Scriptieonderzoek:
Leesbare notaris-akte zou verplicht moeten zijn
Notariële akten kunnen veel leesbaarder, zonder hun juridische geldigheid te verliezen. Notarissen zouden hun klanten daarmee een groot plezier doen en hun concurrentiepositie verbeteren. Onterecht denken veel notarissen dat de klant niet anders wil dan een moeilijke akte en dat het niet leesbaarder kan en mag. Met relatief eenvoudige aanpassingen kan een akte stukken duidelijker worden. Dat blijkt uit de scriptie van Rose-Marie Dammen, studente Beleid, communicatie en organisatie en Nederlands recht. "Een van de drie functies van een notariële akte is aan de burger bekend maken wat er met die akte wordt afgesproken. Leesbaarheid zou dus een eis moeten zijn."
Wie een huis koopt, een samenlevingscontract sluit of een testament laat opmaken, belandt bij de notaris. Hij leest de akte voor, omdat het wettelijk verplicht is zeker te stellen dat de betrokkenen op de hoogte zijn van de inhoud. Maar het voorlezen heeft geen waarde, omdat de tekst vrijwel onbegrijpelijk is. Toch zijn er uitzonderingen. Docent Communicatiewetenschap dr. Luuk Lagerwerf weet nog dat hij verbaasd was bij de aankoop van zijn eerste huis: "Ik kon de akte gewoon lezen! Omdat ik ervaring had met onderzoek naar leesbaar schrijven, vroeg ik notaris Van Grafhorst naar het hoe en waarom van de akte. Hij bleek eenvoudig de bestaande regels voor helder schrijven te hebben toegepast. Het bleek mogelijk de juridische geldigheid te behouden. Het enige probleem was de Notariële Broederschap: die vond dat hij niet uit de pas mocht lopen."
Studente Rose Dammen vergeleek onder begeleiding van Lagerwerf onder meer het taalgebruik in twee inhoudelijk gelijke notariële akten van levering van onroerend goed. Het ging om een traditionele akte en een leesbaar gemaakte akte: de laatste kwam van de notaris die docent Lagerwerf trof bij het kopen van zijn huis. De leesbare akte bevat meer en specifiekere tussenkoppen, minder archaïsch taalgebruik en minder tangconstructies, bijzinnen enzovoort. Ook zijn de zinnen korter en ziet de akte er rustiger uit. Wel komen in beide akten juridische termen voor, maar dat blijkt voor de leesbaarheid niet uit te maken. Het gaat vooral om de manier van schrijven.
Een voorbeeld van wat Dammen aantrof. In een traditionele akte stond: "Verkoper heeft verkocht aan koper, die heeft gekocht van verkoper, ieder voor de onverdeelde helft: (...)." In de leesbare akte was daarvan gemaakt: "Zij hebben een koopovereenkomst gesloten over het hierna te noemen registergoed."
Een van de functies van een notariële akte is dat hij de rechtszekerheid van de burger beschermt. Dammen: "Dat betekent dat de burger moet kunnen weten wat erin staat. Met andere woorden: een onleesbare akte voldoet niet." Dammen heeft in haar onderzoek laten zien dat mensen een leesbare akte beter begrijpen en meer waarderen.
CPB: klantgerichtheid notarissen niet verbeterd
Het Centraal Planbureau concludeerde in een rapport van vorige maand (Commissie Hammerstein) dat de cliënten van notarissen na invoering van de privateriseringswet voor notarissen in 1999 geen verbetering zagen optreden in de klantgerichtheid van notarissen. Naast parkeergelegenheid was met name de toegankelijkheid van de notariële akte een probleem.
De juridische geldigheid van leesbare akten vormt geen enkel probleem. Het leveren van leesbare akten zou voor concurrentievoordeel kunnen zorgen. Berichtgeving naar aanleiding van het CPB-rapport luidde dat notarissen elkaar op prijs beconcurreerden, maar niet op kwaliteit. De dienstverlening zou onder de concurrentie lijden. Het schrijven van leesbare akten biedt een alternatief: concurreren op dienstverlening.
Vrije Universiteit Amsterdam