Erasmus Universiteit Rotterdam

De dilemmaâs van de moderne jurist

De moderne jurist kan heel goed het gevoel hebben dat hij tegenwoordig aan tegenstrijdige eisen moet voldoen. Het zou helpen als de jurist, als hij zich voor een moeilijke keuze geplaatst ziet, goed weet welke waarden nu precies tegenover elkaar staan zodat hij beter kan inschatten welke waarde onder welke omstandigheden voorrang verdient. In zijn dissertatie Het juridische knooppunt. De complexe belofte van modern juridisch professionalisme brengt Arie-Jan Kwak het spanningsveld in kaart waarin de moderne jurist in de moderne samenleving moet opereren. Kwak promoveert op donderdag 6 oktober 2005 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Kwak constateert de jurist aan drie belangrijke eisen moet voldoen, die echter niet altijd makkelijk te verenigen zijn. In de eerste plaats moet de jurist het gezag van het recht moeten bewaken. Hij moet dus in zijn handelen recht doen aan de heersende waarden, normen en gebruiken in de gemeenschap omdat de jurist aan gezag zal inboeten als het publiek zich niet in zijn handelen kan herkennen. De eisen die dit aan zijn professionele handelen stelt, laten zich echter niet altijd even eenduidig verenigen met de eis van transparantie en rechtszekerheid die ook vaak wordt gesteld. Deze tweede moderne eis lijkt onder meer te impliceren dat de jurist juridisch-technisch competent is, zodat zijn oordeel logisch voortvloeit uit zijn kennis van de formele regels en procedures. Dit dwingt echter tot een betrekkelijk formalistische houding.

De laatste jaren horen we een steeds groter wordende roep om effectiviteit en efficiëntie en juristen worden meer en meer gedwongen om meer kostenbewust en productiever te worden. Deze derde belangrijke waarde dwingt de jurist tot een pragmatische houding en dit staat vaak op gespannen voet met het bewaken van het gezag van het recht, en met de eis van transparantie en rechtszekerheid. Daarbij zien velen het ook als de taak van juristen om een kritische en open blik te houden op de ontwikkelingen in de moderne maatschappij. Zonodig loopt hij voorop als bepaalde idealen van recht en rechtvaardigheid met voeten worden getreden. Als dit ten koste moet gaan van de eerder genoemde eisen dan wordt dit in sommige gevallen in de gemeenschap als rechtvaardigbaar beschouwd.
Omdat in het moderne recht spanningen worden gespiegeld die onze moderne (politieke) cultuur in het algemeen ook kenmerken, zullen we deze spanningen en dilemmaâs niet gemakkelijk kunnen overstijgen. De moderne jurist bewijst zijn professionaliteit door goed begrip van deze spanningen en door tot op het juiste moment tot de juiste keuze te komen.

Promotor: prof.mr. M.A. Loth, Inleiding tot de Rechtswetenschap en Juridisch practicum