Nieuws
11 okt 2005 - Inbreng Frans Weekers bij debat
over Europees terrorismebeleid
In de Tweede Kamer had op 10 oktober 2005 het nota overleg plaats over
het Europees Terrorismebeleid. Voor de VVD nam Frans Weekers het woord.
Hieronder treft u zijn inbreng.
Dit overleg gaat over Europese samenwerking bij de bestrijding van
terrorisme. Het is inmiddels verworden tot een allegaartje van
onderwerpen: voortgangsrapportage; samenwerking in Europa; Samir A.;
terugsturen vliegtuig; notice en takedownsysteem, allemaal onderwerpen
die aan de orde zijn. Hoewel de titel van het overleg anders doet
vermoeden is de kern van het overleg nu geconcentreerd rond de 2e
voortgangsrapportage terrorismebestrijding. Hierin wordt de actuele stand
van zake gegeven van de uitvoering van alle terrorismemaatregelen.
Waarom voeren we dit overleg? Omdat we aanslagen als in Madrid en Londen
willen voorkomen. Mijn fractie vindt het dan ook een goed plan dat 11
maart wordt uitgeroepen tot een Europese dag van de slachtoffers van
terrorisme.
2e voortgangsrapportage en laatste stand van zaken
In de rapportage's wordt vermeld dat er in Nederland sprake is van een
substantiële dreiging. Eind september hebben we de meest recente stand
van zaken per brief gekregen, waarin het actuele dreigingsbeeld is
geschetst. Naast de binnenlandse terroristische netwerken die onder meer
inspiratie ontlenen aan de jihadistische ideologie van Al Qa'da, lijken
de internationale aspecten aan gewicht te winnen. De vraag is:
* Wat is de actuele dreigingssituatie in Nederland?
Aangegeven wordt wat radicalisering in de hand werkt. Genoemd worden: een
algemene afkeer van het Westen; het optreden in Afghanistan en Irak; de
felheid van het maatschappelijk debat over de Islam; anti-islamitische
acties gepleegd na de aanslag op Van Gogh; en de houding en gewelddaden
van rechtsdenkende jongeren.
* Zijn dit de oorzaken van radicalisering zoals de regering die
onderscheid?
Als dit de oorzaken zijn dan lijkt de oplossing helder: Laat Irak en
Afghanistan aan hun lot over; stop met debatteren; en pak rechtsdenkende
jongeren aan en er zal geen aanslag meer gepleegd worden..... Maar de
oplossing is niet zo simpel en dat komt omdat dit een volstrekt eenzijdig
verhaal is. Een groot schandaal! Niets over het Salafisme, niets over de
invloed van cultuur en niets over de actieve terreurmarketing door
extreme groeperingen. Het kan nog als een foutje worden gezien dat
gesproken wordt over rechtsdenkende jongeren in plaats van over
extreem-rechtse jongeren. Maar echt onacceptabel is de toon van deze
analyse!
Ik wil niet het debat van vanochtend over doen, maar wil wel weten hoe we
dit soort uitingen tegen gaan. Ik mis de onderkenning dat de diverse
terroristische groepen met een radicaal Islamitische achtergrond, die
aanslagen hebben gepleegd in West-Europa, geen geïsoleerde fenomenen zijn
maar onderdeel uitmaken van de intolerante en doorgaans
anti-democratische stroming "salafisme", waarbij doorgaans ook de link
met het Saudische wahhabisme gelegd kan worden. Ministers, mijn fractie
wil dat u met de Britse premier Blair aandringt op het aanpakken van de
"evil ideology" die mensen inspireert tot de terroristische daden waarvan
we de afgelopen tijd getuige zijn geweest.
