---
PERSBERICHT
Nummer: 305 TR
Datum: 20 oktober 2005
Projecten 'Wenjen yn lytse doarpen'
klaar voor uitvoering
Dorpen moeten in hun woonplannen meer inspelen op de kwaliteit van de omgeving. Een woonvisie als onderdeel van toekomstvisies van dorpen kan hier een belangrijke bijdrage aan leveren. Dit is één van de belangrijkste conclusies uit het pilotproject Wenjen yn Lytse doarpen, dat de Feriening Lytse doarpen (FLD) in opdracht van de provincie heeft uitgevoerd. Vijf dorpen: Poppenwier, Tersoal, Siegerswoude, Oudwoude en Tzum zijn begeleid bij de realisatie van woonwensen voor specifieke doelgroepen als starters en senioren. Het blijkt dat niet alleen de ruimtelijke cultuurhistorie van dorpen zeer divers is, maar ook de sociale aspecten verschillen sterk.
Gedeputeerde Anita Andriesen kreeg de resultaten overhandigd: 'De ervaringen van de pilots zullen wat mij betreft een plek krijgen in het provinciale beleid, in de eerste plaats beleidsmatig in het nieuwe streekplan zelf en daarnaast in het uitvoeringsprogramma van het streekplan. Het gaat echter niet alleen over ruimtelijk beleid of over woonbeleid. Uiteindelijk gaat het over leefbaarheid, over karakteristieken van dorpen, het bewaren van rust en ruimte in samenhang met vitaliteit. Samen met betrokken partijen zullen we de uitvoeringsmogelijkheden nog verder uitwerken'.
Voor drie van de vijf projecten zijn de procedures voor bestemmingsplanwijzigingen al gestart. Vanaf 2006 start de uitvoering van deze plannen in Poppenwier, Tersoal en Oudwoude. De gemeenten en woningcorporaties werken hier aan mee. Voor Tzum wordt op korte termijn de woonvisie vastgesteld. Siegerswoude wilde graag in een voormalige boerderij een aantal betaalbare wooneenheden voor senioren te creëren. Dit plan blijkt op dit moment niet haalbaar. De kosten van verwerving, sloop of verbouw bleken te hoog om op een kleine schaal seniorenwoningen te creëren. Het beperkte aanbod van buiten bedrijf zijnde boerderijen in Siegerswoude heeft daarbij een rol gespeeld. De vijf dorpen zijn geselecteerd vanwege hun eigen ideeën. De dorpen zijn door de FLD intensief begeleid in het proces om hun woonwensen te realiseren en aanwezige knelpunten op te lossen.
In Tzum wordt relatief veel gebouwd in een korte tijd en vooral in de vrije sector. Voor dorpsbelang Tzum reden om aandacht te vragen voor de minder draagkrachtige bewoners en voor een betere fasering van woningbouw. In Tzum is in overleg met gemeente en woningcorporaties een woonvisie opgesteld die de komende jaren als leidraad moet dienen voor nieuwe ontwikkelingen. In Tersoal en Poppenwier worden in 2006 in totaal 18 woningen gebouwd. Tersoal heeft 12 woningen toegewezen gekregen omdat daar de doorstroming van huur- naar koopwoningen stokt. Dorpsbelang Poppenwier zag door gezinsverdunning en samenvoeging van woningen het inwonertal gestaag dalen. Extra woningen vinden zij noodzakelijk om het verenigingsleven op peil te houden en Poppenwiersters de mogelijkheid te bieden om in eigen dorp te kunnen blijven wonen. Het feit dat ook een aantal huurwoningen wordt gebouwd is een primeur voor het dorp. In Oudwoude komt een klein uitbreidingsplan in combinatie met de herstructurering van 12 voormalige seniorenwoningen. Dit biedt ruimte voor een mix van moderne seniorenwoningen, starterswoningen en vrije sectorwoningen, zodat verschillende groepen in het dorp de mogelijkheid krijgen om in het eigen dorp te blijven wonen.
---- --
Toespraak gedeputeerde Anita Andriesen
Presentatie resultaten pilots Wenjen yn lytse doarpen
Poppenwier, 20 oktober 2005
Uit dit project komt overduidelijk naar voren hoe verschillend onze Friese dorpen zijn. Elk dorp heeft zijn eigen kenmerken. In het kader van het andere recente project 'Nieuwe kijk op oude dorpen' is dat ook wel het 'DNA van dorpen, dorpsgenetica' genoemd. Maar niet alleen de ruimtelijke en cultuurhistorische bagage is divers, ook het ene dorp als sociaal geheel is steeds nét weer anders dan het andere dorp.
Sociale gemeenschappen ontwikkelen zich ook in de tijd gezien, voor een belangrijk deel bepaald door de dorpsbewoners.
Dat betekent ook, en dat vind ik heel belangrijk dat je de knelpunten op de lokale woningmarkt niet te eng kunt en mag benaderen. Het is een samenspel waarin een visie op het hele dorp als sociale en als ruimtelijke eenheid, misschien het dorp zelfs als een economische eenheid, een plek heeft in de gemeente en in de regio.
Weliswaar is de gemeente verantwoordelijk voor de ruimtelijke ontwikkeling, maar dat wil niet zeggen dat de gemeente ook altijd de mógelijkheden heeft om gewenste ontwikkelingen te realiseren. Actieve dorpsbewoners, een actief plaatselijk belang, een betrokken woningbouwcorporatie en andere partijen met oog voor het maatschappelijke belang zijn essentieel om vanuit mooie theorieën uiteindelijk tot praktische resultaten te komen.
Want dáár gaat het ons toch om ?
Ik vind het prachtig om te zien dat een aantal van deze projecten naar verwachting tot uitvoering zullen komen. Dat is ook steeds mijn insteek geweest.
Ik wil u als dorpsbelangen van de 5 dorpen die meededen aan het project: Poppenwier, Tersoal, Siegerswâld, Âldwâld en Tzum, daarom feliciteren dat het is gelukt om, ondersteund door de FLD, in alle openheid en samen met anderen naar de knelpunten op de lokale woningmarkt te kijken en te zoeken naar oplossingen.
Ik wil de FLD feliciteren omdat zij als steunfunctieorganisatie voor het platteland met heel veel gevoel naar de dorpen toe, communicatie tussen betrokken partijen op gang hebben gebracht. De vorm om met onafhankelijke voorzitters te werken heeft daar zeker een bijdrage aan geleverd.
Niet alles bleek mogelijk, maar ook dát hoort bij aftasten en verkennen. Duidelijkheid dat iets níet om bepaalde redenen kan is óók duidelijkheid.
Ik feliciteer de gemeenten en woningcorporaties omdat zij de kans hebben gehad intensief samen te werken met enthousiaste dorpen die deze uitdaging aan wilden gaan en die zich voor het collectief van het dorp wilden inzetten.
Ik feliciteer mijzelf als provinciaal bestuurder omdat het wéér gelukt is de focus te krijgen wat voor de ontwikkeling van dorpen goed is en hoe vooral vanaf de basis, vanuit de dorpen zélf daaraan gewerkt kan worden. Dat kan dus met bewust stimuleringsbeleid.
Wat mij betreft staat terecht in het boekje dat we oplossingen voor knelpunten in de huisvesting voor de lokale bevolking niet moeten beperken tot een discussie over de mogelijkheden voor nieuwbouw.
Ik ben het helemaal eens met de FLD dat het denken in kwaliteiten centraal moet staan en niet het denken in uitsluitend hoeveelheden woningen.
Uiteindelijk worden er toch in veel dorpen aardig wat woningen toegevoegd.
Ik zal daar meteen duidelijk over zijn, dat zal niet in alle andere 414 dorpen in Fryslân in diezelfde verhouding gaan.
En vrijkomende agrarische gebouwen een herbestemming geven voor wonen, inclusief meerdere appartementen onder de oude kap, dat willen we graag.
Maar het kan niet dé oplossing voor Fryslân zijn om dan steeds een aantal dure woningen extra erbij te bouwen om het project te kunnen financieren.
Maar ruimte voor dorpen, het opvangen van de plaatselijke woningbehoefte óp het platteland, daar bieden we in het nieuwe streekplan wél de ruimte voor.
En er zijn allerlei interessante initiatieven aan de gang die in de praktijk laten zien dat het kan.
In deze pilots hebt ú concreet laten zien, dat u vanuit het collectief kunt denken op dorpsniveau. Dit zal ook op gemeentelijk en regionaal niveau nodig zijn.
Ik vind het niet verstandig aan het begin van een nieuwe raads- en collegeperiode per dorp een aantal woningen te bepleiten. In plaats daarvan moeten er volgens mij afspraken komen over de verhoudingen in het woningaanbod in een dorp dan wel verschillende dorpen: de woningbehoefte, verschillende prijsklassen, huur- en koop en woningen voor bijzondere doelgroepen, eventueel aangevuld met de daarbij horende basisvoorzieningen, bouwen met ruimtelijke kwaliteit, tot en met het zoeken van partijen die ook zó willen bouwen.
