KNMG
Kosten vergrijzing bestrijden met gezond (nog) ouder worden?
Rapport "Houdbare solidariteit" van RVZ roept veel vragen op
Met zijn recente Signalement "Houdbare solidariteit in de gezondheidszorg" begeeft de Raad voor Volksgezondheid en Zorg (RVZ) zich op het glibberige pad van macro-economische toekomstverkenning. Een exercitie die veel stof tot nadenken oplevert, zoals ook bleek tijdens een invitational die de KNMG onlangs samen met de RVZ organiseerde. De zorguitgaven "exploderen" als gevolg van de dubbele vergrijzing en toenemende technische mogelijkheden. Hierdoor wordt een steeds groter deel van het Bruto Nationaal Product aan zorg besteed. Dit zet de betaalbaarheid van de zorg onder druk. Bovendien komt de solidariteit tussen oud en jong onder druk te staan, omdat voornamelijk ouderen gebruik maken van zorg. De RVZ verwacht dat de bereidheid onder jongeren om op te draaien voor de hoge zorguitgaven, zal verminderen.
Over de omvang en impact van de vergrijzing en de daaruit voortvloeiende zorgkosten is iedereen het eens. Mede hierom wordt momenteel ons stelsel van zorgverzekeringen gewijzigd. Over de (dreigende) onbetaalbaarheid van de vergrijzing in algemene zin denken verschillende deskundigen heel uiteenlopend. Een voorbeeld hiervan is CDA-prominent Bert de Vries, die in een recente publicatie stelt dat het met de betaalbaarheid van de vergrijzing wel meevalt.
De kosten van de vergrijzing en de oplossing van dat probleem vergen een macro-economische analyse. Immers, de kosten maar ook de financiële "meevallers" van de vergrijzing strekken zich over de hele samenleving uit. De oplossingen die de RVZ voorstelt beperken zich echter tot de sector gezondheidszorg. Deze oplossingen zijn:
- Als de samenleving zoveel geld aan zorg voor ouderen moet ophoesten, mag er van ouderen gevraagd worden dat ze een gezonde leefstijl hanteren en zich als goed patiënt gedragen.
- Het vermogen dat ouderen wel en jongeren niet hebben kunnen opbouwen, moet worden aangesproken voor de financiering van de (ouderen)zorg. Dit kan bijvoorbeeld door ouderen, eventueel verplicht, te laten sparen voor hun oude dag of meer premie te laten betalen.
De eerste oplossing is vanuit het perspectief van de volksgezondheid toe te juichen, maar of die bijdraagt aan de reductie van de kosten van de vergrijzing is zeer de vraag. Als ouderen gezonder gaan leven en zich als goed patiënt gedragen, neemt hun zorgafhankelijkheid af en hun zelfredzaamheid toe. Maar ook hun levensduur neemt toe (meer vergrijzing!) met als gevolg grotere uitgaven aan pensioenen én medische en verpleeghuiszorg. Levensverlenging leidt dan wel tot uitstel van hoge zorgkosten aan het einde van het leven, niet tot afstel.
De tweede oplossing - vergroting van de bijdrage van ouderen aan het financieren van zorgkosten - draagt zeker bij aan de betaalbaarheid van die kosten, maar is als "oplossing" van vergrijzingseffecten veel te beperkt. Willen we tot een werkelijk rechtvaardige sociale balans komen, dan moeten we over de hele breedte en leeftijdsopbouw van de samenleving kijken naar de balans tussen bijdragen voor en profijt van voorzieningen. Jongeren en ouderen betalen evenveel zorgpremie, maar ouderen "profiteren" meer. Ouderen en jongeren betalen belasting, maar voornamelijk jongeren profiteren bijvoorbeeld van het onderwijs dat van belastingopbrengsten wordt betaald. Ouderen maken ook minder dan jongeren gebruik van veel andere (semi-)openbare voorzieningen en zijn in die zin "goedkoper". Het RVZ-voorstel om (vermogende) ouderen extra te laten sparen of betalen voor hun zorgkosten, kan toekomstige ouderen prikkelen om hun vermogen versneld af te bouwen voordat zij zorgbehoeftig zijn. Het verleden bewijst dat ouderen hun vermogen niet willen opeten in het verzorgingshuis.
Als voorzitter van de KNMG wil ik manen tot voorzichtigheid bij het voorstellen van de door de RVZ aangedragen oplossingen binnen de gezondheidszorg. De kosten van de vergrijzing vormen een probleem dat zich over de hele samenleving uitstrekt. Hiervoor past een brede, macro-economische aanpak, waarbij (tenminste) de ministeries van VWS, Sociale Zaken en Economische Zaken gezamenlijk -en met het veld-, een integraal pakket aan oplossingen presenteren.
Bert de Vries: Overmoed en onbehagen - Het hervormingskabinet-Balkenende.
Publicatie datum: 20-10-2005