VVD



Nieuws

11 okt 2005 - Inbreng Frans Weekers bij debat
over Europees terrorismebeleid

In de Tweede Kamer had op 10 oktober 2005 het nota overleg plaats over het Europees Terrorismebeleid. Voor de VVD nam Frans Weekers het woord. Hieronder treft u zijn inbreng.

Dit overleg gaat over Europese samenwerking bij de bestrijding van terrorisme. Het is inmiddels verworden tot een allegaartje van onderwerpen: voortgangsrapportage; samenwerking in Europa; Samir A.; terugsturen vliegtuig; notice en takedownsysteem, allemaal onderwerpen die aan de orde zijn. Hoewel de titel van het overleg anders doet vermoeden is de kern van het overleg nu geconcentreerd rond de 2e voortgangsrapportage terrorismebestrijding. Hierin wordt de actuele stand van zake gegeven van de uitvoering van alle terrorismemaatregelen.

Waarom voeren we dit overleg? Omdat we aanslagen als in Madrid en Londen willen voorkomen. Mijn fractie vindt het dan ook een goed plan dat 11 maart wordt uitgeroepen tot een Europese dag van de slachtoffers van terrorisme.

2e voortgangsrapportage en laatste stand van zaken

In de rapportage's wordt vermeld dat er in Nederland sprake is van een substantiële dreiging. Eind september hebben we de meest recente stand van zaken per brief gekregen, waarin het actuele dreigingsbeeld is geschetst. Naast de binnenlandse terroristische netwerken die onder meer inspiratie ontlenen aan de jihadistische ideologie van Al Qa'da, lijken de internationale aspecten aan gewicht te winnen. De vraag is:

* Wat is de actuele dreigingssituatie in Nederland?

Aangegeven wordt wat radicalisering in de hand werkt. Genoemd worden: een algemene afkeer van het Westen; het optreden in Afghanistan en Irak; de felheid van het maatschappelijk debat over de Islam; anti-islamitische acties gepleegd na de aanslag op Van Gogh; en de houding en gewelddaden van rechtsdenkende jongeren.

* Zijn dit de oorzaken van radicalisering zoals de regering die onderscheid?

Als dit de oorzaken zijn dan lijkt de oplossing helder: Laat Irak en Afghanistan aan hun lot over; stop met debatteren; en pak rechtsdenkende jongeren aan en er zal geen aanslag meer gepleegd worden..... Maar de oplossing is niet zo simpel en dat komt omdat dit een volstrekt eenzijdig verhaal is. Een groot schandaal! Niets over het Salafisme, niets over de invloed van cultuur en niets over de actieve terreurmarketing door extreme groeperingen. Het kan nog als een foutje worden gezien dat gesproken wordt over rechtsdenkende jongeren in plaats van over extreem-rechtse jongeren. Maar echt onacceptabel is de toon van deze analyse!

Ik wil niet het debat van vanochtend over doen, maar wil wel weten hoe we dit soort uitingen tegen gaan. Ik mis de onderkenning dat de diverse terroristische groepen met een radicaal Islamitische achtergrond, die aanslagen hebben gepleegd in West-Europa, geen geïsoleerde fenomenen zijn maar onderdeel uitmaken van de intolerante en doorgaans anti-democratische stroming "salafisme", waarbij doorgaans ook de link met het Saudische wahhabisme gelegd kan worden. Ministers, mijn fractie wil dat u met de Britse premier Blair aandringt op het aanpakken van de "evil ideology" die mensen inspireert tot de terroristische daden waarvan we de afgelopen tijd getuige zijn geweest.

"Terrorisme ligt aan het uiterste einde van een ontwikkeling die begint met radicaliseringsprocessen. Het voorkomen, isoleren of indammen van radicalisering is een belangrijke manier om terrorisme duurzaam te bestrijden. Klassieke terrorismebestrijding zonder aandacht voor radicaliseringsprocessen en preventie zal op de lange termijn weinig effect sorteren". Deze passage komt uit de AIVD nota van Dawa tot Jihad, en geeft aan dat we de aanpak van terrorisme niet los kunnen en mogen zien van radicaliseringsprocessen. Vandaar dat ik - ondanks het nota-overleg van vanochtend er waarde aan hechtte, hiermee te beginnen.

In de stand van zaken zoals de regering die ons op 29 september heeft geschetst, lees ik: "Er zijn hoopvolle signalen dat binnen moslimgemeenschappen in Nederland het draagvlak groeit om extremisme en radicalisering in eigen kring aan te pakken." Wanneer ik dit lees, denk ik: dat is goed nieuws. Want lange tijd was het oorverdovend stil. In tegenstelling overigens tot de geluiden in het VK. Maar ik vraag beide bewindslieden:

* Waar leidt u dat van af? Want op 2 september las ik nog in het Parool dat Minister Remkes op een symposium van het 60-jarige bestaan van de inlichtingendienst nog fel uithaalde naar de moslimgemeenschap in Nederland. Hij zei: "Het is mij hier te stil".

