D66
Congrestoespraak Ursie Lambrechts
21 mei
Congres,
Waarom een congres over onderwijs? Het gaat toch goed?
We zijn inmiddels op heel wat internationale ranglijsten gestegen. (Ik
noem Oeso,Timms, Pisa,)? Dat is waar!
Gemiddeld doen we het best aardig. Maar ook waar is dat voor de zwakke
leerlingen en voor de talentvolle leerlingen ons onderwijs schromelijk
tekort schiet.
Ruim 60.000 leerlingen verlaten jaarlijks het onderwijs vroegtijdig,
zonder een startkwalificatie. Ze hebben geen beroepsperspectief en
zullen altijd de eerste zijn die ontslagen worden als het economisch
slechter gaat.
7% van de schoolverlaters in de leeftijd van 16 tot 19 jaar verlaat
het onderwijs als functioneel analfabeet. Dat zijn er vele duizenden
per jaar. Het is eigenlijk niet goed voorstelbaar wat dat in deze tijd
betekent, waarin voor het omhakken van een boom of voor het
terugkrijgen van een verloren speelgoedbeest, formulieren in drievoud
moeten worden ingediend.
Zelfs waar we het inmiddels wél goed doen, in de exacte vakken in het
voortgezet onderwijs: natuur-, wis-, en scheikunde, slagen we er niet
in dat succes te verzilveren met meer studenten en afgestudeerden in
bètavakken en techniek. Dat moet en kan dus veel beter.
Ook als het waar is, wat wel wordt beweerd, dat onderwijs maar voor
20% bijdraagt aan wat mensen in hun leven leren - de rest wordt thuis
geleerd en op straat-, dan nog zijn het 20% die ertoe doen. Die 20%
maken het verschil tussen actief mee doen of passief aan de kant
staan.
Het spreekt dan ook vanzelf dat een partij die staat voor democratie,
die staat voor meedoen, dat die niet om onderwijs heen kan.
Democratie is immers gebouwd op mensen die actief aan de samenleving
kunnen en willen deelnemen. Goed onderwijs speelt daarbij een cruciale
rol.
Ik ben er, eerlijk gezegd, trots op lid te zijn van de partij die
durft te kiezen voor onderwijs en kennis.
Niet alleen bij het tot stand komen van het regeerakkoord. Niet alleen
vorig jaar bij het terugdraaien van bezuinigen op
onderwijsachterstanden en de collegegelden. Niet alleen nu bij het
paasakkoord met de investeringen in hoger onderwijs, onderzoek en
vmbo.
Maar op alle momenten dat keuzes moeten laten zien dat een partij het
werkelijk meent. Daar ben ik trots op.
Ik ben er ook trots op te zien dat er zoveel activiteiten in de partij
gaande zijn die tonen dat niet alleen de fractie, maar de hele partij
met onderwijs bezig is:
o het Kenniscentrum; met oorzaken en oplossen voor het grote aantal
schooluitvallers, met noodzakelijke vernieuwingen, maar ook met de
vraag of de keizer wel altijd kleren aanheeft;
o de Kenniseconomie-werkgroep, die vanmiddag haar rapport presenteert
over kenniseconomie en hoe meer rendement te halen - voor onderwijs,
onderzoek en bedrijfsleven- uit wat we al doen
o de Onderwijswerkgroep van de drie grote steden, met wie ik onlangs
over het leraarschap heb mogen discussiëren.
We doen dat allemaal in de overtuiging dat onderwijs de sleutel is tot
de verwezenlijking van de idealen die we hebben voor deze samenleving.
1. Het eerste ideaal: Iedereen doet mee.
Jong, oud, wit, zwart, talentvol of minder talentvol, wel of niet
gehandicapt. Iedereen doet mee!
Dat is niet vanzelfsprekend. We hebben thuiszitters, we hebben
wachtlijsten. We hebben gigantische aantallen drop-outs, vooral in de
steden (zoals blijkt uit recente onderzoek van ons eigen D66
kenniscentrum). We hebben onderwijshulptroepen die vanachter het
bureau papieren hulp verlenen. Wat gewoon werkt. En, we hebben ouders
die het zo nu en dan behoorlijk laten afweten. Margalith Kleijwegt zal
daar zo dadelijk ongetwijfeld nog veel meer over weten te vertellen.
Aan de overheid en de politiek de taak om te zorgen dat iedereen ook
mee kan doen. Daarom hebben we naast een leerplicht ook een leerrecht
nodig, zoals de Europese grondwet dat gelukkig wel formuleert. Daarom
hebben we naast de vrijheid van het stichten van scholen ook vrijheid
van keuze en gegarandeerde toegang tot onze scholen nodig. Daarom
moeten alle scholen- die met publiek geld worden bekostigd of ze nu
openbaar of bijzonder zijn - gelijke (maatschappelijke) rechten en
plichten hebben. Eddy Schuyer en Jan Paternotte zullen daarover met
elkaar in discussie gaan
2. Tweede ideaal: We beginnen jong.
Met alle kinderen, niet alleen met zwarte kinderen. Want jong geleerd
is oud gedaan. Dat geldt voor taal en rekenen maar ook voor begrip en
respect.
((Sommige leerlingen komen de school al binnen met grote achterstanden
in de Nederlandse taal. Sommige leerlingen halen dat ook nooit meer
in.
Sommige ouders willen graag met hun kind naar de voorschoolse educatie
maar kunnen daar niet terecht. Anderen willen naar de peuterspeelzaal
of kinderopvang maar er zijn wachtlijsten of het is zo duur.))
Zou het niet fantastisch zijn als peuterspeelzaal en voorschoolse
educatie geïntegreerd zouden worden en vanaf 2,5 jaar voor elk kind in
Nederland, waar dan ook, beschikbaar zouden zijn? Dat is toch een
ideaal dat het verdient verwezenlijkt te worden. Doen wat België al
lang doet.
3. Derde ideaal: Voor elk kind een goede leraar.
Sommige menen dat het zonder leraar ook wel kan. Triple A ICT en klaar
zijn we ermee! Ik geloof daar niet in. ((Thom de Graaf heeft eens
gezegd: Onderwijs zonder ict is onwenselijk. Maar onderwijs zonder
leraar is onmenselijk! )) zonder goede leraar geen goed onderwijs.
Feit is dat over 2 jaar de grote uittocht begint van leraren die dan
de pensioengerechtigde leeftijd bereikt zullen hebben. Als we daar nu
niet actie op ondernomen wordt dit een ramp die zijn weerga niet kent.
En wordt de vraag naar de kwaliteit van ons onderwijs een luxe die we
ons niet meer kunnen permitteren.
(Marleen Barth, voorzitter CNV onderwijsbond, heeft die kat opnieuw de
bel aan gebonden. Vandaag kan daarover in de fringemeeting ook verder
gediscussieerd worden.)
4. Vierde ideaal. Het beste beroepsonderwijs van Europa.
Het vmbo is daarbij onmisbaar. 60% van onze leerlingen gaat naar het
vmbo. En dan kan en mag het niet zo zijn dat zij dat alleen maar doen
omdat zij niet naar havo en vwo kunnen. We zullen de aantrekkelijkheid
van het vmbo zelf moeten vergroten, zodat leerlingen en ouders er
graag voor kiezen. Kleinere veilige scholen, goed opgeleide
leerkrachten, voldoende ruimte voor praktische vakken, een lonkend
doorstroomperspectief: vmbo als een stevige en natuurlijke basis voor
de beroepskolom vmbo- mbo- hbo. En, ook in het vmbo moet er aandacht
komen voor bijzondere talenten. En dat is geen miskenning van de forse
groep leerlingen met problemen - die zijn er zeker- maar eindelijk ook
eens een erkenning van de veel grotere groep leerlingen met ambities
en talenten binnen het vmbo waar op dit moment nauwelijks of geen
aandacht voor is. Gelukkig is vandaag ook laks aanwezig. Laks is het
Landelijk Aktiekommittee Scholieren. Zij hebben onderzocht hoe
vmbo-ers zelf het vmbo ervaren. Ik ben daar heel erg benieuwd naar.
