Sociaal en Cultureel Planbureau

Meer dan tweederde van alle werkenden gebruikt computers

Verzonken technologie. ICT en de arbeidsmarkt.

· Computertechnologie is inmiddels te beschouwen als een vorm van `verzonken technologie', omdat het gebruik volledig geïntegreerd is geraakt in het dagelijks werk en in de privé-sfeer.

· Werkenden zitten gemiddeld 17 uur per week achter de pc. Van die computertijd wordt 35% (6 uur) besteed aan het internet.

· Niet-werkenden zijn 60-70% van hun computertijd actief op het internet.

· Arbeidsongeschikten zitten wekelijks zo'n 8 uur achter de pc (waarvan 5 uur internet), huisvrouwen/mannen gebruiken de pc 5 uur per week (waarvan 3 uur voor internet).

· Van alle werkenden noemt 55% de pc als het meest gebruikte ict-apparaat.

· Bij ict-toepassingen op het werk gebruikt 66% van de vrouwen alleen basisprogramma's. Bij de mannen is dit 42%. Meer complexe ict-toepassingen worden door 17% van de vrouwen en 40% van de mannen gebruikt.

· Mannen, leidinggevenden en flexwerkers hebben minder kans op rsi.

Dit zijn enkele conclusies uit de SCP-publicatie Verzonken technologie. ICT en arbeidsmarkt, die op donderdag 9 juni jl. is verschenen. Het rapport is het resultaat van samenwerking tussen het Sociaal en Cultureel Planbureau, TNO-Kwaliteit van Leven/Arbeid, de Faculteit Sociale Wetenschappen van de Erasmus Universiteit Rotterdam en het Amsterdams Instituut voor ArbeidsStudies van de Universiteit van Amsterdam. In het rapport geven de onderzoekers een beeld van het ict-gebruik op het werk en de gevolgen die dit heeft voor onder meer de kwaliteit van de arbeid, de betrokkenheid bij het werk, de kans op rsi, en de loopbaanmogelijkheden van werknemers. Verder wordt ingegaan op het verschil in ict-gebruik tussen werkenden en niet-werkenden en de vraag of het kunnen omgaan met nieuwe technologieën samenhangt met sociale ongelijkheid tussen beide groepen.

PC-gebruik is wijd verspreid

Van alle werkenden noemt 55% de pc als het meest gebruikte ict-apparaat. Ict-gebruikers maken gemiddeld 70% van de werktijd gebruik van ict-apparaten, voor meer dan de helft van die werknemers is dat zelfs 80% of meer.

Slechts een klein deel van de werkenden (5%) gebruikt uitsluitend eenvoudige toepassingen (o.a. kassa en scanapparatuur). Iets meer dan de helft van de werkenden gebruikt basistoepassingen (o.a. MS-office producten en e-mail en internetprogramma's) en bijna een derde gebruikt meer complexe toepassingen (o.a. statistische programma's en CAD/CAM toepassingen). Twee derde van de Nederlandse werknemers gebruikt vijf of meer verschillende toepassingen (apparaten of programma's).

Ict in alle economische sectoren prominent aanwezig

Landbouw en industrie zijn sectoren met relatief intensief, complex en divers ict-gebruik. Meer dan de helft van de werknemers in deze sectoren gebruikt geavanceerde technologie en dit gebruik neemt gemiddeld 74% van de werktijd in beslag. Andere sectoren waar veel met complexe en diverse ict -toepassingen wordt gewerkt zijn de zakelijke dienstverlening en het openbaar bestuur.

Internet favoriet bij pc-gebruik thuis

Werkenden zitten (zowel thuis als op het werk) gemiddeld 17 uur per week achter de pc, waarvan 6 uur wordt gebruikt voor internet (35% van de totale computertijd). Niet-werkenden zijn 60-70% van hun computertijd actief op het internet.

Arbeidsongeschikten computeren zo'n 8 uur en huisvrouwen/-mannen 5 uur. Aan internet besteden werklozen 7 uur per week, arbeidsongeschikten 5 uur en huisvrouwen/-mannen zo'n 3 uur.

Werkenden vaardiger met computer dan niet-werkenden

Werknemers staan over het algemeen positief tegenover computers en geven hoog op over hun eigen vaardighedenniveau (gemiddeld rapportcijfer 7,5). Deze computerinteresse (c.q. motivatie) en digitale vaardigheden hangen positief samen met elk van de drie aspecten van het ict-gebruik: meer motivatie leidt tot grotere vaardigheden en die leiden vervolgens tot intensiever, complexer en diverser ict-gebruik. Computerinteresse leidt echter ook direct tot complexer en diverser gebruik.

Geslacht en opleidingsniveau beinvloeden ICT-gebruik

Naarmate werknemers meer opleiding hebben genoten, gebruiken zij meer complexe toepassingen en verschillende vormen van ict. Er zijn echter geen verschillen tussen de hoogte van de gevolgde opleidingen en de intensiteit van het gebruik. Vrouwen hebben een achterstand in het ict-gebruik op mannen. Het ict-gebruik van vrouwen is minder divers en beperkt zich tot de minder complexe toepassingen. 66% van de vrouwen gebruikt alleen basisprogramma's (mannen 42%) en 17 % gebruikt complexere toepassingen (mannen 40%).

Divers gebruik gaat samen met betere arbeidssituatie

Meer divers ict-gebruik gaat samen met meer werktaken, een hoger werktempo en meer tijdsdruk. De autonomie (zelf de werkvolgorde, de werkmethode en het werkritme kunnen bepalen) is daarbij groter en er is ook meer `vakmanschap' vereist. Werknemers die een groot scala aan ict-toepassingen gebruiken, geven vaker aan goede carrièremogelijkheden te hebben.

Veel rsi

De duur van het ict-gebruik in combinatie met herhaalde korte bewegingen vergroot de kans op rsi. Hetzelfde is het geval, wanneer een werknemer minder op collega's kan terugvallen. Mannen, leidinggevenden en flexwerkers hebben minder kans op rsi. Ongeveer 10
- 20% van de werknemers met rsi heeft serieuze aandoeningen als een ontstoken aanhechting van de pees aan het bot of een ingeklemde zenuw.

SCP-werkdocument 114, Verzonken technologie. ICT en arbeidsmarkt, Maike van Damme, Jos de Haan, Karolus Kraan , Tobias Kwakkelstein, Jan de Leede, Bram Steijn, Kea Tijdens, Den Haag, Sociaal en Cultureel Planbureau, juni 2005, ISBN 90 377 0205 8, prijs EUR 12,50.

Het werkdocument is verkrijgbaar bij de boekhandel of te bestellen bij het SCP via fax 070 - 340 7044,

e-mail: bestel@scp.nl of via de web-site: www.scp.nl