* Wat is er allemaal tussen 2 en 29 september gebeurd dat u nu het goede nieuws kunt melden?

Geen maatregelen voor de bühne

Wat ik ook niet begrijp is het volgende uit dezelfde brief. De NCTb heeft een quick scan uitgevoerd naar de mogelijkheden om barrières op te werpen tegen het zelfmoordterroristen. Conclusie: het tegengaan van zelfmoordaanslagen is moeilijk, zo niet onmogelijk. Desalniettemin bestaat het voornemen om op korte termijn met experts trachten voorstellen te ontwikkelen die bijdragen aan het opwerpen van barrières tegen zelfmoordaanslagen.

* Is het nu moeilijk, zo niet onmogelijk? Of wordt het onmogelijke toch voor mogelijk gehouden? Graag een reactie.

Waar we niets aan hebben zijn maatregelen voor de bühne. We moeten geen dingen doen die overbodig zijn. We hebben namelijk draagvlak nodig voor de dingen die echt moeten gebeuren. Bijvoorbeeld de dataretentie. Er bestaat op dit moment best veel draagvlak, bijvoorbeeld als het gaat om het inleveren van stukjes privacy in ruil voor terreurbestrijding en veiligheid. Maar dat draagvlak wordt ondermijnd wanneer met hagel in de lucht wordt geschoten en we ons op niet effectieve dingen richten.

Dan geeft het kabinet aan dat gedetineerden met een terroristische achtergrond moeten worden geconcentreerd in een beperkt aantal inrichtingen. Het gevangenispersoneel wordt daarvoor speciaal opgeleid en een regime op maat wordt geïntroduceerd. Afgelopen zomer is dan ook het verstandige besluit genomen om Mohammed B. geïsoleerd op te sluiten in een EBI.

* Kan de minister van Justitie de verzekering geven dat met zijn nieuwe beleid een eind komt aan de mogelijkheid om de gevangenis te gebruiken als broedplaats voor de radicalisering en rekrutering voor de jihad?

* En wat bedoeld de minister met de zin: "Mocht het noodzakelijk zijn om de individuele gevangenisregimes voor een langere periode dan de thans geldende drie maanden vast te stellen, dan zullen de mogelijkheden tot wetswijziging worden benut." Is het dan zo dat thans na drie maanden het standaard gevangenisregime weer gaat gelden? Wordt Mohammed B. in november uit het speciale regime ontslagen? Mij dunkt van niet!

Dan de crisisrespons. NCTb Joustra heeft eind augustus zijn nood geklaagd over het tekortschieten van de crisisrespons. Volgens hem moest er veel meer geoefend worden. En tussen de regels door las ik de zorg over de veelheid aan partners (ik zeg maar niet koninkrijkjes) in crisisbeheersing.

* Is de NCTb tevreden met wat nu in gang is gezet of moet er volgens hem meer gebeuren? En hoe kijkt het kabinet daar tegen aan?

Communicatie en voorlichting; verzoek om terrorisme- en radicaliserings-telefoon De VVD-fractie stemt in met een publiekscampagne. Wat ons betreft hoefde niet eerst onderzocht te worden óf de burger geïnformeerd wilde worden, maar wel hoe en waarover.

* Een folder en website is prima, maar waar kunnen mensen met vragen terecht? Vragen als: wat moet ik doen als ik een onbeheerd tasje in de trein zie liggen? Of wat moet ik doen als ik mijn buurjongen ineens heel anders zie kleden en gedragen?

Er wordt aansluiting gezocht bij landelijk bestaande nummers van meldkamers, maar zijn de telefonische medewerkers daar wel voorbereid op vragen aangaande terrorisme en radicalisering.

* Het lijkt de VVD beter een concrete terrorisme-en radicaliserings-telefoon met bijpassende expertise in te stellen. Graag een reactie.

Aanpak financiering terrorisme. Het wordt steeds duidelijker dat dit een essentieel onderdeel wordt van de bestrijding van terrorisme. Loretta Napoleoni geeft in haar boek NV Terreur aan dat er een economische drijfveer is voor terroristische organisaties. Graag een reactie op haar bevindingen (kan schriftelijk). Nederland speelt bij het uitwerken van de Europese aanpak van de terrorisme-financiering een actieve rol. Dat heeft inmiddels geleid tot rapporten. Nu worden de bevindingen verwerkt in operationele maatregelen schrijft u cryptisch.

* Wat wordt er nu concreet gedaan?