5. Vijfde ideaal: Geen eenheidsworst meer.
We willen ruimte voor vernieuwing maar geen blauwdrukken die van
bovenaf worden opgelegd. Luc Stevens zal daar zo dadelijk zijn visie
op presenteren.
((Na het probleemgerichte leren, kregen we het zelfstandig leren in de
tweede fase voortgezet onderwijs en nu dan het zogenaamde "nieuwe
leren". Met competenties, port folio en bij voorkeur zonder centraal
eindexamen. Het enige wat er op dat punt veranderd is dat het nu niet
de overheid is die de uitrol verzorgd maar de schoolbesturen het zelf
doen. Voor de kritische leraren die met kracht van argument kunnen
aantonen dat deze keizer geen kleren aanheeft verandert er niets.
Niet onze zaak? Dat lijkt me wel. Het heeft toch iets buitengewoon
bizars dat onderwijsmethodes en concepten die zich nog totaal niet
bewezen hebben zomaar over het hele land kunnen worden uitgerold.
Er moet ruimte komen voor onderwijsmethodes/concepten die zich elders
al lang bewezen hebben. Zoals het Internationaal Baccalaureaat, wat
toegang geeft tot het hoger onderwijs in meer dan 101 landen. Het is
niet aanvaardbaar dat de beste methodes uitsluitend voor
diplomatenkinderen beschikbaar zijn.
6. Zesde ideaal: Investeren in de verwezenlijking van deze idealen
Gelukkig bengelen we niet meer helemaal onderaan de OESO-lijst. De
lijst die jaarlijks laat zien hoe het gesteld is met de investeringen
van alle deelnemende landen. Maar bovenin zitten we nog lang niet (zie
Stand van Educatief Nederland: Maarsen van den Brink)D66 heeft nu drie
keer laten zien dat het menens is. Tijdens de onderhandelingen over
het regeerakkoord: 800 miljoen erbij. Vorig jaar bij de algemene
beschouwingen: het terugdraaien van de 100 miljoen bezuinigingen op
het onderwijsachterstandenbeleid en het terugdraaien van het voorstel
het collegegeldverhoging te verhogen.
En nu in het paasakkoord, waar wederom 250 miljoen voor deelnemers in
hoger onderwijs. 100 miljoen voor vmbo en 275 miljoen extra voor
kennis en innovatie. Maar drie keer is nog geen scheepsrecht. We
zullen het moeten blijven doen. Binnen 5 jaar moet Nederland tot de
top drie van de onderwijs- en kennisinvesteerders van de EU behoren.
Dat is een streefdoel waar u deze fractie en de volgende aan mag
houden.
Maar het congres heeft ook hierbij het laatste woord.
Ter afronding wil ik graag citeren uit de brief van Boris Dittrich aan
onze leden: " We willen een samenleving die is gebouwd op de talenten
en ambities van mensen zelf. We hebben mensen nodig die als
zelfstandige, mondige en verantwoordelijke inwoners van dit land
samenwerken. Mensen die bouwen op eigen kracht, die de wil hebben om
elkaar in hun waarde te laten en te ondersteunen".
Prachtige woorden! Woorden die verplichten tot daden. Want de mensen
waarover Boris spreekt - verantwoordelijke mensen, die hun kennis en
ambities gebruiken voor de opbouw van onze samenleving-, worden niet
zo geboren, die worden zo gemaakt. En, Onderwijs speelt daarbij een
belangrijke rol.
Kennis, ook vakkennis, cultuur, en zelfs verdraagzaamheid kunnen
worden geleerd. Gelukkig maar. Want we hebben heel veel goed opgeleide
weldenkende mensen nodig in dit land. Op alle terreinen. Of het nu
gaat om gezondheidszorg, milieu, veiligheid, integratie, wetenschap of
politiek.
En, ik zeg het nog een keer "onderwijs speelt daarin een grote rol"
21-5-2005 15:19