Dijk Doesburg mooiste donkere plekje
De IJsseldijk in Doesburg ten zuiden van de wijk Beinum is uitgeroepen tot het mooiste donkere plekje van Gelderland. Dat blijkt uit een wedstrijd van de Gelderse Milieu Federatie.
En de winnaars zijn...
Op zaterdag 29 oktober maakte de GMF tijdens de eerste landelijke Nacht van de Nacht bekend dat een jury de reclamezuil bij de afslag Zetten/Andelst langs de A15 heeft uitgeroepen tot Lelijkst Verlichte plekje van Gelderland. De IJsseldijk in Doesburg ten zuiden van de wijk Beinum werd uitgeroepen tot het Mooiste Donkere plekje van Gelderland.
De prijzen werden door burgemeester Overweg van Doesburg en locoburgemeester Kuik van de gemeente Overbetuwe in ontvangst genomen uit handen van jury voorzitter Heleen Verweij. Per categorie waren drie locaties genomineerd van de in totaal 65 inzendingen. Met de prijsvraag vraagt de GMF aandacht voor de schoonheid van de nacht en de bedreiging daarvan door toenemende lichtvervuiling.
IJsseldijk Doesburg
Burgemeester Overweg van Doesburg kwam aan het begin van de avond met een teleurstellende mededeling. Aan de IJssel waar het nu nog zo mooi donker is - donker genoeg om er met de hoofdprijs vandoor te gaan - komt mogelijk nieuwbouw. Maar nadat hij van genomineerde de uiteindelijke winnaar was geworden, deelde hij wel mee dat dit misschien een mooie aanleiding is om nog eens goed naar de plannen te kijken. Misschien kan wel een manier gevonden waarop de nieuwe wijk wel veilig verlicht wordt maar de omgeving mooi donker blijft. De jury koos voor deze plek omdat je kijkend in de richting van de IJssel geen lantaarnpaal ziet branden en omdat het op loopafstand van de bebouwde kom van Doesburg ligt: 'een plek waar je zeker je tent zou willen opzetten'.
Reclamezuil A15
De jury noemt de reclamezuil langs de A15 een voorbeeld van hoe het niet moet. In een relatief donker gebied is de reclamezuil net een vuurtoren. Veel mensen storen zich aan nachtelijke reclameverlichting. Terwijl Rijkswaterstaat op haar snelwegen steeds terughoudender is met verlichting neemt het aantal fel verlichte reclamezuilen juist toe. Door de wijze van verlichting (van onder naar boven) treedt veel onnodige lichtvervuiling op. De verlichting zou op zijn minst na 22.00 uur uitgeschakeld kunnen worden, aldus de jury. Wethouder Kuik van Overbetuwe heeft er de regels nog eens op nagekeken maar zegt er weinig aan te kunnen doen. Wel gaat hij het gesprek aan met de particulier van wie de zuil is: 'dankzij deze particulier winnen wij nu deze prijs'.
Politie
De inwoners van Gelderland die de twee winnende plekken hadden voorgedragen kregen van de GMF een dinerbon voor een diner voor twee bij kaarslicht. En er werden 25 NUON Bespaar pakketjes verloot onder de overige inzenders.
Ook de overige genomineerde plekken kregen de nodige aandacht. Zo gaf een ambtenaar van Lingewaard aan dat wijk Essenpas in Bemmel zo fel verlicht is - 'niet lelijk' want hij is trots op zijn nieuwbouwwijk - om nu maar ook nog over jaren aan het politiekeurmerk veilig wonen te kunnen voldoen. Omdat lampen in de loop van de tijd minder gaan schijnen (door vuil onder andere) wordt de lichtsterkte vanzelf minder, een bewoonster van de wijk vond dat overigens geen overtuigend verhaal.
En inzendster Jone Nuis hield een enthousiast pleidooi voor Woold bij Winterswijk waar het nog zo mooi donker is dat ze in de zomer, op vakantie, een sterrenhemel zag waar ze van duizelde. Heel anders dan in Oosterbeek waar ze woont. Ook genomineerd waren de helverlichte loods van Smurfit in Loenen en het verrassend donkere parkje midden op het Keizer Karelplein in Nijmegen.