Zodat u op basis daarvan en op basis van een ruimtelijke visie samen met anderen kunt werken aan een gezond en vitaal dorp, waar mensen willen en kunnen blíjven wonen, gezinsverdunning kan worden opgevangen tot en met het verenigingsleven dat impulsen blijft krijgen.
Er zijn al gemeenten die zó willen werken: in principe ruimte bieden voor woningbouw in het dorp maar wél heel goed éérst nadenken over wat nodig en wenselijk is. Zoals Ytzen Strikwerda het vanuit de FLD twee weken geleden in een stelling presenteerde: eerst kwaliteit en dan pas contingent.
Een toekomstvisie op het dorp, ruimtelijk en sociaal, is écht essentieel.
Het gaat om de beschikbaarheid van kwalitatief goede en passende woningen. De FLD stelt dat het belonen met extra contingent bij de totstandkoming van goede plannen prima werkt, maar dat een teveel aan contingent, en zeker als dat van tevoren wordt gegeven, dat dat ook kan leiden tot te grote projecten in één keer, in relatie tot de omvang van het dorp. Al vanaf het midden van de negentiger jaren hebben dorpen er op aangedrongen om geen grote bouwstromen ineens mogelijk te maken. Het dorp als sociale eenheid kan hierdoor namelijk danig verstoord worden. En misschien wil Tersoal dan eigenlijk wel teveel in één keer en maakt Tzum een verstandige pas op de plaats, om eerst te kijken wat men écht wil. Er zijn in Fryslân in ieder geval woningbouwcorporaties en bouwers die een kleinere bouwstroom, langs verschillende dorpen, organiseren.
Wat ik als gedeputeerde óók heel waardevol vind aan dit project, is dat deze pilots ons inzicht bieden in hoe wij verder uitvoering zouden kunnen geven aan het ontwerp streekplan dat we eind van dit jaar aan provinciale staten voorleggen en dat daarna de inspraak ingaat.
In het streekplan gaat het ook over de ruimte die er is om voor de lokale vraag te bouwen in plattelandskernen. U laat in deze projecten zien hoe dat zou kunnen.
Hierover ga ik de komende maanden verder van gedachten wisselen met mensen van de FLD, ik denk óók met andere partijen die actief zijn op dit gebied, ik wil kijken of het project 'Nieuwe Kijk op Oude Dorpen' een concreet vervolg kan krijgen en ik zal zeer zeker met gemeenten en woningbouwcorporaties om tafel gaan. Want alleen door samen te werken op basis van een toekomstvisie voor dorpen kunnen we tot oplossingen komen.
Ik vat het dus als mijn taak op om úw ervaringen te vertalen naar het provinciaal beleid. In de eerste plaats beleidsmatig in het streekplan zélf en vervolgens in concrete projecten via het uitvoeringsprogramma dat bij het streekplan gaat horen; welke concrete acties gaan we doen de komende jaren en wat mag dat kosten.
Het gaat echter niet alleen over ruimtelijk beleid of over woonbeleid. Uiteindelijk gaat het over leefbaarheid, over het bewaren van rust en ruimte in samenhang met vitaliteit. Het gaat over de kwaliteit van het wonen in die 419 dorpen, in samenhang met zorg en welzijn.
Op de keper beschouwd gaat het over uw en onze toekomst in de dorpen, om prettig te kunnen leven, in warme sociale verbanden.
Hoe wij vanuit de provincie nog méér kunnen bijdragen aan processen om dit te versterken, daar mag u mij 's nachts voor wakker maken.
---- --
Pilotproject
WENJEN YN LYTSE DOARPEN
Woningbouw voor de lokale behoefte - 5 praktijkvoorbeelden
Feriening Lytse Doarpen in opdracht van Provincie Fryslân
Pilotproject "WENJEN YN LYTSE DOARPEN"
De laatste jaren constateren we dat in veel dorpen de wens leeft om te bouwen met name
om te voldoen aan de vraag vanuit het eigen dorp. Woningbouw in de kleine dorpen is
echter al jaren moeilijk te realiseren, laat staan dat deze geschikt is voor starters en seni-
oren. In opdracht van de provincie Fryslân heeft de Feriening Lytse Doarpen (FLD)
daarom een aantal dorpen begeleid bij de realisatie van hun ideeën om aan de lokale
woningvraag te voldoen. Hierbij is in het bijzonder gelet op de wens van starters en senio-
ren om in eigen dorp te blijven wonen.
Op woensdag 11 februari 2004 heeft de Provincie in samenwerking met de FLD het pilot-
project "Wenjen yn lytse doarpen" gepresenteerd aan de pers. Vijf dorpen, te weten:
Siegerswoude, Oudwoude, Tersoal, Tzum en Poppenwier, presenteerden daar hun ideeën.
Samen met de bewoners, overheid en projectontwikkelaars, woningbouwverenigingen en
andere betrokken partijen, is gekeken naar een goede inpassing van plannen die voldoen
2 aan de lokale woningbehoefte. Het doel is het bevorderen van de onderlinge
samenwerking tussen de betrokken instanties en het zoeken naar creatieve oplossingen
voor knelpunten op de woningmarkt in de kleine dorpen.
ACHTERGROND tot de mogelijkheden voor nieuwbouw. De Provincie
In september 2001 organiseerde de Feriening Lytse vindt dat er te weinig aandacht wordt besteed aan
Doarpen (FLD) in samenwerking met de Provincie het in beeld brengen van de vraag vanuit de verschil-
Fryslân in Poppenwier een symposium over het lende doelgroepen en de mogelijkheden om de
"Sturen van het woningaanbod in de kleine kernen". bestaande woningvoorraad geschikt te maken voor
Doel was om provinciebreed zicht te krijgen op de de actuele vraag. Ook vrijkomende en leegstaande
problemen rond de woningbouw in de kleine kernen. gebouwen kunnen soms geschikt gemaakt worden
Als vervolg hierop zijn er een viertal bijeenkomsten voor huisvesting van bepaalde doelgroepen. Denk
gehouden met als titel "Bouwen in de Friese dorpen; bijvoorbeeld aan appartementen voor ouderen in
kan het ook anders?" een boerderij of aan jongerenhuisvesting in een
voormalig bedrijfspand, school of winkel. Herstructu-
Belangrijkste conclusie van het symposium en de rering van de bestaande voorraad en inbreiding kan
daarop volgende regiobijeenkomsten was en is nog ook de sleutel vormen voor de gewenste woningen,
steeds, dat de onderlinge samenwerking van de aldus de Provincie. Vaak gaat het hierbij om dure
betrokken organisaties zeer belangrijk is voor het oplossingen die extra investeringen van een
oplossen van knelpunten op de woningmarkt in gemeente vragen. Dit betekent dat er over de gehele
kleine kernen. linie een mentaliteitsverandering nodig is. Centraal
staat de omslag van het kwantiteitsdenken naar het
Daarnaast viel op dat de discussie vaak werd beperkt kwaliteitsdenken.
VIJF PROJECTEN
Naar aanleiding van de genoemde ontwikkelingen en verwoord in een "Toekomstvisie", een document De doelstelling van het project is om in
opgedane ervaringen, heeft de Feriening Lytse Doar- waarin globaal staat omschreven hoe het dorp denkt samenwerking met dorpsbelangenverenigingen,
pen in opdracht van de Provincie Fryslân vijf dorpen over de toekomstige ontwikkeling van het dorp en belanghebbenden en andere betrokken organisaties
begeleid in het kader van het Pilotproject "Wenjen de verschillende facetten die de leefbaarheid van het te komen tot een woningbouwplan dat voldoet aan
yn lytse doarpen". Samenwerking speelt in dit pro- dorp bepalen. Woningbouw is een prominent onder- één of meer van de genoemde criteria.
ject een centrale rol. Te vaak lopen projecten stuk op deel van zo´n toekomstvisie. De projecten borduren
gebrekkige communicatie of onwil van één van de voort op die visie en worden daardoor gedragen De deelnemende dorpen zijn aangemeld door de
betrokken partijen. Door het project "Wenjen yn door een groot deel van de dorpsbewoners, een gemeenten, de projectbureaus van Plattelânsprojek-
lytse doarpen" heeft de FLD de mogelijkheid gekre- belangrijke voorwaarde voor een succesvol project. ten en/of de dorpsbelangenverenigingen zelf.
gen om een aantal dorpsbelangenverenigingen
intensief te begeleiden en te ondersteunen in het
proces om hun woonwensen te realiseren en aanwe-
zige knelpunten op te lossen.
