Speech van minister Dekker ter gelegenheid van 'Wereld Habitat Dag' op
maandag 3 oktober 2005 in Den Haag.
Koninklijke Hoogheid, geachte voorzitter, dames en heren,
Hoe ziet de Nederlandse regering de voortgang rond de zogenaamde
'Millennium Development Goals'? Ik geef u graag onze opvatting. Het
gaat immers om belangrijke wereldwijde doelstellingen waarover de VN,
haar lidstaten en internationale instellingen het eens zijn. Over de
resultaten tot nu toe is veel te zeggen. Ik zal mijn toespraak echter
toespitsen op één van die "Goals" en wel op 'target 11' van MDG 7. De
opgave van 'target 11' is volstrekt helder: in het jaar 2020 moet een
"significante" verbetering van de levensomstandigheden van minstens
100 miljoen krottenwijkbewoners zijn bereikt.
Ik kom op die doelstelling zodadelijk terug, maar eerst iets over de
bredere context.
Allereerst kort over het belang van de Millenium doelen. Het kabinet
hecht daar groot belang aan en is zeer gecommiteerd om ze te
realiseren. Samen met de doelen uit de agenda's van Johannesburg en
Cairo en Beijing zijn ze ons kompas om een duurzame ontwikkeling te
realiseren.
Dan specifiek over slums. Slums zijn niet alleen van deze tijd. Sinds
de mensheid in steden woont zijn daar overbevolkte wijken ontstaan met
slechte voorzieningen en onderkomens. Ten tijde van de introductie van
de Woningwet in 1901 kende ook Nederland sloppenwijken. Oude foto's
tonen hoe mensonwaardig de woon- en leefomstandigheden waren. Niet
alleen in Nederland, maar ook elders in de groeiende steden van
Europa.
Verschil met vele ontwikkelingslanden van tegenwoordig is dat de
slumvorming nu op een veel grotere schaal plaatsvindt dan indertijd in
Europa. De verstedelijkte bevolking in ontwikkelingslanden neemt met 3
procent per jaar toe; dat is 3 keer sneller dan in rurale gebieden.
En tegen 2007 zal in die landen naar verwachting het aantal mensen dat
in steden leeft groter zijn dan de rurale bevolking.
De praktijk leert dat slumvorming in die landen kan worden
tegengegaan, maar dat er steeds weer nieuwe slums ontstaan. Slums zijn
immers het onvermijdelijke toevluchtsoord voor armen en hun aantal
neemt in rap tempo toe. VN Habitat heeft in 2003 de slumproblematiek
in de wereld in kaart gebracht. In het rapport "The Challenge of
Slums" worden slums gezien als het resultaat van falend woon- en
woongerelateerd beleid. Met name in relatie tot enorme
bevolkingsgroei, verstedelijking en globalisering.
Het ontbreekt aan effectieve "governance". Dat wil zeggen; het hele
samenstel van instellingen dat bestuurlijke verantwoordelijkheden
draagt of dient te dragen om de levens van de wereldwijd bijna 1
miljard slumbewoners te verbeteren.
Hoe zwak of zelfs verkeerd bestuur kan zijn laat bijvoorbeeld het
optreden van de huidige regering van Zimbabwe zien.
Secretaris-Generaal Kofi Annan noemde het letterlijk "catastrofaal
onrecht". Onrecht door de regering aangedaan aan maar liefst 700.000
Zimbabwaanse door gedwongen uitzettingen en directe vernietiging van
woningen. Hij deed deze uitspraak op basis van een speciaal rapport
dat de Uitvoerend Directeur van VN Habitat, Mw. Anna Tibaijuka, in
juli jongstleden hierover aan hem uitbracht.
Tegen deze achtergrond is het van groot belang, dat de Verenigde
Naties de slumproblematiek expliciet - als aparte (deel)doelstelling -
op haar agenda heeft gezet, dat wil zeggen, op de "Millennium Agenda".
Met het gezag dat de VN heeft worden nationale en lokale gezagsdragers
en de vele niet-gouvernementele organisaties opgeroepen effectief
tegen deze problematiek op te treden. Tijdens de recente VN-Top over
de voortgang van de Millennium doelen is nogmaals het belang van deze
doelstelling onderstreept.
