De dilemmaâs van de moderne jurist
De moderne jurist kan heel goed het gevoel hebben dat hij tegenwoordig
aan tegenstrijdige eisen moet voldoen. Het zou helpen als de jurist,
als hij zich voor een moeilijke keuze geplaatst ziet, goed weet welke
waarden nu precies tegenover elkaar staan zodat hij beter kan
inschatten welke waarde onder welke omstandigheden voorrang verdient.
In zijn dissertatie Het juridische knooppunt. De complexe belofte van
modern juridisch professionalisme brengt Arie-Jan Kwak het
spanningsveld in kaart waarin de moderne jurist in de moderne
samenleving moet opereren. Kwak promoveert op donderdag 6 oktober 2005
aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Kwak constateert de jurist aan drie belangrijke eisen moet voldoen,
die echter niet altijd makkelijk te verenigen zijn. In de eerste
plaats moet de jurist het gezag van het recht moeten bewaken. Hij moet
dus in zijn handelen recht doen aan de heersende waarden, normen en
gebruiken in de gemeenschap omdat de jurist aan gezag zal inboeten als
het publiek zich niet in zijn handelen kan herkennen. De eisen die dit
aan zijn professionele handelen stelt, laten zich echter niet altijd
even eenduidig verenigen met de eis van transparantie en
rechtszekerheid die ook vaak wordt gesteld. Deze tweede moderne eis
lijkt onder meer te impliceren dat de jurist juridisch-technisch
competent is, zodat zijn oordeel logisch voortvloeit uit zijn kennis
van de formele regels en procedures. Dit dwingt echter tot een
betrekkelijk formalistische houding.
De laatste jaren horen we een steeds groter wordende roep om
effectiviteit en efficiëntie en juristen worden meer en meer
gedwongen om meer kostenbewust en productiever te worden. Deze derde
belangrijke waarde dwingt de jurist tot een pragmatische houding en
dit staat vaak op gespannen voet met het bewaken van het gezag van het
recht, en met de eis van transparantie en rechtszekerheid. Daarbij
zien velen het ook als de taak van juristen om een kritische en open
blik te houden op de ontwikkelingen in de moderne maatschappij.
Zonodig loopt hij voorop als bepaalde idealen van recht en
rechtvaardigheid met voeten worden getreden. Als dit ten koste moet
gaan van de eerder genoemde eisen dan wordt dit in sommige gevallen in
de gemeenschap als rechtvaardigbaar beschouwd.
Omdat in het moderne recht spanningen worden gespiegeld die onze
moderne (politieke) cultuur in het algemeen ook kenmerken, zullen we
deze spanningen en dilemmaâs niet gemakkelijk kunnen overstijgen. De
moderne jurist bewijst zijn professionaliteit door goed begrip van
deze spanningen en door tot op het juiste moment tot de juiste keuze
te komen.
Promotor: prof.mr. M.A. Loth, Inleiding tot de Rechtswetenschap en
Juridisch practicum
Erasmus Universiteit Rotterdam