De plannen van de deelnemende dorpen dienen te DEELNEMENDE DORPEN: 3
voldoen aan een of meerdere van onderstaande cri-
teria:
Dorp Gemeente Doelgroep Project
· De ideeën moeten voldoen aan kwaliteitsgericht 1 Siegerswoude Opsterland Senioren · Kleinschalige woningbouw in
en maatschappelijk gebonden aanbod voormalige boerderij
· Er dient sprake te zijn van herstructurering of
inbreiding, maar er kan ook sprake zijn van 2 Oudwoude Kollumerland ca. Starters · Herstructurering verouderde
nieuwe woonvormen Senioren seniorenwoningen
· Tevens is het van belang dat er, in geval van doel- · Nieuwbouw op uitbreidingslocatie
groepgerichte woonvormen, rekening wordt · Mix van koop- en huurwoningen
gehouden met de multifunctionaliteit van deze
woonvorm zodat herbestemming in de toekomst 3 Tersoal Boarnsterhim Starters · Nieuwbouw op uitbreidingslocatie
niet uitgesloten is · Mix van koop- en huurwoningen
· Elementen als omgevingskwaliteit, transformatie
van woonmilieus, inzet van investeringen uit 4 Tzum Franekeradeel Dorpsbelang · Formuleren woonvisie
nieuwbouw in herstructurering en Gemeente · Inventariseren woonbehoefte
woonomgeving, dienen meegenomen te worden Woningbouwstichting
De keuze van de vijf dorpen is gebaseerd op de 5 Poppenwier Boarnsterhim Starters · Kleinschalige woningbouw voor
ideeën over woningbouw die in de dorpen leven en Nieuwkomers eigen bewoners
vooral de verschillen tussen de vijf dorpen. Die · Mix van koop- en huurwoningen
ideeën over woningbouw hebben de dorpen veelal
PROCES
Alhoewel de vijf deelnemende dorpen vijf
verschillende ideeën over woningbouw hebben en
daardoor elk op verschillende wijze zijn aangepakt,
zijn er toch genoeg overeenkomsten in de werkwijze
die het mogelijk maken om een globale beschrijving
te geven van de aanpak van de projecten:
Voorlichtingsavond in Tersoal
Voortraject Analyse
Start van het project - Initiatieffase · Belanghebbende organisaties benaderen: gemeen- · Inventarisatie woningbehoefte in deelnemende
· Eerste gesprekken met dorpsbelang ten, woningbouwcorporaties dorpen
· Vorming werkgroepen dorpsbelang · Organisaties vormen samen met dorpsbelang en · Uitslag woningbehoefte onderzoek
4 · Inventariseren ideeën dorpsbelang FLD werkgroep · "Go-No Go-moment"
· Vaststellen randvoorwaarden dorpsbelang · Voorlichting dorpsbewoners
· Opstellen startnotitie · Perspresentatie projecten in Poppenwier
Startnotitie Samenwerking Woningbehoefteonderzoek
Nadat de vijf dorpen zijn geselecteerd op basis Alhoewel dorpsbelang de initiatiefnemer is om De keuze van de dorpen is mede gebaseerd op
van hun globale ideeën, is begonnen met het tot woningbouw te komen in het eigen dorp, zal het feit dat de deelnemende dorpsbelangen van
uitwerken van die ideeën van dorpsbelang en moeten worden samengewerkt met meerdere mening zijn dat er in hun dorp behoefte is aan
met name de achtergrond: waar zijn de ideeën instanties om tot een positief resultaat te komen. woningen voor starters en/of senioren in de
op gebaseerd? Ook is dorpsbelang gevraagd een In de meeste gevallen is daarom zo spoedig vorm van huur- en/of koopwoningen. Dat idee is
aantal vertegenwoordigers aan te wijzen die mogelijk de gemeente gevraagd zitting te gebaseerd op de Toekomstvisie die zij hebben
namens dorpsbelang in het project mee draaien. nemen in de werkgroep die de ideeën van dorps- opgesteld en waar meestal een uitgebreide
Uiteindelijk zijn de ideeën van dorpsbelang belang uiteindelijk tot uitvoering moet brengen. inventarisatie aan is voorafgegaan. Echter, dat
omschreven in een startnotitie. De startnotie is De gemeente is immers de partij die soms grond idee is soms niet voldoende onderbouwd. Ener-
voorgelegd aan de Provincie. In die notitie geeft beschikbaar moet stellen maar vooral ook een zijds omdat de visie in sommige gevallen achter-
het dorp aan wat zij wil, maar ook wat de rand- bestemmingsplan moet aanpassen en contingen- haald is, maar vooral ook omdat vaak de vraag-
voorwaarden zijn waaraan het project moet vol- ten beschikbaar moet stellen. Omdat de dorpen stelling wat betreft woningbouw te ruim is. Veel
doen wil het voor het dorp succesvol zijn graag kleinschalig en voor eigen bewoners willen dorpsbewoners denken dat er in hun dorp groe-
Na definitieve goedkeuring van de Provincie op bouwen, is toenadering gezocht met de woning- pen zijn die behoefte hebben aan woningbouw,
basis van de startnotitie (voldoen de dorpen aan bouwvereniging. In eerste instantie omdat die maar in de praktijk valt dat erg mee. Het is dus
de criteria?) kan het project definitief van start partij huurwoningen wil bouwen en in tweede belangrijk dat mensen wordt gevraagd naar hun
gaan. instantie zich ook voor minder rendabele projec- eigen woningbehoefte. Naar aanleiding van zo´n
ten in wil zetten. woningbehoefteonderzoek kan worden besloten
om het project door te zetten.
Ideevorming-Uitwerking Uitwerkingsschets
Poppenwier
Vertaling resultaten naar project/plan
· Locatie-onderzoek
· Raadplegen van externe deskundigen
· Stedenbouwkundige schets
· Voorlichting dorpsbewoners
· Vereiste onderzoeken/toetsen
· Beeld-Kwaliteitsplan
· Vaststellen plan
Uitwerking
In deze fase hangt veel af van de welwillendheid van
de gemeente, de woningbouwvereniging en/of pro-
jectontwikkelaar. Het dorp heeft immers aangegeven
wat zij wil en op basis van het woningbehoefte-
onderzoek is beslist hoeveel woningen precies moe-
ten worden gebouwd. De kennis op bijvoorbeeld ste- 5
denbouwkundig gebied ligt vooral bij gemeente,
woningbouwvereniging, projectontwikkelaar of een
externe deskundige. In deze fase wordt veel onder-
zoek gedaan en moet dorpsbelang afwachten. Het is
belangrijk dat tijdens het soms langdurige traject
regelmatig contact is tussen dorpsbelang en de "pro- Ook de woonomgeving speelt een belangrijke rol in het project. De Harstawei in Poppenwier wordt getransformeerd
fessionals", zodat kan worden gecontroleerd of aan naar een echte dorpsstraat. Het huidige racebaan-karakter zal verdwijnen.
de gestelde randvoorwaarden wordt voldaan, of
wordt uitgelegd waarom iets niet mogelijk blijkt te
zijn.
Realisatiefase
De vijf projecten bevinden zich nu in de fase dat de
procedures zijn gestart om tot een bestemmings-
planwijziging te komen. Afhankelijk van het aantal
bezwaren wordt vanaf 2006 gestart met de realisatie
van de plannen.
CONCLUSIES
Naar aanleiding van het proces dat is doorlopen met en anderen worden "gedwongen" om beter Toekomstvisie
de vijf dorpen en de overige betrokken organisaties, samen te werken, met als beloning (extra) contin- · In toekomstvisies van dorpsbelangen kan duidelij-
zijn er meerdere zaken die in de toekomst zeker aan- gent om het plan te realiseren. ker worden aangegeven hoe het dorp zich wil ont-
dacht verdienen. Een aantal opvallende punten: · De criteria gekoppeld aan de 220 extra contingen- wikkelen op woningbouwgebied. Een woonvisie
ten van de gemeente Boarnsterhim werken zou deel moeten uitmaken van de toekomstvisie.