* Heeft de regering al een sterkte-zwakte-analyse gemaakt van ons financieel stelsel?

* Wat is de meeste effectieve methode om geldstromen (legaal en illegaal) naar terroristen af te snijden?

* Hoe kunnen de lasten voor het bedrijfsleven van
anti-terrorismemaatregelen worden beperkt?

* Hoe gaan we om met ondergronds-bankieren en alternatieve geldstromen?

* Er zal meer worden gewerkt met de Europese bevriezingslijst (organisaties op die lijst worden toegang tot financiële diensten en tegoeden ontzegd). Zijn er organisaties toegevoegd en welke acties zijn er dienaangaande ondernomen? Hoe wordt in EU-verband voor afstemming gezorgd?

EU-samenwerking

Vanuit de EU is een aantal aanbevelingen gedaan over te nemen maatregelen tegen terrorisme. Nederland voldoet aan al die aanbevelingen. Toch blijven er nog wat vragen over. Laat ik beginnen met een vraag n.a.v. de slotbeschouwing in de meest recente brief over de actuele stand van zaken mbt het Europees Terrorismebeleid. Daar staat: "met name op het gebied van de praktische samenwerking tussen lidstaten, hoewel al zeer verbeterd, valt meer winst te behalen." Volgens mij heeft u op diplomatieke wijze willen zeggen dat de europese samenwerking vooral bestaat uit lippendienst in plaats van échte wederzijdse hulp.

* Ik hoor daar graag een toelichting op. Welke hindermachten komt u tegen? Wat mij opvalt is dat bilaterale samenwerking of samenwerking in beperktere kring dan EU-verband, bijvoorbeeld het Benelux-politieverdrag of het verdrag van Prüm sneller en beter op gang komt. Waar ligt dat aan?

* Informatie-uitwisseling. Uitwisseling van informatie wordt gebaseerd op het beginsel van beschikbaarheid. Dat gebeurt m.i.v. 2008. Mijn eerste vraag is: Waarom dan pas? Een wetshandhavingsfunctionaris (de term uit de brief) in één lidstaat informatie uit een andere lidstaat kan verkrijgen die hij voor de uitoefening van zijn taak nodig heeft. Die andere lidstaat stelt die informatie beschikbaar rekening houdend met het belang van lopende onderzoeken in die lidstaat. Nu is dit een stap voorwaarts, maar het is nog steeds een passieve vorm van informatie-uitwisseling. Je moet er eerst om vragen! Ik ben voorstander van een actieve informatie-uitwisseling: Lidstaat 1 brengt alle informatie onder de aandacht van lidstaat 2 die voor lidstaat 2 van belang is. De vraag is of de regering her ook voor is en wat ze gaat doen om dit af te spreken in EU?

* Een aantal lidstaten levert nog steeds niet structureel informatie aan Europol? Wat is hiervan de oorzaak en wat hieraan te doen?

* De ct-infobox is inderdaad een instrument dat de uitwisseling van terrorisme gerelateerde informatie ter hand neemt. Maar dat is nog geen adequate informatiehuishouding. Het is met name zaak de informatie ook bij de lokale autoriteiten weg te halen en hen wederzijds te informeren. Wat is de stand van zake rond de verbetermaatregelen van de informatiehuishouding?

* Ingezet wordt op verbetering van de samenwerking rond Europol. Welke tekortkomingen ziet de Nederlandse regering bij het functioneren van Europol en welke verbetermaatregelen horen daarbij?

* Onderdeel van de NCTb (de antiterrorismeclub van Joustra) is de strategische analyse afdeling. Hoe functioneert deze afdeling nu en welke resultaten hebben zij al opgeleverd? Hoe worden hun producten door anderen omgezet in concrete acties?

* Het allerteringssyteem was afhankelijk mede bedoeld voor de informatievoorziening aan de burger. Dat is nu niet langer het geval. Hoe gaat de informatievoorziening aan de burger eruit zien?

* Bij een crisis in het ene land moeten de andere landen meer bijstand gaan verlenen. Hoe wordt de grenscontrole versterkt in zo'n geval?