Overwegingen
De jury heeft bij haar nominaties niet alleen gekeken naar de in absolute zin donkerste en lichtste plekjes maar stelde de beleving centraal. Overdadig verlichte plekken in een verder donkere omgeving scoren hoger dan wanneer ze midden in een verlichte stad staan. Zeker als de lichtvervuiling met eenvoudige maatregelen op te lossen is. En donkere plekjes op verrassende toegankelijke locaties bijvoorbeeld bij of zelfs in de stad werden extra gewaardeerd. In het algemeen valt er veel te verbeteren aan de verlichting van sportvelden en bruggen. In Nijmegen wordt de fietsbrug bijvoorbeeld overdadig en helemaal verkeerd verlicht terwijl de Waalbrug aantoont hoe het ook kan: deze is nu (tijdelijk) met lichtslangen verlicht die de nachtelijke hemel nauwelijks vervuilen.
Nacht van de Nacht
De prijsuitreiking is onderdeel van de eerste landelijke Nacht van de Nacht. Dit wordt een jaarlijks terugkerend evenement vergelijkbaar met de Museumnacht. Met meer dan vijftig zinnenprikkelende activiteiten vragen de 12 Milieufederaties en Natuur en Milieu aandacht voor de schoonheid van donkere nachten en de bedreiging ervan door de toenemende verlichting. Is het u wel eens opgevallen dat het 's nachts bijna nergens meer echt donker is in Nederland? Zie
Het volledige juryrapport:
Juryrapport
In de periode van 1 september tot 1 oktober 2005 hebben 46 personen in totaal 65 nominaties voor de mooiste donkere en lelijkst verlichte plaatsen ingediend.Hiervan waren er 30 genomineerd al mooiste donkere en 35 als lelijkst verlichte.De jury heeft na een eerste selectie op twee avonden 23 locaties ook daadwerkelijk bezocht.Uiteindelijk zijn hieruit door de jury 6 locaties genomineerd,in elke categorie 3 locaties.
Bij het beoordelen van de locaties heeft de jury een aantal selectiecriteria mee laten wegen.Enkele van deze selectiecriteria zijn:
Mooiste donkere locaties:
-mate van donkerte,kun je echt genieten van de duisternis;
-het verrassingseffect (verwacht je deze donkere locatie op deze plek);
-is de locatie openbaar toegankelijk en gemakkelijk te bereiken. Of zoals een van de juryleden opmerkte:"Is dit een locatie waar ik mijn tent zou willen opzetten ". Lelijkst verlichte locaties:
-mate van lichtvervuiling (duur en intensiteit van de lichtvervuiling);
-is er handelingsperspectief om de verlichting te voorkomen of te verminderen;
-effect van de verlichting op de omgeving;is er overlast naar omwonenden of wordt de duisternis abrupt verstoord door deze verlichting. Voordat de jury verder ingaat op de 6 genomineerde locaties,wil ze graag enkele van haar bevindingen met u delen.Zo is meerdere keren de verlichting van sportvelden genomineerd door inwoners van Gelderland als lelijkst verlichte locaties.De jury constateert bij haar bezoeken dat bij de verlichting van sportvelden nog het nodige verbeterd kan worden.Gebruik van betere armaturen en beter uitrichten van de verlichting kan veel lichtvervuiling voorkomen.Naast het aanlichten van vooral kerktorens zijn ook de lichtkoepels boven sportvelden op diverse locaties al van grote afstand te zien. Ook de openbare verlichting langs snelwegen en op bruggen werd verschillende keren voorgedragen als lelijkst verlichte locaties.Bij de Waalbrug en de fietsbrug bij Nijmegen zag de jury een duidelijk verschil in het aanlichten.De fietsbrug bij Nijmegen werd van onderen aangestraald,waardoor veel licht naar de hemel verdwijnt.De Waalbrug heeft een (tijdelijke)verlichting die de nachtelijke hemel nauwelijks vervuild.De jury stelt voor om bij verlichting van bruggen wel extra terughoudend te zijn, gezien de reflectie van het licht in het water,die hinderlijk kan zijn voor de omgeving.
1.De drie lelijkst verlichte locaties die de jury heeft genomineerd zijn:
-Reclamezuil bij de afslag A15 Zetten/Andelst.De omgeving is nog relatief donker.Langs de A15 staat geen openbare verlichting en de verlichting op het bedrijventerrein is niet overmatig. Hierdoor valt de verlichte reclamezuil extra op en is als het ware een vuurtoren in zijn omgeving, die al over grote afstand is te zien.Terwijl langs de snelwegen door Rijkswaterstaat een beleid wordt gevoerd om terughoudend te zijn met verlichting is het toch curieus dat de verlichte reclamezuilen langs snelwegen als paddenstoelen uit de grond schieten.De jury constateert verder dat de verlichting van de reclamezuil ook nog verkeerd is aangebracht.De reclamezuil wordt van onderen aangelicht met als gevolg dat veel licht naar de sterrenhemel verdwijnt.Het aanschijnen van de reclamezuil van boven naar beneden zou al een vermindering van de lichtvervuiling opleveren.Tenslotte vindt de jury het gewenst dat de verlichting bijvoorbeeld na 22:00 uur 's avonds wordt gedoofd.