Kwaliteit van de woonomgeving gedeeltelijk: door een realisatietermijn te verbin- Hierdoor kunnen de randvoorwaarden voor woon-
· Er is een groot verschil tussen de dorpen m.b.t. den aan die woningen, wordt de gemeente min of omgeving en groei van het dorp worden aangege-
aandacht voor de kwaliteit van de woonomge- meer gedwongen om samen te werken met dorps- ven De vraag is in hoeverre dorpen hier toe in
ving. In een aantal gevallen is men allang blij als belang, waardoor planvorming in een stroomver- staat zijn. Deskundige hulp is soms onontbeerlijk.
er überhaupt gebouwd zou mogen worden. De snelling komt. Natuurlijk is ook een aantal · Hetzelfde geld voor de overheid. Door nu alvast
kwaliteit van het plan krijgt daardoor minder aan- doelgroepen gebaat bij de beoogde nieuwbouw. na te denken over de ontwikkeling van de dorpen
dacht. De betrokkenen moeten in sommige geval- Nadeel is dat in een aantal dorpen nu relatief in de komende 20-30 jaar, hoeft er niet ad hoc
len echt worden aangezet tot het nadenken over grote projecten worden gerealiseerd die misschien een besluit te worden genomen over de meest
6 de randvoorwaarden. De aandacht voor kwaliteit beter gefaseerd zouden kunnen worden geschikte locatie. De bestaande (historische) struc-
van de omgeving en de woningen zelf zouden een uitgevoerd. turen zouden daarbij het uitgangspunt kunnen
eerste vereiste moeten zijn voor goedkeuring van zijn.
een plan en toewijzing van contingenten. Woningbehoefte-onderzoek
· (Kleinschalige) woningbouw in dorpen vergt de · Een belangrijk onderdeel van het gehele proces is
nodige aandacht voor de ruimtelijke kwaliteit. De het woningbehoefte-onderzoek. Het moet in een
uitvoering van zo'n kleinschalig project is echter vroeg stadium van het proces duidelijk zijn of er
relatief kostbaar, waardoor er minder kan worden daadwerkelijk voldoende vraag is naar woningen.
geïnvesteerd in de woonomgeving. Om de kwali- De uitslag kan bepalend zijn voor het besluit om
teit van een kleinschalig plan te waarborgen is door te gaan met het proces. De FLD heeft een
extra financiering nodig: bijvoorbeeld door compacte enquête opgesteld die door dorpen kan
opbrengsten uit grootschalige plannen elders in worden gebruikt om snel een beeld te krijgen van
de gemeente/provincie in te zetten voor kleine de woningbehoefte.
projecten of door een mix van goedkope en dure
woningen te realiseren. Procesbegeleider
· De FLD heeft in veel gevallen de rol vervuld van
Contingentering aanjager en procesbegeleider. Het lijkt erop dat de Milieuzones rond
· Beschikbaarheid van contingenten speelt een sleu- dorpen deze ondersteuning nodig hebben om een (agrarische) bedrijven
telrol in de projecten. Het speelt waarschijnlijk ook project vlot te trekken en/of om de voortgang te in en rond de dorpen
een grote rol in de welwillendheid van vooral bewaken. Door de ondersteuning kan het dorp de hebben een grote beper-
gemeenten om mee te werken aan een project. regie (deels) in eigen hand houden. Ook door kende invloed op de
Het lijkt erop dat het toewijzen van contingenten voor de hand liggende zaken als verslaglegging en keuze voor de meest
achteraf, op basis van een aantal (kwalitatieve) cri- organisatie op zich te nemen, kan de FLD het wenselijke groeirichting
teria, goed werkt. De dorpsbelangen, gemeenten dorp veel werk uit handen nemen. van een dorp.
Wenjen yn Lytse Doarpen:SIEGERSWOUDE
Project Gezocht: geschikte boerderij
De realisatie van een aantal (4-5) multifunctionele woningen in een
bestaande boerderij, waardoor senioren de kans krijgen in eigen dorp Voor dorpsbelang Siegerswoude gold als
te blijven wonen belangrijkste doel de realisatie van wonin-
gen voor ouderen, zodat deze langer in Sie-
gerswoude zouden kunnen wonen. Belang-
Locatie rijk voor dorpsbelang is het feit dat men al
Siegerswoude, Gemeente Opsterland sinds 1999 bezig is om dergelijke huis-
vesting voor elkaar te krijgen
(gebaseerd op een enquête die
Initiatiefnemer destijds is gehouden). Daarbij is het De tweede optie vergt zeer hoge investeringen.
Dorpsbelang Siegerswoude idee geopperd dat een boerderij een
aantal van deze wooneenheden zou
kunnen huisvesten. Voor de pilot mede omdat we binnen dit project gebonden waren
Samenwerking 1
"Wenjen yn Lytse Doarpen" heeft de aan een zoekgebied rondom Siegerswoude. Dat
· Dorpsbelang Siegerswoude Provincie deze twee elementen (senioren- hield in dat het aanbod van leegstaande/leeg-
· Gemeente Opsterland huisvesting/boerderij) samengevoegd en de komende agrarische gebouwen klein was.
· Corporatieholding Friesland FLD gevraagd dorpsbelang te ondersteunen 7
· Feriening Lytse Doarpen in de realisatie. Door de relatief kleine keuze en het kleinschalige
karakter van het project is uiteindelijk gezamenlijk de
Vrij snel is een werkgroep gevormd met daarin verte- conclusie getrokken dat er in deze vorm op dit mo-
Aandachtspunten genwoordigers van dorpsbelang, gemeente Opster- ment geen mogelijkheden zijn voor een kleinschalige
· Bereikbaarheid land, Corporatieholding Friesland (CHF) en FLD. In woonvorm in een boerderij in Siegerswoude.
· Betaalbare woningen de beginfase is vooral gezocht naar geschikte boer- Onderstaande bevindingen lagen ten grondslag aan
· In- en uitstromingsbeleid belangrijk derijen, onderzoek gedaan naar de (on)mogelijkhe- die beslissing:
· Event. mix van jongeren- en seniorenwoningen den van de verschillende locaties en de gebouwen,
· Extra zorgvoorzieningen nodig/mogelijk? gediscussieerd over het aantal wooneenheden en de Locatie
beschikbare contingenten. Al snel bleek dat het ver- De beschikbare boerderijen bevinden zich binnen de
bouwen van een boerderij tot meerdere seniorenwo- milieucirkel van aangrenzende boerderij(en)/bedrij-
Proces ningen geen gemakkelijke opgave zou worden, ven en/of het betreft een locatie in het buitengebied,
· Samenstelling werkgroep ver van aanwezige voorzieningen
· Locatieonderzoek De eerste optie voor woningen in een boerderij. Milieucirkels rond
· Inventarisatie woningbehoefte naburige boerderijen gooien echter roet in het eten. Bouwstijl/staat van onderhoud
· Zoeken naar alternatieven De kosten om een boerderij te transformeren naar
meerdere seniorenwoningen hangen samen met de
bouwstijl en staat van de boerderij. Bebouwd opper-
Beoogde resultaat project: vlak, aanwezigheid van asbest, staat van onderhoud,
· Er wordt geen beslag gelegd op kostbare bouwgrond constructie e.d. spelen een grote rol in de mogelijk-
· Dorpsgezicht wordt niet aangetast heden om een boerderij te verbouwen. De boerde-
· Nieuwbouw bevordert doorstroming rijen in Siegerswoude vereisten bijvoorbeeld hoge
· Zeer aantrekkelijk woonlocatie sloop- en verbouwkosten.
Door extra kavels te verkopen
zou het project gefinancierd
kunnen worden.
Verwervingskosten ren naar meerdere wooneenheden in de goedkopere
De hoge verwervingskosten/aankoopsom van de huursector is afhankelijk van zeer veel factoren en
aanwezige boerderijen maken het minder aantrekke- (b)lijkt daardoor een moeilijke klus te worden. Moge-
lijk/gemakkelijk om de boerderij te verbouwen, hele- lijk liggen er kansen om in de duurdere (huur)klasse
maal als er woningen in de sociale huursector voor in appartementen aan te bieden. Corporatieholding
de plaats moeten komen Friesland heeft ook deze mogelijkheid onderzocht,
echter, om een hoge prijs te kunnen vragen, moet je
Kleinschaligheid project ook veel ruimte kunnen bieden. In de beschikbare
De hoge kosten in combinatie met het kleine aantal boerderijen in Siegerswoude was deze niet aanwezig.
woningen zorgen er voor dat de huur van dergelijke Uiteindelijk was het een teleurstellende afloop voor
woningen bij lange na niet onder de huursubsidie-
grens kan worden gehouden. De hoge kosten
zouden kunnen worden terugverdiend door de ver-
koop van bouwkavels op aangrenzende percelen. Dit Woningbehoefte-onderzoek alle betrokken partijen. De gemeente heeft inmiddels
idee bracht echter zijn eigen problematiek met zich wel aangegeven nog steeds geïnteresseerd te zijn om
mee: bouwen in het buitengebied en gebrek aan De keuze van de dorpen is mede gebaseerd op binnen de gemeentegrenzen naar alternatieve loca-
contingenten. Bovendien zou het afbreuk doen aan het feit dat de deelnemende dorpsbelangen van ties te zoeken. Dorpsbelang Siegerswoude heeft de
8 de kleinschaligheid van het project. mening zijn dat er in hun dorp behoefte is aan resultaten teruggekoppeld aan de leden en denkt
woningen voor starters en/of senioren in de alvast na over mogelijke bouwlocaties voor de
Woningvraag vorm van huur- en/of koopwoningen. Dat idee is toekomst.