"Terrorisme ligt aan het uiterste einde van een ontwikkeling die begint
met radicaliseringsprocessen. Het voorkomen, isoleren of indammen van
radicalisering is een belangrijke manier om terrorisme duurzaam te
bestrijden. Klassieke terrorismebestrijding zonder aandacht voor
radicaliseringsprocessen en preventie zal op de lange termijn weinig
effect sorteren". Deze passage komt uit de AIVD nota van Dawa tot Jihad,
en geeft aan dat we de aanpak van terrorisme niet los kunnen en mogen
zien van radicaliseringsprocessen. Vandaar dat ik - ondanks het
nota-overleg van vanochtend er waarde aan hechtte, hiermee te beginnen.
In de stand van zaken zoals de regering die ons op 29 september heeft
geschetst, lees ik: "Er zijn hoopvolle signalen dat binnen
moslimgemeenschappen in Nederland het draagvlak groeit om extremisme en
radicalisering in eigen kring aan te pakken." Wanneer ik dit lees, denk
ik: dat is goed nieuws. Want lange tijd was het oorverdovend stil. In
tegenstelling overigens tot de geluiden in het VK. Maar ik vraag beide
bewindslieden:
* Waar leidt u dat van af? Want op 2 september las ik nog in het Parool
dat Minister Remkes op een symposium van het 60-jarige bestaan van de
inlichtingendienst nog fel uithaalde naar de moslimgemeenschap in
Nederland. Hij zei: "Het is mij hier te stil".
* Wat is er allemaal tussen 2 en 29 september gebeurd dat u nu het goede
nieuws kunt melden?
Geen maatregelen voor de bühne
Wat ik ook niet begrijp is het volgende uit dezelfde brief. De NCTb heeft
een quick scan uitgevoerd naar de mogelijkheden om barrières op te werpen
tegen het zelfmoordterroristen. Conclusie: het tegengaan van
zelfmoordaanslagen is moeilijk, zo niet onmogelijk. Desalniettemin
bestaat het voornemen om op korte termijn met experts trachten
voorstellen te ontwikkelen die bijdragen aan het opwerpen van barrières
tegen zelfmoordaanslagen.
* Is het nu moeilijk, zo niet onmogelijk? Of wordt het onmogelijke toch
voor mogelijk gehouden? Graag een reactie.
Waar we niets aan hebben zijn maatregelen voor de bühne. We moeten geen
dingen doen die overbodig zijn. We hebben namelijk draagvlak nodig voor
de dingen die echt moeten gebeuren. Bijvoorbeeld de dataretentie. Er
bestaat op dit moment best veel draagvlak, bijvoorbeeld als het gaat om
het inleveren van stukjes privacy in ruil voor terreurbestrijding en
veiligheid. Maar dat draagvlak wordt ondermijnd wanneer met hagel in de
lucht wordt geschoten en we ons op niet effectieve dingen richten.
Dan geeft het kabinet aan dat gedetineerden met een terroristische
achtergrond moeten worden geconcentreerd in een beperkt aantal
inrichtingen. Het gevangenispersoneel wordt daarvoor speciaal opgeleid en
een regime op maat wordt geïntroduceerd. Afgelopen zomer is dan ook het
verstandige besluit genomen om Mohammed B. geïsoleerd op te sluiten in
een EBI.
* Kan de minister van Justitie de verzekering geven dat met zijn nieuwe
beleid een eind komt aan de mogelijkheid om de gevangenis te gebruiken
als broedplaats voor de radicalisering en rekrutering voor de jihad?
* En wat bedoeld de minister met de zin: "Mocht het noodzakelijk zijn om
de individuele gevangenisregimes voor een langere periode dan de thans
geldende drie maanden vast te stellen, dan zullen de mogelijkheden tot
wetswijziging worden benut." Is het dan zo dat thans na drie maanden het
standaard gevangenisregime weer gaat gelden? Wordt Mohammed B. in
november uit het speciale regime ontslagen? Mij dunkt van niet!
