Nivel
NIVEL international
Van een goed verpleeghuis valt veel te leren
18 juli 2005
De ene verpleeg- of verzorgingshuisafdeling zorgt veel beter voor de
demente ouderen die er wonen, dan de andere. Er zijn grote verschillen
in veiligheid, sfeer en in de mogelijkheden voor bewoners om zich even
terug te trekken (autonomie). Daardoor valt er veel te verbeteren.
Dit blijkt uit onderzoek van het NIVEL, in samenwerking met de VU
afdeling Verpleeghuisgeneeskunde, gesubsidieerd door ZonMw naar de
verschillen in kwaliteit van zorg voor ouderen met psychogeriatrische
problemen in verpleeg- en verzorgingshuizen en naar de verklaring
voor deze verschillen.
NIVEL onderzoeker Sandra van Beek: Hoe je woont in het verpleeg- of
verzorgingshuis is heel belangrijk. Uit dit onderzoek blijkt dat er
grote verschillen zijn tussen zorginstellingen in kwaliteit van zorg.
Gemiddeld scoren de onderzochte afdelingen in verzorgingshuizen beter
dan afdelingen in verpleeghuizen, maar er zijn grote uitschieters in
beide groepen: er zijn goede en minder goede afdelingen in
verpleeghuizen, en goede en minder goede afdelingen in
verzorgingshuizen. Niet alle verpleeg- en verzorgingshuizen beschikken
echter over dezelfde randvoorwaarden, zoals de beschikbaarheid van
goed opgeleid personeel, om de zorg optimaal aan te laten sluiten bij
de behoeften van de bewoners.
De bereidheid van de onderzochte afdelingen om van de goede afdelingen
te leren blijkt echter groot. Eenderde van de afdelingen die aan het
onderzoek hebben meegewerkt, heeft naar aanleiding van speciaal voor
hen georganiseerde best-practice bijeenkomsten, verbeteringen gepland
of uitgevoerd.
Verschillen in sfeer
Uit het onderzoek blijkt dat sfeer samenhangt met de drukte op de
afdeling. Op afdelingen waar medewerkers een hoge werkdruk ervaren is
de sfeer minder goed. Op alle onderzochte afdelingen wordt de sfeer
als niet erg goed beoordeeld door de NIVEL onderzoekers.
Verschillen in autonomie/privacy
De verschillen in geboden autonomie zijn grotendeels terug voeren op
de bouw van de zorginstellingen. In verzorgingshuizen hebben bewoners
vrijwel altijd hun eigen kamer/appartement. Op afdelingen in
verpleeghuizen delen bewoners vaak de kamer met andere bewoners en
zijn de kamerdeuren soms overdag afgesloten als de bewoners in de
huiskamer verblijven. Hierdoor hebben bewoners vrijwel geen ruimte om
zich terug te trekken. Ook kunnen mensen bij verhuizing naar een
verpleeghuis maar weinig persoonlijke eigendommen meenemen.
Verschillen in veiligheid
Voor de veiligheid van bewoners is het belangrijk dat er altijd
voldoende toezicht is; voor het gevoel van veiligheid van de bewoners
is het belangrijk dat dat toezicht voor hen zichtbaar is. De
veiligheid is met name in de namiddag minder goed op afdelingen in
verpleeghuizen dan op afdelingen in verzorgingshuizen. Dit hangt
gedeeltelijk samen met het moment van overdracht van de dag-dienst
naar de avond-dienst. Tijdens die overdracht is het personeel niet
voor de bewoners zichtbaar aanwezig. In verzorgingshuizen is de zorg
vaak anders georganiseerd, bijvoorbeeld door het organiseren van een
activiteit op dat tijdstip, waardoor er wel personeel zichtbaar
aanwezig is.
Verschillen in gezondheid
Er blijken eveneens grote verschillen te bestaan in de
gezondheidstoestand van bewoners voor wat betreft de aanwezigheid van
decubitus, problemen met voedselinname en problemen in het
psychosociaal welbevinden. Deze verschillen vallen echter grotendeels
weg wanneer men corrigeert voor de zorgbehoefte van bewoners.