Bovenstaande zaken zouden gebaseerd op de Toekomstvisie die zij hebben
misschien kunnen worden opgesteld en waar meestal een uitgebreide
opgelost, echter een ander inventarisatie aan is voorafgegaan. Echter, dat
groot probleem doet zich idee is soms niet voldoende onderbouwd. Ener-
voor. Om de recente animo zijds omdat de visie in sommige gevallen achter-
te peilen voor seniorenwo- haald is, maar vooral ook omdat vaak de vraag- Aanleiding initiatief dorpsbelang
ningen in een boerderij stelling wat betreft woningbouw te ruim is. Veel
heeft dorpsbelang een dorpsbewoners denken dat er in hun dorp groe- · Het initiatief is reeds ca. 4 jaar geleden als
quick-scan uitgevoerd, waar- pen zijn die behoefte hebben aan woningbouw, wens van het dorp naar voren gekomen;
uit blijkt dat er vrijwel geen maar in de praktijk valt dat soms nogal tegen. · Ouderen kunnen niet in eigen dorp blijven
behoefte is aan dergelijke Het is dus belangrijk dat mensen wordt gevraagd wonen wegens het ontbreken van geschikte
woningen. Op een aanslui- naar hun eigen woningbehoefte. Naar aanleiding woonruimte;
tende bijeenkomst over het van de uitslag van zo´n woningbehoefteonder- · Jongeren verlaten dorp wegens gebrek aan
onderwerp blijkt nogmaals, zoek kan worden besloten om het project door geschikte woonruimte. Nieuwbouw moet
dat er weinig tot geen te zetten. De FLD heeft een korte vragenlijst doorstroming bevorderen, waardoor ook jon-
belangstelling is voor het samengesteld die dorpsbelang de mogelijkheid geren een kans krijgen om in eigen dorp te
project. geeft om in korte tijd de actuele woningbehoefte blijven wonen;
in beeld te brengen. De uitslag van een woning- · Er is geen bouwgrond beschikbaar;
Een succesvolle poging om behoefte-onderzoek kan voor bijvoorbeeld · In het dorp staan 9 huurwoningen. 4 hiervan
een boerderij te transforme- gemeenten en woningbouwcorporaties net dat worden te koop aangeboden aan bewoners.
extra duwtje in de rug zijn om mee te werken Huurwoningen verdwijnen langzaam, maar
Senioren verhuizen liever naar seniorencomplexen in naburige aan een woningbouwproject. zeker.
dorpen, waar (wel) voorzieningen en winkels aanwezig zijn.
Wenjen yn Lytse Doarpen:OUDWOUDE
Project
Herstructurering en nieuwbouw op inbreidingslocatie d.m.v. betaalbare Herstructurering en nieuwbouw hand doelgroepen om de
huur-, koop- en levensloopbestendige woningen. Het project moet vol- in hand in Oudwoude ideeën van dorpsbe-
doen aan de wensen van de bewoners zoals die worden beschreven in lang verder uit te
de toekomstvisie van Oudwoude, nl. meer mogelijkheden voor jonge- Net als in veel kleine dorpen in Fryslân, werken.
ren en ouderen om in hun eigen dorp te kunnen (blijven) wonen. heeft Oudwoude te kampen met een gebrek
Locatie aan geschikte woningen voor zowel jonge- Het project zal gro-
Oudwoude, Gemeente Kollumerland ren als ouderen. Deels doordat niet tendeels worden uit-
Initiatiefnemer voldoende geschikte nieuwe woningen gevoerd door
Dorpsbelang Oudwoude worden gebouwd, maar vooral ook Woningstichting Kol-
Samenwerking omdat een deel van de lumerland: de senio-
· Dorpsbelang Oudwoude woningvoorraad niet meer voldoet renwoningen aan de
· Gemeente Kollumerland aan de hedendaagse eisen. Na een Jan Binneswei zullen
· Woningstichting Kollumerland inventarisatie onder de bewoners, worden gesloopt
· Feriening Lytse Doarpen waaruit is gebleken wat de wensen waardoor er ruimte
Aandachtspunten 2
van bewoners zijn, wil dorpsbelang ontstaat voor een
· Behoud open karakter Jan Binneswei en De Wygeast haar ideeën over herstructurering en Mogelijke uitbreidingslocaties aantal vrije sector-
· Woningen die door herstructurering verloren gaan, moeten ergens nieuwbouw eindelijk eens realiseren. Het Oudwoude, zoals ze zijn aan- woningen die pas-
anders in Oudwoude kunnen worden herbouwd project "Wenjen yn Lytse Doarpen" heeft gegeven in de toekomstvisie sen in het 9
· Samenwerking tussen Woningbouwstichting en Dorpsbelang verbe- Oudwoude gestimuleerd om samen met (2002) straatbeeld.
teren Woningbouwstichting Kollumerland en de Uitgangspunt is dat
Proces Gemeente Kollumerland een deel van haar de door sloop beschikbare gekomen contingenten
· Samenstelling van de werkgroep toekomstvisie te verwezenlijken. (12) ook direct weer worden ingezet op de
· Inventarisatie woningbehoefte nieuwbouwlocatie aan de Eysmastrjitte.
· Locatie onderzoek Het idee dat er veel behoefte aan woningen is, hoe- De nieuwbouwlocatie zal gefaseerd worden ontwik-
· Projectbeschrijving / stedenbouwkundige schets wel gebaseerd op de toekomstvisie van Oudwoude, keld, op uitdrukkelijk verzoek van dorpsbelang, en
· Aanpassing van het bestemmingsplan komt niet altijd overeen met de werkelijke vraag. De worden aangevuld met enkele vrijstaande en twee-
· Uitvoering betrokken partijen hebben daarom besloten om een onder-een-kap woningen in zowel de huur- als de
Resultaat extern adviesbureau de actuele en toekomstige koopsector. Een deel van die woningen is bestemd
· Herstructurering van bestaande seniorenwoningen naar vrije sector- woningbehoefte in beeld te brengen. Uit het onder- voor starters. Door de bouw van een aantal wonin-
woningen zoek is gebleken dat er voldoende vraag is vanuit de gen in de duurdere sector kan het plan gefinancierd
· Uitbreidingsplan met seniorenwoningen, goedkope koop- en huur- worden, maar belangrijker nog, zal de doorstroming
woningen, twee-onder-één-kap-woningen en vrijesector-woningen op de woningmarkt van Oudwoude op gang komen.
· Integraal plan: combinatie herstructurering, nieuwbouw, senioren-
woningen, starterswoningen Waardoor is het project Oudwoude bijzonder?
· Fasering nieuwbouw · Intensieve samenwerking tussen gemeente,
· Oog voor kwaliteit omgeving, aansluitend op bestaande structuren woningstichting en dorpsbelang
· Visie op toekomstige ontwikkeling Oudwoude · Herstructurering
Projectfase · Mix van koop- en huurwoningen
· Start van de vrijstellingsprocedure/partiële herziening van het · Jong en oud worden bediend
bestemmingsplan najaar 2005 · Aandacht voor kwaliteit
· Start uitvoering 2006
Veel belangstelling op de voorlichtingsbijeenkomst (5 oktober 2005)
Plangebied voor de nieuwbouw in Oudwoude. Uit de toekomstvisie
is al gebleken dat deze locatie de voorkeur heeft van de bewoners.
Toekomstige ontwikkeling
Tijdens het project hebben gemeente, woning-
bouwstichting en dorpsbelang ook nagedacht
over de toekomstige ontwikkeling van het dorp.
Afgaande op ervaringen uit het verleden, zal er
in de toekomst vanuit het dorp weer de vraag
worden neergelegd bij het gemeentebestuur
voor meer woningbouw in het dorp. Indien die
vraag reëel is, zou in een vroeg stadium voor alle
10 partijen duidelijk moeten zijn op welke wijze en
vooral ook waar, aan die vraag kan worden vol-
daan. De gemeente heeft daarop een toekomst-
beeld geschetst, waarbij het dorpshuis een
belangrijke rol zal spelen.
Door nu in principe overeenstemming te hebben
bereikt over de toekomstige ontwikkeling van
Oudwoude, kan het planproces een volgende
keer mogelijk sneller worden afgerond.
De herstructureringslocatie aan de Jan Binneswei:
seniorenwoningen maken plaats voor 3 vrije sectorwoningen
De laatste herstructurering is in 2004 voltooid. De modulaire bouwmethode dient als basis
voor de nieuwbouw.
Toekomstvisie Oudwoude
voel te behouden. Een tweede voorwaarde is dat de
woningbouw betaalbaar blijft en dat de dorpsbewo-
ners hierin de eerste keus krijgen. Er dient dus
gezorgd te worden dat de eigen bevolking (en dan
met name de jongeren) zoveel mogelijk in het eigen
dorp gehouden kan worden...
...Als plaats voor de woningbouw wordt de
Eysmastrjitte (tussen het trainingsveld en de Pastorij-
"Aldwâld, ús plakje groun ek nei 2012" hôf) het meest geschikt bevonden...
