Socialistische Partij
Irrgang valt in eerste debat `blind marktgeloof' aan
11-10-2005 * Het nieuwe Tweede-Kamerlid voor de SP, Ewout Irrgang, die
vorige week werd geïnstalleerd, mocht vandaag zijn `maidenspeech'
houden. Hij sprak zijn eerste bijdrage als volksvertegenwoordiger uit
tijdens een spoeddebat over een onevenredige verhoging van de
energieprijzen. Hierin stelde hij de ongewenste gevolgen van het
dominante marktdenken aan de kaak, onder meer in de energiesector.
Hier volgt de eerste bijdrage van Ewout Irrgang als Kamerlid voor de
SP:
Voorzitter,
Irrgang Ten onrechte wordt marktwerking in ons land maar al te vaak
als oplossing voor maatschappelijke problemen gezien. Er zijn vele
voorbeelden: de taxiwet, de kabel, het bus - en streekvervoer, de
energiemarkt, en straks ook de gezondheidszorg. De gevolgen hiervan
zijn zeer kwalijk en mijn fractie heeft daar vanaf dit spreekgestoelte
talloze malen op gewezen.
Helaas leidt dit blinde geloof in de onzichtbare hand van de markt tot
nog tot een tweede soort fouten: op terreinen waar marktwerking wel
kan werken, is de overheid veel te naïef in het maken van goede regels
hiervoor. Een klassiek voorbeeld waar marktwerking wel iets kan
betekenen is als er sprake is van zogenaamde externe kosten. De
uitstoot van CO2 is hier een uitstekend voorbeeld van: de uitstoot
kost economisch gezien niks, maar maatschappelijk gezien heel veel.
Als de overheid deze externe kosten in rekening brengt, leidt dat tot
een maatschappelijk wenselijker uitkomst: minder uitstoot doordat er
een prijs wordt gerekend voor het vergroten van het broeikaseffect.
Een mooi principe, maar helaas is het niet goed geregeld.
In strijd met de adviezen van bijna alle deskundigen, en overigens ook
in strijd met de wens van de SP-fractie, besloot het kabinet de CO2
rechten - in feite vervuilingsrechten - gratis weg te geven. Niet erg
verbazingwekkend blijkt nu dat energiebedrijven de marktprijs van deze
vervuilingsrechten proberen door te berekenen aan burgers en
bedrijven. Mijn collega Krista van Velzen stelde er al op 4 augustus
schriftelijk vragen over. Uit onderzoek bleek vorige week
onomstotelijk dat energiebedrijven de prijzen verhoogd hebben voor
vervuilingsrechten die ze gratis gehad hebben.
Huishoudens zijn hierdoor nog eens tientallen euro's extra geld kwijt
aan energie bovenop de driehonderd euro die ze al extra kwijt waren
door de hogere olieprijzen. Natuurlijk had dit allemaal voorkomen
kunnen worden. De CO2 rechten hadden geveild moeten worden en de
overheid had de opbrengst kunnen terugsluizen via een
belastingverlaging. Ik begrijp dat een dergelijke wijziging van het
systeem niet in één dag doorgevoerd kan worden, maar ik verzoek de
minister in ieder geval er bij de Europese commissie op aan te dringen
het systeem na 2007 te wijzigen zodat er dan wel geveild kan worden.
Maar wat kunnen we vandaag nog doen? Wie wordt hier beter van? Het
makkelijke antwoord is de energiebedrijven die ten kosten van de
burgers vijfhonderd miljoen euro extra opstrijken voor iets wat ze
gratis van de overheid gehad hebben. Maar van wie zijn de
energiebedrijven?
Voorzitter, de overgrote meerderheid van de mensen is nog altijd
aangesloten bij een energiebedrijf dat van ons allemaal is. De
aandelen van deze bedrijven zijn in handen van gemeenten en
provincies. En deze aandeelhouders strijken een onrechtmatige winst op
van bijna vijfhonderd miljoen euro. Ik vraag de minister dan ook of
hij mogelijkheden ziet om deze onrechtmatige winsten terug te geven
aan de burgers. Is er al iets bekend over een hogere winstafdracht aan
gemeenten en provincies als gevolg van het cadeautje van de minister?
Vallen deze inkomsten buiten de reguliere begrotingen van lokale
overheden? En tot slot: is de minister bereid om bij lokale overheden
erop aan te dringen om deze onrechtmatige winsten terug te geven aan
de burger via een verlaging van de lokale lasten?