-Loods en parkeerplaats van Smurfit in Loenen langs het Apeldoorns Kanaal.Op weg naar de locatie constateert de jury dat het gebied tussen Loenen-Eerbeek-Apeldoorns Kanaal nog donker is.Ook de Kanaalweg langs het Apeldoorns Kanaal is donker en alleen sporadisch bij kruispunten verlicht.Smurfit valt door zijn gevelverlichting daardoor meteen op.De jury constateert echter dat de meest lelijke verlichting rondom de loods en het overslagterrein is opgesteld.De verschillende soorten verlichting in de vorm van armaturen,paalhoogtes en lichtkleuren geven een uiterst rommelige uitstraling.Ook is de verlichting niet adequaat gericht en schijnt alle kanten op.Voor de passant is deze verlichting een uiterst onaangename verrassing als hij komend vanuit het donker plots geconfronteerd wordt met een helverlichte parkeerplaats.De lelijke lichtuitstraling vanuit de loods zelf,zoals de indiener van de nominatie heeft gemeld,heeft de jury niet geconstateerd. Mogelijk was deze verlichting tijdens het jurybezoek gedoofd.Verder tekent de jury aan dat met relatief simpele ingrepen de hinderlijke lichtuitstraling kan worden verminderd.Het gebruik van minder lichtvervuilende armaturen en het gericht belichtingen van het terrein zijn goede verbeteringen.Ook kan de verlichting of tenminste een gedeelte van de verlichting worden gedoofd,wanneer er geen werkzaamheden in en om de loods plaatsvinden.
-De wijk de Essenpas in Bemmel.De gemeente lijkt hier doorgeschoten in haar bedoeling een wijk aan te leggen waarvan de bewoners ook 's avonds veilig over straat kunnen.Een overdaad aan lantaarnpalen,slecht gekozen armaturen en paalhoogtes leiden tot verblinding.Om dat te compenseren is waarschijnlijk gekozen voor nog meer verlichting.Een van de juryleden doet de hoeveelheid verlichting denken aan de parkeerterreinen rond Schiphol.Opvallend is verder dat bij het binnenrijden van de wijk op de toegangsweg de oriënterende functie van de verlichting geheel is weggevallen door de overmaat aan lichtpunten.Wijkbewoners reageren verschillend op de hoeveelheid verlichting.Voor sommige neemt het veiligheidsgevoel toe,terwijl voor anderen een hindersituatie ontstaat.De jury vindt dat met een slimmere verlichting (betere armaturen, aanpassen paalhoogten en gericht verlichten)zowel de veiligheid kan worden gewaarborgd al een hindersituatie kan worden voorkomen.
De drie mooiste donkere locaties die de jury heeft genomineerd zijn:
-Buitengebied nabij Woold ten zuiden van Winterswijk.De omgeving van Winterswijk staat bekend al een donker en stil gebied.De jury vindt het dan ook niet verrassend dat we hier een prachtige locatie hebben die nog geheel donker is.Op de smalle onverharde wegen nabij het natuurgebied
2.de Bekendelle is de duisternis nog goed te beleven.Het gebied is goed openbaar toegankelijk, waardoor iedereen ervan kan genieten.De jury vindt het extra de moeite waard om dit gebied te nomineren,omdat het ook een voorbeeld is van hoe donker het buitengebied in Gelderland nog kan zijn.De terughoudendheid met het plaatsen van openbare verlichting is zeker een punt dat al voorbeeld kan worden genomen.