De visie van dorpsbelang Oudwoude op ...Dorpsbelangen Oudwoude dient nauwe contacten
woningbouwgebied is in 2002 verwoord in de toe- te onderhouden over de nieuwbouw van woningen
komstvisie "Aldwâld, ús plakje groun - ek nei 2012". met de woningbouwvereniging Kollumerland en de
Een aantal fragment: gemeente Kollumland c.a.. Hierin dient duidelijk
gesteld te worden dat er vraag is naar nieuwe 11
"Woningaanbod (huur)woningen. Aangeraden wordt dan ook om hier
...Over het aantal beschikbare woningen en de een werkgroep op te zetten, die nader onderzoek
woningprijs is men niet erg positief. Het merendeel verricht naar woningbouw en een verdere uitwerking
van de bewoners van Oudwoude (57%) vindt dat het geeft aan de wensen van de bewoners."... Suggestieschets (februari 2005)
(huur)woningaanbod onder de maat is. Het betreft
hier met name het aanbod in de types eengezins- en
seniorenwoningen.
Ook het aantal beschikbare bouwkavels is onder de Aanleiding initiatief dorpsbelang
maat, aldus de bewoners. Tevens komt duidelijk naar Een aantal ontwikkelingen heeft dorpsbelang doen besluiten om het initiatief te nemen:
voren dat er te weinig mogelijkheid is tot het huren
of kopen van een woning door de jongeren uit Oud- · Resultaten enquête in het kader van de ontwikkeling van de toekomstvisie van Oudwoude in 2002
woude. De ruime meerderheid van deze groep (62 · Jongeren verlaten dorp wegens gebrek aan geschikte woonruimte, in de hoop dat ze later terug
%) zegt in de toekomst zelfstandig in het dorp te kunnen keren
willen blijven wonen... · Jongeren kopen duurdere kavels/huizen dan financieel verantwoord is
· Jongeren met een modaal of lager salaris moeten een kans krijgen om in eigen dorp te wonen
...om deze categorie Aldwâldemers in het dorp te · Ouderen kunnen niet in eigen dorp blijven wonen wegens ontbreken geschikte woonruimte en worden
behouden vindt 69% van de ondervraagden dat er in "gedwongen" om naar Kollum (of een andere grote plaats) te verhuizen
de komende 10 jaar nieuwe woningen gebouwd · Ouderen wonen vaak "groot". Ze willen wel kleiner wonen maar er is geen (geschikt) aanbod
moeten worden. De tweede reden voor nieuwbouw · Nieuwbouw moet doorstroming bevorderen
die gegeven wordt, is om de scholen en de leefbaar- · Het verenigingsleven komt onder druk te staan door vertrek jeugd en ouderen
heid te behouden. Stilstand is immers achteruitgang. · De samenwerking/communicatie tussen Woningbouwstichting en Dorpsbelang kan beter. Een
De nieuwbouw dient echter wel geleidelijk en op gezamenlijk project zou hier verbetering in kunnen brengen
geringe schaal te worden toegepast om het dorpsge
Wenjen yn Lytse Doarpen:TERSOAL
Tijdens de start van het project, waren de Project
ideeën die in Tersoal leefden over Naar aanleiding van een inventarisatie, de ideeën van bewoners
woningbouw nog niet concreet. De indruk uitwerken tot een woningbouwplan dat voldoet aan de vraag en
bestond dat starters en doorstromers maar behoefte in Tersoal
weinig mogelijkheden hadden om in eigen
dorp te blijven wonen. Echter, dat idee was Locatie
gestoeld op geluiden die men zo nu en dan Tersoal, Gemeente Boarnsterhim
opving in het dorp. De bewoners waren niet
geraadpleegd en er kon dus moeilijk Samenwerking
worden ingeschat in hoeverre er draagvlak gebleken dat er zeker behoefte is aan wonin- · Dorpsbelang Tersoal
was voor nieuwbouw. Door middel van een gen voor starters, maar vooral voor jonge · Gemeente Boarnsterhim
enquête met daarin vragen over de wensen huishoudens die graag vanuit hun huurwo- · Bouwbedrijf V.d. Bosch
en ideeën van haar leden heeft dorps- ning willen doorstromen naar een koopwo- · Woningbouwcorporatie Welkom
belang hier een goed beeld van gekregen. ning: starters op de koopmarkt. Naar aanlei- · Feriening Lytse Doarpen
ding van de resultaten van de inventarisatie is 3
Tijdens de inven- gekeken naar de meeste geschikte wijze waarop Aandachtspunten
tarisatie is in eer- aan de vraag kan worden voldaan en op welke loca- · Draagvlak voor plan
12 ste instantie geke- tie dat zou moeten gebeuren. · Bouwen voor lokale behoefte
ken naar de vraag · Passende locatie
naar nieuwbouw, In een vroeg stadium is een werkgroep gevormd. Het
de kenmerken van doel van die werkgroep was het vertalen naar een Proces
die nieuwbouw en concreet plan en de mogelijkheden te onderzoeken · Samenstelling werkgroep
de locatie. Uit de voor extra woningen in Tersoal. Naast de gemeente · Inventarisatie woningbehoefte
inventarisatie is Boarnsterhim, is ook woningcorporatie Welkom · Locatieonderzoek
· Stedenbouwkundige schets
· Aanpassing bestemmingsplan
· Uitvoering
Resultaat
· Draagvlak voor nieuwbouw
· 12 koopwoningen
· Woningen voor starters op de koopwoningmarkt
· Jongeren kunnen in eigen dorp blijven wonen
· Doorstroming komt op gang
· Passende locatie aansluitend op huidige ontwikkeling.
· Goede samenwerking tussen gemeente, dorpsbelang en project-
ontwikkelaar/bouwbedrijf
Projectfase
· Start herziening bestemmingsplan najaar 2005
· Start uitvoering voorjaar 2006
Plangebied Tersoal
gevraagd zitting te nemen in die werkgroep. Echter,
al snel blijkt uit de enquête-uitslag dat er bijna geen
vraag is naar huurwoningen. Om die reden ziet Wel-
kom geen rol voor zich weggelegd en heeft zich
teruggetrokken uit het project. Bovendien is Welkom
van mening dat er genoeg goedkope huurwoningen
in Tersoal aanwezig zijn. Probleem is dat deze wor-
den bewoond door huishoudens die wel willen maar
niet kunnen doorstromen naar een koopwoning.
Door de realisatie van een aantal goedkope koop-
woningen zal er ruimte ontstaan op de huurmarkt, Vooral veel positieve geluiden op de voorlichtingsbijeenkomsten.
waardoor de thuiswonende jongeren een kans
krijgen om in het eigen dorp te kunnen blijven Dorpsbelang is op zoek gegaan naar een bouwbedrijf Tersoal. In overleg met gemeente en dorpsbelang
wonen. dat bereidt is om goedkope koopwoningen neer te heeft het bouwbedrijf uiteindelijk een rechttoe recht-
Dorpsbelang besluit daarop zich in te zetten voor zetten in Tersoal. Het oog is uiteindelijk op Bouwbe- aan plan gepresenteerd aan de dorpsbewoners. Hoe-
goedkope koopwoningen. drijf v.d. Bosch gevallen, dat al eerder naar volle wel het plan misschien geen creatief hoogstandje is,
tevredenheid van dorpsbelang actief is geweest in sluit het plangebied volgens alle betrokkenen goed
aan op de bestaande woningbouw en het wegenpa- 13
Locatie troon. Bovendien biedt het plan mogelijkheden om
er ook in de toekomst op "voort te bouwen".
De laatste uitbreiding van Tersoal bevindt zich Knelpunt
ten noorden van het dorp. De wijk wordt omslo-
ten door een vaart. Ten noorden van die vaart is Het plan voor extra woningen in Tersoal bleek
nog bouwgrond beschikbaar. Volgens de werk- een moeilijke zaak, met name om extra contin-
groep zal desbetreffende locatie echter een genten beschikbaar te krijgen voor het dorp. Op Draagvlak
groot negatief effect hebben op het aanzicht van het moment dat het project in een "zware dip"
het dorp. Bovendien brengt de ontsluiting van zat, bood uiteindelijk de Provincie Fryslân Om zo veel mogelijk draagvlak te creëren voor
die locatie zeer hoge kosten met zich mee, waar- uitkomst door 220 extra woningen beschikbaar nieuwbouw, heeft dorpsbelang regelmatig con-
door de bouw van goedkope(re) koopwoningen te stellen aan Boarnsterhim. De criteria die ver- tact gezocht met de dorpsbewoners en in het
problematisch wordt. bonden zijn aan die extra woningen sloten naad- bijzonder de omwonenden. Voor de omwonen-
Uit de enquête blijkt dat veel bewoners de loca- loos aan op de wensen van Tersoal: goedkope den is een boekwerkje samengesteld met daarin
tie ten zuiden van de kern als meest geschikte woningen (
Wenjen yn Lytse Doarpen:TZUM Project
De ruwe gegevens en ideeën op het gebied van woningbouw uit het
Masterplan in samenwerking met betrokken organisaties uitwerken tot
Een hernieuwde kijk op Tzum een integraal plan. Hoe moet inbreidingslocatie precies worden inge-
vuld en aan welke eisen moet het plan voldoen.