Een opmerkelijk aspect van deze "Target 11" is, dat het de enige is
die een zo duidelijk gekwantificeerde doelstelling kent. Ik bedoel dus
het aantal van tenminste 100 miljoen krottenwijkbewoners wier leven
significant verbeterd moet zijn voor het jaar 2020. Het is een
bescheiden doel gezien de naar schatting bijna 1 miljard slumbewoners
in de wereld. Volgens VN-deskundigen is een verbeterd leven van 100
miljoen slumbewoners inmiddels al gehaald. Maar de wereld staat niet
stil: zij schatten ook dat er tegen 2020 weer circa 400 miljoen nieuwe
slumbewoners bij zullen komen.
Op de 20e zitting van de Beheersraad van VN Habitat in april dit jaar
in Nairobi is uitvoerig gediscussieerd over deze doelstelling. De
vraag diende zich natuurlijk aan of dit onderdeel van Doelstelling 7
niet moest worden aangepast. Er werd in dat verband gesproken over
toespitsing van de target op landen of zelfs steden. Dus een
herformulering van de doelstelling. Zo ver is het niet gekomen. Het is
ondertussen nog altijd evident dat de slumproblematiek goed te
bestrijden valt, maar tegelijkertijd groeit.
Koninklijke Hoogheid, dames en heren: Het Habitat Platform werkt met
mijn ministerie mee om uitvoering te geven aan de Habitat Agenda. Het
is goed, dat de Sichting Habitat Platform sloppenwijken centraal stelt
op deze Wereld Habitat Dag. Zulke wijken vormen immers het droevige
gezicht van de habitatproblematiek in de wereld.
Er moet veel gedaan worden om sloppenwijken te verbeteren en te
voorkómen. Eén van de middelen die wordt aanbevolen is de vorming van
"internationale partnerschappen". Internationale partnerschappen
worden - in de Habitat Agenda, maar ook bijv. in de Millennium
Declaratie - gezien als belangrijke instrumenten om de grote mondiale
problemen het hoofd te bieden. Het is dan ook een goede zaak, dat het
Habitat Platform concreet met mijn ministerie samenwerkt. Niet alleen
in Zuid-Afrika maar ook in Midden- en Oost-Europa. Staat u mij toe om
daarover nog enkele opmerkingen toe te voegen:
- Met Zuid-Afrika heb ik een Memorandum of Understanding met het
collega-ministerie voor wonen aldaar gesloten. Het is vooral gericht
op kennisuitwisseling en -ontwikkeling om te komen tot een effectief
sociaal huurbeleid. Daarbij spelen ook diverse Nederlandse gemeenten
en woningcorporaties een rol - in totaal zo'n twintig. Er is geen
ander land waar Zuid-Afrika zo nauw mee samenwerkt op "habitat"-gebied
als Nederland. Het verheugt mij dat Nederland op die wijze een
bijdrage levert, in partnerschap met gemeenten en corporaties in beide
landen.
- Voor wat betreft het Midden- en Oost-Europa zijn voorbereidingen op
mijn ministerie gaande om een publiek-privaat partnerschapsverband op
te zetten voor een pilot-project op het gebied van duurzame
hoogbouwrenovatie in Slowakije. De hoogbouwproblematiek in de nieuwe
EU-lidstaten is groot omdat hoogbouw in die landen een groot deel
(ruim éénderde) van de totale woningvoorraad vertegenwoordigt en omdat
er sprake is van ernstig achterstallig onderhoud en uitblijvende
renovatie. De problematiek is nadrukkelijk van een andere orde dan de
sloppenwijk-problematiek in ontwikkelingslanden, maar in VN-verband
wordt hier wel gesproken over "verticale sloppen".
- Mijn ministerie werkt vanuit het motto: Nederland is klein, denk
groot. Het is voor ons daarom vanzelfsprekend dat we niet alleen in
Nederland en Europa opkomen voor goede huisvesting, maar ons ook in
Afrika en elders inzetten voor bestrijding van slums. Ik wens het
Habitat Platform veel succes toe bij haar verdere werk als "partner
for development".
Koninklijke Hoogheid, dames en heren: ik dank u voor uw aandacht.
Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer