het geheugen en de wederopbouw voor de boeg, zitten de overheid en de sociale partners
met elkaar aan tafel. In overlegorganen als de Stichting van de Arbeid en de Sociaal-
Economische Raad, bespreken ze alle onderwerpen op sociaal-economisch terrein. Zo
adviseert de SER het kabinet over sociaal-economische issues van pensioen tot WW, van WAO
tot levensloopregeling. Ook spreken werkgevers en werknemers met elkaar over de CAO's. Wat
daar al dan niet in moet staan, loonsverhogingen, alles wat met scholing te maken heeft,
van alles wat met arbo te maken heeft. Weggevers- en werknemersorganisaties kunnen er wat
van hoor als het gaat om het bedenken van administratieve lasten! Door een
algemeenverbindendverklaring (AVV) kan de Minister van Sociale Zaken bepalingen van een
bedrijfstak-CAO via wetgeving verplicht opleggen aan alle ondernemingen en werknemers die
in een bepaalde bedrijfstak actief zijn. De vakbonden en werkgevers (sociale partners, de
polder) hebben daarmee een invloedrijke positie. Maar is deze positie niet wat
doorgeschoten? Wordt er niet teveel bedisseld? Worden er niet teveel regels bedacht die
vervolgens (verplichtgesteld) over een hele bedrijfstak worden uitgekieperd? Kijk
bijvoorbeeld naar de pakketten aan arboregels. Iedere bedrijfstak weet ervan . Dit moet
toch simpeler kunnen. Waarom niet veel minder regels en meer verantwoordelijkheid op de
werkvloer zelf. Dit geldt dan voor zowel de werkgevers én de werknemers. Volgens mij moet
dat veel meer die kant op.
Minder regels op brancheniveau. Meer vrijheid en verantwoordelijkheid van werkgevers en
werknemers samen dus. We leven niet meer in een tijd waar werkgevers uitbuiters zijn of
'vuile huichelaars' (zoals laatst iemand zei...) die alleen maar het slechte voor hun
werknemers willen. De moderne werkgever van nu heeft oprechte zorg voor goede
arbeidsomstandigheden. De moderne werknemer van nu wil graag werken, wil in zichzelf
investeren en is gezond mondig.
AVV en verplichtstelling
Vanavond wil ik toch ook het taboe rond het AVV-en van CAO's en de verplichtstelling van
pensioenen weghalen. Als je aan het algemeen verbindend verklaren van CAO's komt, kom je
aan sociale partners. Afblijven. Heilig. Als je aan de verplichtstelling van pensioenen
komt, kom je aan de sociale partners. Afblijven, heilig. Beide instrumenten zijn mijns
inziens verouderd en hebben hun langste tijd gehad. Het is mij een raadsel waarom sociale
partners zich zo aan deze twee instrumenten vastklampen. Laat ik met de verplichtstelling
van pensioenen beginnen. Is het niet raar dat als u bij bedrijf X werkt u niet kunt
zeggen: laat dat pensioen maar zitten, geef mij meer loon.
Is het niet raar dat als er een collectieve regeling is, een bedrijf niet kan zeggen: ik
koop dat in bij pensioenfonds A of verzekeraar B.
Waarom moet een pensioenregeling branchegericht zijn? Is dat van deze tijd? Waarom heeft
een bakker een andere pensioenregeling dan een slager? Of gaan we toe naar
gestandaardiseerde pensioenproducten die door een pensioenfonds worden aangeboden of door
een verzekeraar? Waarom niet?
Het is bekend dat de VVD fractie geen voorstander is van een verplichtstelling van
pensioenen als heiligheid. Laat ik erbij zeggen, de verplichtstelling van de vorige eeuw
heeft ook een hoop goed gedaan. Veel mensen in Nederland hebben een aanvullend pensioen
opgebouwd op basis van kapitaaldekking. En dat is echt goed. Echter, met meer
keuzevrijheid voor werkgevers en werknemers is niets mis. En het enige verweer van 'als je
aan de verplichtstelling komt, dan kom je aan de solidariteit', is ook al te krampachtig.
Niemand maakt mij wijs dat in een wereld zonder verplichtstelling mensen geen goed en
betaalbaar pensioen kunnen opbouwen.
Zoals ik al zei wordt er ook al te krampachtig met het AVV-en van CAO's omgegaan. We leven
in de 21ste eeuw. Waarom moeten er overal in eenzelfde branche dezelfde regeltjes gelden?
Dat mag best wat losser hoor. Voor werkgevers- en werknemersorganisaties is het wel
makkelijk. Wat ze afspreken geldt voor iedereen in de branche. Ik durf te wedden dat als
er bij de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid geen vanzelfsprekendheid zou zijn
tot AVV-en, zowel werkgevers- als werknemersorganisaties wat meer reflectie zouden hebben.