Dorpsbelang Tzum heeft in 2000 haar Mas- Locatie
terplan "De Toer yn 'e Midden" gepresen- Tzum, Gemeente Franekeradeel
teerd. In het Masterplan worden de te ver-
wachten ontwikkelingen en knelpunten Initatiefnemer
geschetst wat betreft de leefbaarheid in het Dorpsbelang Tzum
dorp, en wordt beschreven hoe dorpsbelang Samenwerking
op deze ontwikkelingen in wil spelen. De · Dorpsbelang Tzum
uitkomsten van het masterplan zijn uitge- · Gemeente Franekeradeel
werkt in een aantal projectgebieden. Het · Wonen Noordwest Friesland
projectgebied voor de pilot betreft "wonen · Stichting DBF
en woonklimaat", maar omdat de project- · Buro Greet Bierema Landschapsarchitect
gebieden nauw met elkaar verbonden zijn, De bestaande struc- · Landschapsbeheer Friesland
zal dit project ook gevolgen hebben voor turen dienen als basis 4
· Feriening Lytse Doarpen
met name de sport- en recreatiemogelijk- voor de woonvisie.
heden in het dorp. Aandachtspunten
14 · Gebrek aan woningen voor starters en doorstromers
Tzum heeft de komende jaren de beschikking over De FLD heeft samen met een werkgroep "wenjen" · Overleg dorp-woningbouwvereniging-gemeente niet optimaal bij
een behoorlijk aantal contingenten. Een groot deel door middel van een woningbehoefte-onderzoek realisatie van voorgaande woningbouwplannen
van die contingenten wordt ingezet in het nieuwe onderzocht in hoeverre er op dit moment vraag is · Aanpakken "rotte plekken" in het dorp
uitbreidingsplan ten noordwesten van het dorp, naar nieuwbouw. Daarnaast is overleg gevoerd met · Versnippering sportvoorzieningen
waar vooral vrije sectorwoningen worden aangebo- verschillende partijen over de manier waarop de Proces
den. Dorpsbelang heeft het idee dat het aanbod niet financiering van de sportvoorzieningen zou moeten · Samenstellen werkgroep
aansluit op de vraag van de eigen bewoners, wat ook plaatsvinden, en is aangegeven hoe het dorp zich op · Inventarisatie woningbehoefte
blijkt uit de trage verkoop van de kavels en bijbeho- ruimtelijk gebied zou moeten ontwikkelen, zowel · Intentieovereenkomst
rende woningen. De vraag is of de nog beschikbare qua woningbouw als woonomgeving. · Woonvisie
contingenten op eenzelfde manier moeten worden · Uitbreiding sportvoorzieningen
ingezet. Uit het woningbehoefte-onderzoek is gebleken dat · Op termijn invullen kaatsveld en "hertenkamp"
Bovendien bevindt de uitwerking de woningvraag onder de bewoners erg meevalt. Tel · Herstructurering "bejaardenwoningen"
van het Masterplan "De Toer yn´e daarbij op dat er de afgelopen jaren veel nieuwbouw
midden", een ambitieus plan dat heeft plaatsgevonden en de woningstichting een Resultaat
de vele facetten van het dorp aantal seniorenwoningen en goedkopere koopwonin- · Voorfinanciering sportvoorziening
beschrijft, zich in 2004 in een gen heeft neergezet, dan blijkt dat de nieuwbouw in · Intensieve samenwerking met Woningstichting
impasse. Tzum eigenlijk pas op de plaats moet maken. Dorps- · Woonvisie: leidraad voor toekomstige ontwikkeling
Belangrijkste knelpunt: de finan- belang onderschrijft dat, maar zit met de finan- · Duidelijke afspraken over ontwikkeling nieuwbouw en kwaliteit leef-
ciering van de uitbreiding van de ciering van sportvoorzieningen. De werkgroep heeft omgeving
sportvoorzieningen, die moet daarom gesprekken gevoerd met de woningstichting · Uitwerking deel woonvisie door Landschapsbeheer Friesland, najaar
worden gegenereerd door nieuw- over de mogelijkheid tot voorfinanciering van de 2005
bouw te plegen op het bestaande sportvoorzieningen. Uiteindelijk is er een intentie- Projectfase
kaatsveld. overeenkomst opgesteld tussen gemeente, wonings- · Vaststellen Woonvisie: oktober 2005
tichting en dorpsbelang, waardoor de woning-
stichting het kaatsveld op termijn mag bebouwen en
de sportvoorzieningen worden voorgefinancierd. De
gemeente brengt het kaatsveld in als bijdrage aan
het project. Fragmenten uit de woonvisie
In de intentie-overeenkomst is opgenomen dat het
dorp een woonvisie opstelt waar in wordt aangege-
ven wat de randvoorwaarden moeten zijn voor de 15
verdere ontwikkeling van het dorp, met name wat
betreft de locaties waarover wordt gesproken in het
masterplan. Een landschapsarchitect heeft in Mogelijke invulling van
opdracht van de werkgroep alle bestaande ideeën- het kaatsveld.
/plannnen tegen het licht gehouden en verwerkt tot
een woonvisie op een dusdanige manier, dat dorps-
belang en dorpsbewoners zich daar zeer in kunnen
vinden. Ook de woningstichting en gemeente zijn
over de woonvisie van dorpsbelang te spreken. Doel
is uiteindelijk dat alle partijen de woonvisie onder-
schrijven, zodat nieuwe plannen getoetst kunnen
worden aan die woonvisie. Niet onbelangrijk: de
woningstichting ziet in dat woningbouw op dit
moment niet aansluit op de vraag, waardoor her-
structureringsplannen voorrang kunnen krijgen en
het kaatsveld niet wordt bebouwd om alleen geld te
geneneren.
Bijkomend voordeel voor Tzum, is het feit dat Land-
schapsbeheer het project "Dorp in het groen" aan
Tzum heeft toegewezen. In nauw overleg met dorps-
belang kunnen daardoor op korte termijn de eerste
suggesties uit de woonvisie worden gerealiseerd.
Het huidige kaatsveld
Wenjen yn Lytse Doarpen:POPPENWIER Project
Zoeken naar, en invullen van, geschikte woningbouwlocatie die
voldoet aan de woningvraag, wensen en ideeën van de bewoners van
Poppenwier heeft in het voorjaar van 2003 Poppenwier, zoals die zijn verwoord in de Toekomstvisie.
in het kader van de ontwikkeling van een
toekomstvisie een inventarisatie onder Locatie
haar bewoners gehouden. Die toekomstvisie Poppenwier, Gemeente Boarnsterhim
vormt het uitgangspunt voor het project.
Poppenwier geeft daarin aan de huidige Initiatiefnemer
knelpunten op woningbouwgebied te willen Dorpsbelang Poppenwier
oplossen: al ruim 25 jaar geen nieuwbouw
en geen enkele huurwoning in het dorp. en de noodzaak om mee te werken aan het Samenwerking
project. Niet in de laatste plaats omdat het · Dorpsbelang Poppenwier
De afgelopen jaren is Poppenwier al actief geweest kleinschalige project, waarbij de nodige · Gemeente Boarnsterhim
om tot woningbouw te komen in het dorp, echter obstakels moeten worden overwonnen, de · Woningbouwcorporatie Welkom
door verschillende oorzaken, waaronder een gebrek- betrokkenen uitdaagt om een creatieve · Feriening Lytse Doarpen
kige samenwerking met de gemeente, is het nooit oplossing te vinden.
zover gekomen. Poppenwier kon daarom wel enige Het project komt in een stroomversnelling als 5
Aandachtspunten
ondersteuning gebruiken. Op initiatief van de FLD is de provincie besluit om 220 extra woningen toe · Rekening houden met beschermd dorpsgezicht
een werkgroep opgericht waarin naast dorpsbelang te kennen aan de gemeente. Die woningen moeten · Mix van koop- en huurwoningen
16 ook de gemeente Boarnsterhim en Woningbouw- echter wel worden ingezet om vooral jongeren en · Woningen moeten voldoen aan kwaliteitseisen, passend bij huidige
corporatie Welkom zitting hebben. senioren de mogelijkheid te bieden om in eigen dorp bebouwing
of gemeente te kunnen blijven wonen. De gemeen- · Multifunctionele woningen: geschikt voor zowel jongeren als oude-
Het idee om tussen de 6 en 10 huur- en koopwonin- teraad neemt daarop het besluit om de helft toe te ren
gen te realiseren in Poppenwier is duidelijk een initia- kennen aan de dorpen, zich bewust van de specifieke · Communicatie: in voorgaande pogingen was de communicatie met
tief van dorpsbelang: als zij niet aan de bel hadden woningbehoefte aldaar. Door de gedegen voorberei- andere organisaties niet optimaal
getrokken dan zou er mogelijk de komende 20 jaar ding van de werkgroep kan Poppenwier snel inspelen
nóg niet worden gebouwd. Echter, in tegenstelling op deze nieuwe ontwikkeling en aanspraak maken Proces
tot de verwachting van dorpsbelang, zagen ook op 6 woningen. · Samenstelling werkgroep
gemeente en woningbouwcorporatie mogelijkheden · Inventarisatie woningbehoefte
Door de verplaatsing van de bestaande paardenbak, · Locatie onderzoek
kan er buiten de milieucirkel van een in de buurt lig- · Projectbeschrijving / stedenbouwkundige schets
gende boerderij, ruimte worden gemaakt aan de · Aanpassing bestemmingsplan
noordkant van het dorp. De situering, in combinatie · Uitvoering
met een gedeeltelijke herinrichting van de Harstawei
benadrukt het bebouwde kom-karakter van deze Resultaat project
weg. Door Bügel Hajema Adviseurs is een · Transformatie en opwaardering plangebied
stedenbouwkundig plan uitgewerkt dat voorziet in 6 · 2 vrijstaande en 4 twee-onder-één-kap woningen
woningen (sociale huur- of koopwoningen en twee · 4 koop- en 2 huurwoningen
vrije kavels). Met een mix van koop en huur, goed- · Een bredere basis voor bestaande voorzieningen en verenigingen.
koop en duur, wordt ingespeeld op de vraag vanuit · Verbeterde verkeersveiligheid Harstawei
Poppenwier.