Dan de crisisrespons. NCTb Joustra heeft eind augustus zijn nood geklaagd
over het tekortschieten van de crisisrespons. Volgens hem moest er veel
meer geoefend worden. En tussen de regels door las ik de zorg over de
veelheid aan partners (ik zeg maar niet koninkrijkjes) in
crisisbeheersing.
* Is de NCTb tevreden met wat nu in gang is gezet of moet er volgens hem
meer gebeuren? En hoe kijkt het kabinet daar tegen aan?
Communicatie en voorlichting; verzoek om terrorisme- en
radicaliserings-telefoon De VVD-fractie stemt in met een
publiekscampagne. Wat ons betreft hoefde niet eerst onderzocht te worden
óf de burger geïnformeerd wilde worden, maar wel hoe en waarover.
* Een folder en website is prima, maar waar kunnen mensen met vragen
terecht? Vragen als: wat moet ik doen als ik een onbeheerd tasje in de
trein zie liggen? Of wat moet ik doen als ik mijn buurjongen ineens heel
anders zie kleden en gedragen?
Er wordt aansluiting gezocht bij landelijk bestaande nummers van
meldkamers, maar zijn de telefonische medewerkers daar wel voorbereid op
vragen aangaande terrorisme en radicalisering.
* Het lijkt de VVD beter een concrete terrorisme-en
radicaliserings-telefoon met bijpassende expertise in te stellen. Graag
een reactie.
Aanpak financiering terrorisme. Het wordt steeds duidelijker dat dit een
essentieel onderdeel wordt van de bestrijding van terrorisme. Loretta
Napoleoni geeft in haar boek NV Terreur aan dat er een economische
drijfveer is voor terroristische organisaties. Graag een reactie op haar
bevindingen (kan schriftelijk). Nederland speelt bij het uitwerken van de
Europese aanpak van de terrorisme-financiering een actieve rol. Dat heeft
inmiddels geleid tot rapporten. Nu worden de bevindingen verwerkt in
operationele maatregelen schrijft u cryptisch.
* Wat wordt er nu concreet gedaan?
* Heeft de regering al een sterkte-zwakte-analyse gemaakt van ons
financieel stelsel?
* Wat is de meeste effectieve methode om geldstromen (legaal en illegaal)
naar terroristen af te snijden?
* Hoe kunnen de lasten voor het bedrijfsleven van
anti-terrorismemaatregelen worden beperkt?
* Hoe gaan we om met ondergronds-bankieren en alternatieve geldstromen?
* Er zal meer worden gewerkt met de Europese bevriezingslijst
(organisaties op die lijst worden toegang tot financiële diensten en
tegoeden ontzegd). Zijn er organisaties toegevoegd en welke acties zijn
er dienaangaande ondernomen? Hoe wordt in EU-verband voor afstemming
gezorgd?
EU-samenwerking
Vanuit de EU is een aantal aanbevelingen gedaan over te nemen maatregelen
tegen terrorisme. Nederland voldoet aan al die aanbevelingen. Toch
blijven er nog wat vragen over. Laat ik beginnen met een vraag n.a.v. de
slotbeschouwing in de meest recente brief over de actuele stand van zaken
mbt het Europees Terrorismebeleid. Daar staat: "met name op het gebied
van de praktische samenwerking tussen lidstaten, hoewel al zeer
verbeterd, valt meer winst te behalen." Volgens mij heeft u op
diplomatieke wijze willen zeggen dat de europese samenwerking vooral
bestaat uit lippendienst in plaats van échte wederzijdse hulp.
* Ik hoor daar graag een toelichting op. Welke hindermachten komt u
tegen? Wat mij opvalt is dat bilaterale samenwerking of samenwerking in
beperktere kring dan EU-verband, bijvoorbeeld het Benelux-politieverdrag
of het verdrag van Prüm sneller en beter op gang komt. Waar ligt dat aan?