Is het wel zo goed voor hun leden wat er wordt afgesproken. Eén ding staat in ieder geval
vast. Als er altijd algemeen bindend wordt verklaard, is er minder discussie naar de
respectievelijke achterbannen. Begrijp mij goed, ik heb niets tegen AVV-en, maar wel tegen
het automatisme, waar zowel sociale partners van uitgaan als de Minister van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid. Dat is de praktijk.
Overlegorganen
Mag ik eens een citaat gebruiken? 'Overleg verkleint de kans op conflicten en vergoot het
draagvlak voor overheidsmaatregelen.' Welnu een redelijke stellingname, niet waar? Deze
uitspraak is van Frits Bolkestein (!), geschreven in het boekje 'Poldergeest'. Dit is een
aardig boekje waar ook Thijs Wöltgens en Ernst Hirsch Ballin in hebben geschreven. Met
andere woorden, overleg heeft iets goed in zich. Maar als ik nu bijvoorbeeld naar het
functioneren van de SER kijk, het overlegorgaan ten voete uit; werkgevers, werknemers èn
onafhankelijke kroonleden in één kamer tezamen, dan zet ik vraagtekens bij de toegevoegde
waarde. Laat mij dit nader toelichten.
Ook de SER zit in een kramp. In 1995 heb ik een amendement ingediend waarin werd
vastgelegd dat de regering bij het maken van sociaal-economische wetten niet meer te allen
tijde verplicht (daar heb je die verplichting weer) advies moest vragen aan de SER. Dit
amendement was gebaseerd op een initiatief wetsvoorstel van Bolkestein, Rempt-Halmmans De
Jongh en Linschoten. Toen dit amendement werd aangenomen brak de ... onthutsing uit in
polderland. De toenmalige voorzitter van de SER, de heer Quené had het niet meer. En
binnen het jaar was hij geloof ik weg. Dit was een bom onder polderland, vond hij. Welnee,
zou de toekomst uitwijzen. De SER geeft gevraagd en ongevraagd advies. Niks aan de hand.
De angst voor kramp of de kramp was onnodig.
Maar ook heden ten dage zie je krampverschijnselen bij de SER. Bij elk advies wat ze
afgeven wordt er gezegd 'en het kabinet moet het wel overnemen, zeker als het unaniem is.'
Kijk nu naar het recent afgescheiden WW-advies. De VVD fractie heeft de nodige bezwaren
tegen dit advies die ik ook verwoord heb. De reactie van de heer De Waal was 'Als je
ervoor kiest nu bijvoorbeeld het WW-advies te negeren, als je doet wat Bibi de Vries voor
de VVD in de Tweede Kamer wil, dan gaat denk ik er nu inderdaad een streep in het zand
getrokken worden. Dan zal mijn opvolgster zeggen: dit was het wel met het adviseren van de
SER.'
Dit is toch echt de omgekeerde wereld. Als er in de achterkamertjes van de SER een
compromisvoorstel uitkomt, dan mag het parlement niets meer vinden? Ik kan u verzekeren
dat de VVD open het debat met de Minister over de WW zal aangaan in de Tweede Kamer. Wij
maken een eigen afweging. Dat is zeer legitiem. Zoals de politiek nu met bijvoorbeeld SER
adviezen omgaat, of met de SER omgaat, maken deze overlegorganen de overheid en/of de
politiek tot partij. Terwijl de politiek boven deze partijen behoort te staan. Het woord
'belangen' is een sleutelwoord in deze. Onze overlegeconomie is een strijdtoneel van
belangen. Werkgevers, werknemers komen op voor hun belangen, net als andere lobbygroepen.
Daar is niets mis mee, ook niet als dit in de vorm van een SER-advies is. De SER als
lobbyorgaan is prima. Echter, het primaat ligt bij de politiek.
Conclusie
Is er toekomst voor de polder?
Ja mits...er meer regelgeving gedecentraliseerd wordt naar de werkvloer, het taboe rond
AVV-en en de verplichtstelling van pensioenen vervalt. Met andere woorden: polderland
heeft een grote beurt nodig en ze moet niet vastroesten in het verleden.
Wat is de relatie tussen de polder en de politiek?
Ken je plekje. Dit zeg ik met name naar de SER. Een gezonde poldergeest is OK. Adviezen
van belangenorganisaties en lobbyorganen als de SER worden bij de besluitvorming in het
politieke debat gewogen. Als de SER in de kramp blijft van 'wij hebben in de
achterkamertjes een compromis bedacht en het kabinet moet het overnemen èn het parlement
mag er niets van vinden', dan verwordt de poldergeest nog meer tot een Poltergeist. En dat
lijkt mij niet goed. Zou het niet fantastisch zijn dat we toe kunnen werken, Agnes, naar
het moment dat wij elkaar probleemloos de hand kunnen schudden? Niet omdat de cameramensen
dat willen, maar omdat we het echt menen.
VVD