Het plan voorziet tevens in een parkeervoorziening Projectfase
· Start vrijstellingsprocedure bestemmingsplan najaar 2005
· Start uitvoering voorjaar 2006
Politieke belangstelling voor Poppenwier.
Draagvlak en een goede integratie van het kaatsveld t.o.v. de Een paar fragmenten uit de toekomstvisie:
woonomgeving. Het uiteindelijke doel van het plan is
In het voorjaar van 2003 heeft dorpsbelang de om zo goed mogelijk aan te sluiten op het kleinscha- ...Door het betrekkelijke lage aantal inwoners (190)
ideeën en wensen van de bewoners geïnventari- lige historische karakter van het dorp en een kwalita- en met een groot aantal verenigingen wordt de druk
seerd in het kader van de ontwikkeling van de tieve impuls voor het plangebied op organisatoren en bestuursleden aardig groot. Kijk
Toekomstvisie van Poppenwier. Die dorpsvisie je naar het woningbestand dan blijkt het allemaal
vormt een leidraad voor het beleid van dorpsbe- eigen woningbezit te zijn. Meestal betekent dit dat
lang. Dorpsbelang heeft voor de definitieve start Toekomstvisie Poppenwier er geen doorstroming is. Het dorp bezit tevens een
van het project de dorpsbewoners op een speci- flink uit de kluiten gewassen dorpshuis wat een deel
ale bijeenkomst geïnformeerd over het project In 2003 heeft de gemeente Boarnsterhim alle dorps- van zijn omzet uit het dorp moet halen. Door samen-
van dorpsbelang en de randvoorwaarden die zij belangen in de gemeente gevraagd een toekomstvi- voegen van meerdere kleine woningen is het aantal
daarbij heeft gesteld. Op de drukbezochte sie op te stellen. Op basis van de toekomstvisie van woningen gedaald. De laatste nieuwbouw is
bijeenkomst heeft dorpsbelang toestemming van Poppenwier, heeft Boarnsterhim besloten Poppen- ongeveer 20 jaar geleden. Toen werden er in één
haar leden gekregen om door te gaan met het wier aan te melden voor de pilot. keer 6 huizen gebouwd.
project. Tijdens het hele proces zijn de bewoners
op de hoogte gehouden via een nieuwsbrief en
bijeenkomsten waar de conceptplannen werden Locatie Aanleiding
gepresenteerd. De omwonenden zijn individueel 17
geïnformeerd over de voortgang van het project Voordat een definitieve keuze is gemaakt voor de Een aantal ontwikkelingen is voor dorpsbelang
en hebben de ruimte gekregen om in te spreken. uiteindelijke bouwlocatie, heeft Bügel Hajema aanleiding geweest om het initiatief te nemen:
Daarnaast is er een woningbehoefte-onderzoek Adviseurs de alternatieven tegen het licht gehou-
gehouden om de specifieke behoefte nog eens den. De meest geschikte locatie blijkt ten noor- · Jonge en oudere bewoners van Poppenwier
goed in beeld te krijgen. Alles met als oogpunt den van het dorp te liggen: een perceel van ± verlaten het dorp wegens gebrek aan
draagvlak te creëren en in latere fases bezwaar- 5000m2 gemeentelijke grond aan de Harstawei, geschikte woonruimte
procedures te voorkomen. ten oosten van kaatsveld. De grond is eigendom · Gezinsverdunning, het slopen of
van de gemeente en wordt verhuurd aan de samenvoegen van woningen en ruim 20 jaar
sportstichting. Er zijn meerdere gebruikers van geen nieuwbouw heeft tot gevolg gehad dat
het terrein, zoals een touwtrekvereniging en een het inwoneraantal is gedaald
ruiterclub, die gebruik maakt van de aanwezige · Dorpsbelang wil meepraten en denken over
paardenbak. In overleg met de gebruikers zijn de invulling van een nieuw bestemmingsplan
afspraken gemaakt over verplaatsing op een en bouwlocatie in of rondom het dorp
zodanige wijze dat zij geen nadeel ondervinden · Communicatie: in voorgaande pogingen om
van het plan. Andere beperkende factor is tot een bouwplan te komen was de communi-
milieucirkel rond de dichtbijgelegen boerderij. catie tussen dorpsbelang en andere organisa-
De gemeente heeft duidelijk het voortouw geno- ties niet optimaal: geschikte grond is in het
men en zich ingezet om tot een bevredigende verleden verkocht aan een particulier.
oplossing te komen. De keuze voor de locatie Hierdoor is woningbouw op deze locatie niet
biedt ook de kans om de Harstawei, die nu uit- meer mogelijk.
nodigt om hard te rijden, een meer dorps karak- · Bovenstaande ontwikkelingen zorgen voor
ter te geven. Uiteindelijk zijn de beperkende fac- een smaller wordende basis voor voorzienin-
toren opgelost of omzeild en bovengenoemde gen en verenigingen.
activiteiten geïntegreerd in het plan. · Plangebied tast in huidige vorm/functie aan-
zicht Poppenwier aan
...Er zou een beetje meer ruimte moeten zijn voor De eerste schetsen-
doorstroming, voor starters en evt. senioren. We zou- van Welkom. De
den dit levensbestendige woningen kunnen noemen. milieucirkel is
De nieuw te bouwen woningen zouden uit een mix bepalend voor de
van koop- en huurwoningen moeten bestaan. Deze mogelijkheden van
woningen moeten bij het dorp passen. En tevens het plangebied.
moeten ze een goede kwaliteit mensen trekken die
makkelijk taken in het sociale dorpsleven over
zouden kunnen nemen.
Het aantal woningen zou zeker 10 stuks moeten zijn.
De woningen moeten goed bij het dorp aansluiten
en een prijs van max. 200.000 hebben... De paardenbak wordt verplaatst.
Randvoorwaarden dorpsbelang
18 Voor de werkelijke start van het project heeft
Poppenwier in voorbereidende gesprekken een
aantal randvoorwaarden geformuleerd.
· Omwonenden en gebruikers plangebied
betrekken bij proces/planvorming.
· Communicatie moet beter: in voorgaande
pogingen om tot een bouwplan te komen was
de communicatie met de gemeente niet opti-
maal
· Huurwoningen mogen geen "dumpwonin-
gen" worden voor mensen die moeilijk plaats-
baar zijn.
· Faseren moet realisatie van plan niet dwars-
bomen
· Plan moet voldoen aan eisen/criteria Provincie
Fryslân. Dorpsbelang ziet dit in, maar er zijn
wel grenzen voor dorpsbelang in de mate
waarin het plan gewijzigd mag worden. Het
moet in eerste instantie voldoen aan de wen-
sen van de bewoners
Wenjen yn Lytse Doarpen:COLOFON
Teksten Met dank aan
Feriening Lytse Doarpen
Provincie Fryslân
Foto's
Feriening Lytse Doarpen Dorpsbelangen
· Siegerswoude
Kaartmateriaal · Oudwoude
· Gemeenten · Tersoal
· Bügel Hajema · Tzum
c · Feriening Lytse Doarpen · Poppenwier
Vormgeving Woningbouworganisaties
Annette Speijers, Studio Oblong, Workum · Welkom/De Friese Greiden
· Wonen Noordwest-Friesland
Druk · Woningstichting Kollumerland
Drukkerij Van der Eems, Easterein · Corporatieholding Friesland
Oplage Gemeenten
500 · Boarnsterhim
· Kollumerland
© Feriening Lytse Doarpen · Opsterland
Buorren 28 · Franekeradeel
9012 DH Raerd
T 0566 602570 Bouwbedrijf V.d. Bosch
I www.fld.nl
E info@fld.nl Buro Greet Bierema
Landschapsbeheer Friesland
Bügel Hajema
AOC Friesland
Studio Oblong
Raerd, oktober 2005
20
---- --
Provincie Friesland