-Doesburg op de IJsseldijk ten zuiden van de wijk Beinum.Een mooi donker vergezicht richting Veluwe,dat nog eens wordt versterkt door de aanwezigheid van de rivier.In de rivier schittert de maan zonder dat deze door andere verlichting wordt gestoord.De plaats is dag en nacht toegankelijk en ligt op loopafstand van Doesburg waardoor bewoners eenvoudig in hun directe woonomgeving van het donker kunnen genieten.Een avondwandeling is zeker aan te bevelen.In de omgeving zijn vrijwel geen lantaarnpalen die afbreuk doen aan deze mooie plek.Laten we het vooral zo donker houden.Wel vindt de jury het contrast met de stad Doesburg groot.De kerk,die fel verlicht wordt en de lichtkoepel boven de sportvelden contrasteren met de duisternis op de IJsseldijk.Met name de verlichting bij het sportveld verdient de nodige aandacht.
-Keizer Karelplein Nijmegen.Middenin de stad en toch in relatie tot de omgeving behoorlijk donker. Niemand van de jury had hier een donker plekje verwacht.Het kost enige moeite om de locatie te bereiken (oversteken van het drukke Keizer Karelplein),maar de beloning is groot.Een prachtige plek om je op een mooie late zomeravond even terug te trekken uit het 'verlichte ' stadsleven en te genieten van de duisternis.De jury waardeert het dat - in tegenstelling tot veel andere gemeenten
- er niet voor gekozen is de bomen met veel sfeerverlichting te verlichten.Alleen jammer dat er midden op het plein een lantaarnpaal staat,die vervolgens geen enkele functie vervult.De jury adviseert de gemeente om deze verlichting zo snel mogelijk te doven.Deze nominatie is een oproep aan andere gemeenten om toch vooral bescheiden om te gaan met verlichting in parken. Dan komt de jury tot haar eindoordeel:
Als winnaar voor de nominatie van de lelijkst verlichte locatie 2005 in Gelderland: de rec amezui op het bedrijventerrein bij de afs ag A15 Ande st/Zetten Deze reclamezuil langs de A15 staat in een nog relatief donker gebied,waardoor de lichtvervuiling van de reclamezuil extra aanwezig is.Daarnaast speelt mee dat reclameverlichting,die de hele nacht brandt,in de ogen van de jury een overbodige activiteit is.Veel mensen storen zich aan deze nachtelijke vorm van reclame-uitingen.In de Essenpas en bij Smurfit heeft de verlichting nog een duidelijk doel.
Verder weegt de jury mee dat terwijl Rijkswaterstaat langzaamaan op haar snelwegen een verlichtingbeleid voert gericht op een vermindering van de verlichting,het aantal verlichte reclamezuilen langs snelwegen in onze provincie steeds verder toeneemt.Ook de wijze waarop de reclamezuil wordt aangelicht verdient verbetering.Een verlichting van boven naar beneden vervuilt al minder en het uitschakelen van de verlichting na 22:00 uur 's avond is gewenst.De jury ziet de reclamezuil bij de afslag Zetten/Andelst dan ook als een voorbeeld van hoe het niet moet en roept deze uit tot de lelijkst verlichte locatie.
3.Als winnaar voor de nominatie van de mooiste donkere locatie 2005 in Gelderland: de IJsse dijk ten zuiden van de wijk Beinum in Doesburg Een plek waar je kijkend in de richting van de IJssel geen enkele lantaarnpaal ziet branden.Een mooi donker gebied op loopafstand van de bebouwde kom van Doesburg.Op een avondwandeling kun je hier een ronde maken zonder op de IJsseldijk gestoord te worden door een overmaat aan verlichting. Dit maakt deze locatie meer bijzonder dan de nominatie bij Winterswijk,waar de locatie niet op loopafstand bereikbaarheid is vanuit een grotere woonplaats.Een plek waar je volgens de jury zeker je tent zou willen opzetten.Dit in tegenstelling tot het Keizer Karelplein waar je het opzetten van je tent toch wel achterwege laat.Het ander nadeel bij dit plein is dat je hier voor de nachtelijke beleving wel oordopjes moet gebruiken.
De jury verzoekt de gemeente dan ook om deze locatie donker te houden en na te gaan of er mogelijkheden zijn om de wandelverbinding tussen Doesburg en de IJsseldijk verder te verbeteren. De jury roept unaniem deze de IJsseldijk uit tot mooiste donkere locatie. Arnhem,29 oktober 2005
de jury:
-Heleen Verweij,mediatrainster en voormalig presentatrice Buitengewoon (voorzitter van de jury)
-Wim Schmidt,voorzitter Platform Lichthinder en technisch lichtdeskundige
-Ruben Smit,natuurfotograaf en ecoloog
-Gert Visser,journalist en producent videofilm
-Joost Reijnen,adjunct-directeur Gelderse Milieufederatie