Over grenscontroles gesproken. In de EU-brief staat dat vrijheid, recht, buitengrenscontroles, interne veiligheid en het voorkomen van terrorisme voortaan als één en ondeelbaar moet worden beschouwd in de Unie als geheel. Ook staat er dat de europese douaneorganisaties afspraken hebben gemaakt over het verbeteren van de samenwerking om te voorkomen dat gevaarlijke goederen, uit het oogpunt van terrorisme, de EU binnenkomen. Toch is de Algemene Rekenkamer buitengewoon kritisch als het gaat om het gebruik van grenscontroles bij terrorismebestrijding. Zowel de wet- en regelgeving, als de uitvoering op het terrein van grenscontroles lijken te zijn ingegeven door een historisch onderscheid tussen controle van goederen en personen. Er is wat dat betreft sprake van twee werelden. Bovendien zijn deze niet toegesneden op terrorisme. Het feit dat er een "new kid on the block" is, zit nog niet tussen de oren in de grenscontrole. Daardoor is er geen sluitende controle aan de Nederlandse buitengrenzen. Ik ga ervan uit dat deze constatering overigens niet exclusief op Nederland van toepassing is, maar exemplarisch voor de hele EU. Bovendien vind ik de reactie van de Nederlandse regering op het rekenkamerrapport nogal "lauw". En dan druk ik mij zachtjes uit. Er worden nauwelijks concrete toezeggingen gedaan en ik mis vooral gevoel van urgentie. Ik vraag de regering dan ook met klem om

1. nog dit jaar een operationeel plan aan de Tweede kamer aan te beiden waarin een adequaat antwoord wordt gegeven op de analyse en aanbevelingen van de ARK;

2. dit thema in EU-verband hoog op de agenda te plaatsen. Want de ketting van de buitengrenscontrole is zo sterk als de zwakste schakel.

* Daarnaast vraag ik de regering eens in te gaan op de vraag hoe je de grenscontrole vandaag de dag het meest effectief en efficiënt zou inrichten, mede rekening houdend met "the new kid on the block"; en hoe die situatie - gelet op de historisch gegroeide situatie het best benaderd kan worden? Want is de bestaande scheiding en toedeling van taken en verantwoordelijkheden nog wel zo logisch?

KLM-vliegtuig

Op 8 april is een vlucht van de KLM geweigerd het Amerikaanse luchtruim te betreden omdat zich aan boord twee passagiers bevonden die op de Amerikaanse No Fly List stonden. De twee personen zijn na raadpleging van de relevante politiële en justitiële bestanden vertrokken naar het Verenigd Koninkrijk aangezien ze voor dat land een visum hadden. Daar zijn ze verhoord en teruggestuurd naar hun land van herkomst. Opvallend is dat de EU en Nederland geen No Fly List hanteren. Het lijkt mij wenselijk dat ook wij een systeem ontwikkelen waarmee we ongewenste passagiers kunnen weren. Het liefst in EU-verband, maar anders zelfstandig. Wat is de opvatting van de minister?

Vragen:

* Wanneer zal het systeem van gegevensvergaring zijn omgezet in een pushsysteem?

* Welke gegevensuitwisseling vindt er plaats voor vluchten die niet landen in de VS, maar er wel doorheen vliegen?

* Waarom hanteert de EU/Nederland geen No Fly List voor personen die naar de EU/Nederland vliegen?

* De reactie van de VS over de wijze waarop zij kennis hebben gekregen van de passagiersgegevens zou nader worden bestudeerd. Wat is de uitkomst van die studie?

Aanslagen Londen

Na de aanslagen in Londen zijn enkele aanvullende maatregelen getroffen. De vraag is of deze extra maatregelen een meer structureel karakter hebben gekregen.

* Hoe staat het met de voortgang van de implementatie van het Actieplan ter bestrijding van terrorisme van de Europees Coördinator terrorismebestrijding? De Raad heeft een verklaring uitgegeven houdende de reactie van de EU op de bomaanslagen in Londen. Naast de aankondiging van concrete acties van de Raad wordt hierin een oproep gedaan aan de lidstaten om de uitwisseling van informatie, met name via Europol te intensiveren; om de uitwisseling van informatie over verdwenen explosieven te verbeteren; om ten volle gebruik te maken van gezamenlijke onderzoeksteams en om de aanbevelingen uit te voeren die voorvloeien uit het proces van wederzijdse beoordeling.

* Hoe pakt Nederland elk van die verzoeken op? Wat doen wij concreet ter uitvoering van die verzoeken? Notice and Takedown Dit systeem is bedoeld om strafbare inhoud van berichten op het internet tegen te kunnen gaan. Denk bijvoorbeeld aan kinderporno. Als er strafbaar materiaal wordt aangetroffen, dan moet de provider worden bericht (notice) die de inhoud vervolgens verwijderd (takedown). In een eerder terrorismedebat heeft de VVD gepleit voor het tegengaan van haatzaaiende en terroristische boodschappen. Voor het Internet wordt nu dus een systeem opgezet. Evenzeer van belang is de verspreiding van dergelijke boodschappen via de satelliet.

De vraag is:

* Wat is de stand van zake met betrekking tot het tegengaan van desintegrerende satelietuitzendingen? Wordt er ook aan gedacht om in overleg te treden met de landen van herkomst van de uitzending?