* Informatie-uitwisseling. Uitwisseling van informatie wordt gebaseerd op
het beginsel van beschikbaarheid. Dat gebeurt m.i.v. 2008. Mijn eerste
vraag is: Waarom dan pas? Een wetshandhavingsfunctionaris (de term uit de
brief) in één lidstaat informatie uit een andere lidstaat kan verkrijgen
die hij voor de uitoefening van zijn taak nodig heeft. Die andere
lidstaat stelt die informatie beschikbaar rekening houdend met het belang
van lopende onderzoeken in die lidstaat. Nu is dit een stap voorwaarts,
maar het is nog steeds een passieve vorm van informatie-uitwisseling. Je
moet er eerst om vragen! Ik ben voorstander van een actieve
informatie-uitwisseling: Lidstaat 1 brengt alle informatie onder de
aandacht van lidstaat 2 die voor lidstaat 2 van belang is. De vraag is of
de regering her ook voor is en wat ze gaat doen om dit af te spreken in
EU?
* Een aantal lidstaten levert nog steeds niet structureel informatie aan
Europol? Wat is hiervan de oorzaak en wat hieraan te doen?
* De ct-infobox is inderdaad een instrument dat de uitwisseling van
terrorisme gerelateerde informatie ter hand neemt. Maar dat is nog geen
adequate informatiehuishouding. Het is met name zaak de informatie ook
bij de lokale autoriteiten weg te halen en hen wederzijds te informeren.
Wat is de stand van zake rond de verbetermaatregelen van de
informatiehuishouding?
* Ingezet wordt op verbetering van de samenwerking rond Europol. Welke
tekortkomingen ziet de Nederlandse regering bij het functioneren van
Europol en welke verbetermaatregelen horen daarbij?
* Onderdeel van de NCTb (de antiterrorismeclub van Joustra) is de
strategische analyse afdeling. Hoe functioneert deze afdeling nu en welke
resultaten hebben zij al opgeleverd? Hoe worden hun producten door
anderen omgezet in concrete acties?
* Het allerteringssyteem was afhankelijk mede bedoeld voor de
informatievoorziening aan de burger. Dat is nu niet langer het geval. Hoe
gaat de informatievoorziening aan de burger eruit zien?
* Bij een crisis in het ene land moeten de andere landen meer bijstand
gaan verlenen. Hoe wordt de grenscontrole versterkt in zo'n geval?
Over grenscontroles gesproken. In de EU-brief staat dat vrijheid, recht,
buitengrenscontroles, interne veiligheid en het voorkomen van terrorisme
voortaan als één en ondeelbaar moet worden beschouwd in de Unie als
geheel. Ook staat er dat de europese douaneorganisaties afspraken hebben
gemaakt over het verbeteren van de samenwerking om te voorkomen dat
gevaarlijke goederen, uit het oogpunt van terrorisme, de EU binnenkomen.
Toch is de Algemene Rekenkamer buitengewoon kritisch als het gaat om het
gebruik van grenscontroles bij terrorismebestrijding. Zowel de wet- en
regelgeving, als de uitvoering op het terrein van grenscontroles lijken
te zijn ingegeven door een historisch onderscheid tussen controle van
goederen en personen. Er is wat dat betreft sprake van twee werelden.
Bovendien zijn deze niet toegesneden op terrorisme. Het feit dat er een
"new kid on the block" is, zit nog niet tussen de oren in de
grenscontrole. Daardoor is er geen sluitende controle aan de Nederlandse
buitengrenzen. Ik ga ervan uit dat deze constatering overigens niet
exclusief op Nederland van toepassing is, maar exemplarisch voor de hele
EU. Bovendien vind ik de reactie van de Nederlandse regering op het
rekenkamerrapport nogal "lauw". En dan druk ik mij zachtjes uit. Er
worden nauwelijks concrete toezeggingen gedaan en ik mis vooral gevoel
van urgentie. Ik vraag de regering dan ook met klem om
1. nog dit jaar een operationeel plan aan de Tweede kamer aan te beiden
waarin een adequaat antwoord wordt gegeven op de analyse en aanbevelingen
van de ARK;
2. dit thema in EU-verband hoog op de agenda te plaatsen. Want de ketting
van de buitengrenscontrole is zo sterk als de zwakste schakel.