Achtergrond informatie
Medewerkers op afdelingen voor bewoners met dementie werken onder
moeilijke omstandigheden waarin slechts een beperkte communicatie met
bewoners mogelijk is en waarin goede zorg niet altijd leidt tot een
verbetering in de gezondheidstoestand van bewoners. Mensen met
dementie kunnen hun wensen en behoeften moeilijk kenbaar maken en zij
worden vaak geconfronteerd met een continue achteruitgang in hun
cognitieve en fysieke gesteldheid.
De laatste jaren is de zorgbehoefte van de bewoners toegenomen,
waardoor onder andere de werkdruk is gestegen. Tegelijkertijd groeit
het tekort aan verzorgenden. In de grote steden kampen verpleeg- en
verzorgingshuizen dan ook geregeld met personeelstekorten, niet te
vervullen vacatures en ziekteverzuim. Het aantal mensen met dementie
zal in de nabije toekomst sterk toenemen. In 2002 waren er zon 175.000
demente mensen in Nederland, in 2010 zijn dit er 207.000, in 2050
zullen het er 412.000 zijn (bron: Gezondheidsraad, 2002). Veel mensen
met dementie worden opgenomen in verpleeg- en verzorgingshuizen.
Onderzoeksmethode
Het onderzoek is uitgevoerd in verpleeg- en verzorgingshuizen in vier
regios: West-Brabant, Rotterdam, Amsterdam en de regio Stedendriehoek.
Het onderzoek is uitgevoerd op 37 afdelingen in verpleeg- en
verzorgingshuizen. De afdelingen bestonden uit gesloten afdelingen in
verpleeg- en verzorgingshuizen en huiskamerprojecten in
verzorgingshuizen. Per instelling kon één afdeling aan het onderzoek
deelnemen. Bij het onderzoek waren 502 bewoners met psychogeriatrische
problemen, 37 afdelingshoofden en 474 medewerkers betrokken.
Informatie over de sfeer, veiligheid en autonomie is verkregen door
middel van observaties; andere kenmerken van de afdeling en gegevens
over de gezondheidstoestand van bewoners zijn verzameld door middel
van interviews met de afdelingshoofden, dossieronderzoek en diverse
vragenlijsten onder medewerkers.
Als onderdeel van het onderzoek observeerden de onderzoekers elk van
de 37 onderzochte afdelingen voor demente ouderen gedurende drie
dagen, op verschillende momenten van de dag.
Alle bezochte afdelingen kregen individuele feedback waarin zij werden
vergeleken met andere onderzochte afdelingen in hun regio. Daarnaast
is aan de hand van regionale best-practice bijeenkomsten een lijst
opgesteld met 5 praktische punten waarmee de sfeer op de afdeling kan
worden verbeterd.
Vijf tips voor een betere sfeer
1. Organiseer vaker een activiteit in de afdelingshuiskamer.
Voorbeeld: laat elke dag twee medewerkers in de huiskamer koffie
drinken met bewoners en daarbij een gesprek aangaan
2. Laat ook eens bewoners uit andere afdelingen aan zon activiteit
deelnemen.
Voorbeeld: een zangactiviteit in een huiskamer voor mensen uit het
hele verzorgingshuis. Of een gesloten afdeling van een verpleeghuis
waar de kapster een middag in de week komt kappen, ook voor bewoners
van andere afdelingen.
3. Ontbijt eens uitgebreid met de bewoners.
Voorbeeld: Een activiteitenbegeleider of een vrijwilliger eet met een
kleine groep bewoners en een begeleider aan een uitgebreid gedekte
ontbijttafel.
4. Geef bewoners meer gelegenheid zich terug te trekken.
Voorbeeld: Maak op de gang verschillende hoekjes, zoals een Mariakapel
met een Mariabeeld, wat gordijnen en wat stoelen. Of zet in een hoek
van de gang een piano neer voor een bewoner die nog graag piano
speelt.
5. Verzorg de bewoners eens in de week wat uitgebreider.
Voorbeeld: Uitgebreid in bad of onder de douche en vervolgens rustig
aankleden, soms met rustige muziek op de achtergrond.
Zie ook
* bovengenoemde NIVEL publicatie (102 pag. 2,2 Mb)
* het NIVEL onderzoeksprogramma Verpleging & Verzorging
* het NIVEL-dossier Verpleegkundige & Verzorgende
* NIVEL rapporten bestellen