* Daarnaast vraag ik de regering eens in te gaan op de vraag hoe je de
grenscontrole vandaag de dag het meest effectief en efficiënt zou
inrichten, mede rekening houdend met "the new kid on the block"; en hoe
die situatie - gelet op de historisch gegroeide situatie het best
benaderd kan worden? Want is de bestaande scheiding en toedeling van
taken en verantwoordelijkheden nog wel zo logisch?
KLM-vliegtuig
Op 8 april is een vlucht van de KLM geweigerd het Amerikaanse luchtruim
te betreden omdat zich aan boord twee passagiers bevonden die op de
Amerikaanse No Fly List stonden. De twee personen zijn na raadpleging van
de relevante politiële en justitiële bestanden vertrokken naar het
Verenigd Koninkrijk aangezien ze voor dat land een visum hadden. Daar
zijn ze verhoord en teruggestuurd naar hun land van herkomst. Opvallend
is dat de EU en Nederland geen No Fly List hanteren. Het lijkt mij
wenselijk dat ook wij een systeem ontwikkelen waarmee we ongewenste
passagiers kunnen weren. Het liefst in EU-verband, maar anders
zelfstandig. Wat is de opvatting van de minister?
Vragen:
* Wanneer zal het systeem van gegevensvergaring zijn omgezet in een
pushsysteem?
* Welke gegevensuitwisseling vindt er plaats voor vluchten die niet
landen in de VS, maar er wel doorheen vliegen?
* Waarom hanteert de EU/Nederland geen No Fly List voor personen die naar
de EU/Nederland vliegen?
* De reactie van de VS over de wijze waarop zij kennis hebben gekregen
van de passagiersgegevens zou nader worden bestudeerd. Wat is de uitkomst
van die studie?
Aanslagen Londen
Na de aanslagen in Londen zijn enkele aanvullende maatregelen getroffen.
De vraag is of deze extra maatregelen een meer structureel karakter
hebben gekregen.
* Hoe staat het met de voortgang van de implementatie van het Actieplan
ter bestrijding van terrorisme van de Europees Coördinator
terrorismebestrijding? De Raad heeft een verklaring uitgegeven houdende
de reactie van de EU op de bomaanslagen in Londen. Naast de aankondiging
van concrete acties van de Raad wordt hierin een oproep gedaan aan de
lidstaten om de uitwisseling van informatie, met name via Europol te
intensiveren; om de uitwisseling van informatie over verdwenen
explosieven te verbeteren; om ten volle gebruik te maken van gezamenlijke
onderzoeksteams en om de aanbevelingen uit te voeren die voorvloeien uit
het proces van wederzijdse beoordeling.
* Hoe pakt Nederland elk van die verzoeken op? Wat doen wij concreet ter
uitvoering van die verzoeken? Notice and Takedown Dit systeem is bedoeld
om strafbare inhoud van berichten op het internet tegen te kunnen gaan.
Denk bijvoorbeeld aan kinderporno. Als er strafbaar materiaal wordt
aangetroffen, dan moet de provider worden bericht (notice) die de inhoud
vervolgens verwijderd (takedown). In een eerder terrorismedebat heeft de
VVD gepleit voor het tegengaan van haatzaaiende en terroristische
boodschappen. Voor het Internet wordt nu dus een systeem opgezet.
Evenzeer van belang is de verspreiding van dergelijke boodschappen via de
satelliet.
De vraag is:
* Wat is de stand van zake met betrekking tot het tegengaan van
desintegrerende satelietuitzendingen? Wordt er ook aan gedacht om in
overleg te treden met de landen van herkomst van de uitzending?
VVD