Contactpersoon
-
Datum
6 december 2005
Ons kenmerk
RWS/SDG2005/2923/16775
Doorkiesnummer
-
Bijlage(n)
-
Uw kenmerk
-
Onderwerp
Kabinetsstandpunt Kustwacht
Geachte voorzitter,
Bij de beantwoording van de kamervragen met betrekking tot het ARK-rapport
over de Kustwacht (Functioneren Kustwacht Nederland, TK 30 060 nr. 5, 29-9-
2005) heb ik u toegezegd met een kabinetsstandpunt inzake de Kustwacht te
komen. Dit kabinetsstandpunt dient tevens als reactie op de motie van
Hijum/van der Ham waarin gevraagd wordt het beheer van de Kustwacht onder
te brengen bij één departement (motie ingediend bij begrotingsbehandeling
op 24-11-2004, 29800 XII, nr. 19) en tot invulling van de toezegging gedaan
tijdens de behandeling van de Wet Voorkomen Verontreiniging door
Schepen/EEZ (30-11-2004, TK 29-1934) inzake de tussentijdse evaluatie van
de Kustwacht.
In de ministerraad van 26 augustus is een koers uitgezet voor de Kustwacht.
Op dit moment wordt dat uitgewerkt met de bedoeling dat volgend voorjaar de
Kustwacht nieuwe stijl van start kan gaan. Middels deze brief wil ik u,
mede namens de ministers van
Defensie, Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Justitie,
Vreemdelingenzaken en Integratie, Binnenlandse Zaken en Financiën, op de
hoogte brengen van de uitkomsten van het kabinetsbesluit van 26 augustus
2005.
Kustwacht Nieuwe Stijl
Inleiding
Het Nederlandse deel van de Noordzee is ongeveer 1 ½ maal zo groot als het
Nederlandse landoppervlak. Evenals op het land voert de overheid op de
Noordzee taken uit, oefent zij toezicht uit op wat er plaatsvindt en
handhaaft zij de regels. Ten opzichte van het land zijn de middelen die de
overheid bij de taakuitvoering gebruikt (schepen, vliegtuigen en
helikopters) relatief duur. Anders dan op land ontbreken veelal meldingen
van bewoners over incidenten of onregelmatigheden. De uitgestrektheid van
de Noordzee, de kosten van de middelen en de noodzaak om zelf informatie te
zoeken maakt overheidsoptreden op de Noordzee duur. Reden voor de diverse
overheidsdiensten om de krachten te bundelen voor een doelmatig en
doeltreffend optreden op de Noordzee.
Daartoe is in 1987 het Kustwachtsamenwerkingsverband opgericht met de
doelstelling: een verhoging van de doelmatigheid en doeltreffendheid bij de
uitvoering van de betrokken operationele Noordzeetaken, in het bijzonder te
bereiken door uitwisseling van informatie en door coördinatie bij de inzet
van operationele middelen . De Kustwacht is een samenwerkingsverband van
zes ministeries (zeven bewindspersonen) en tien rijksdiensten. Binnen dat
samenwerkingsverband worden dertien operationele overheidstaken uitgevoerd
op de Noordzee. De dertien taken zijn nu ingedeeld in Dienstverlening en
Handhaving.
Bij Dienstverlening gaat het ten eerste om het optreden bij incidenten en
calamiteiten (nood-, spoed- en veiligheidsverkeer - NSV, hulpverlening en
redding (Search and Rescue - SAR) en rampen- en incidentenbestrijding -
RIB). Verder gaat het bij Dienstverlening om nautisch beheer
(vaarwegmarkering, verkeersdiensttaken en zeeverkeersonderzoek). Bij
Handhaving gaat het om algemeen politietoezicht, douanetoezicht,
grensbewaking, toezicht op het milieu, op de visserij, op het
scheepvaartverkeer en op de uitrusting van schepen.
Per Kustwachttaak geldt dat één van de betrokken ministers verantwoordelijk
is voor het beleid en dat de operationele uitvoering van dat beleid in
Kustwachtverband plaatsvindt (door de betrokken dienst zelf). De Commandant
Zeestrijdkrachten van het Ministerie van Defensie heeft de operationele
leiding bij de uitvoering van de Kustwachttaken. De dagelijkse leiding is
neergelegd bij de Directeur Kustwacht (DKW). De Kustwacht beschikt over een
Kustwachtcentrum (KWC) , maar niet over eigen varende en vliegende
middelen. Defensie is de beheerder van dat KWC en nagenoeg de gehele
personele bezetting is Defensiepersoneel.
Probleemschets en oplossingsrichting
De geschiedenis van de Kustwacht leert dat het samenwerkingsverband te
vrijblijvend is en er op deze manier geen coherent geheel ontstaat. Twintig
jaar ervaring en een aantal evaluatierapporten hebben dat duidelijk
gemaakt. Nodig is het verkrijgen van meer synergie van overheidsoptreden op
de Noordzee met behoud van synergie tussen departementale taakuitoefening
op zee en op het land. De oplossing wordt gezocht in versterking van de
Kustwachtorganisatie. Ten eerste door versterking van de informatiepositie
van het Kustwachtcentrum en ten tweede door van de Kustwacht een entiteit
met eigen middelen te maken. Om zo´n Kustwacht goed te kunnen laten
functioneren is geïntegreerd en politiek vastgesteld beleid essentieel. De
entiteit Kustwacht voert in opdracht van de ministeries taken uit waarbij
de ministeriële verantwoordelijkheid in stand blijft.
Synergiewinst bij de taakuitvoering door schaarse en dure middelen op de
Noordzee samen te gebruiken staat voorop. De basis van de Kustwacht wordt
een goed uitgerust informatiecentrum, waar alle operationele informatie van
de activiteiten, (veiligheids-) incidenten en verontreinigingen op de
Noordzee binnenkomen en worden gekoppeld. Deze Kustwacht beschikt over twee
direct- en multifunctionele inzetbare vliegtuigen, waarmee verkenning en
tevens toezicht worden gedaan. Daarnaast beschikt de Kustwacht over vier
vaartuigen die uitsluitend op zee en voor Kustwachttaken worden ingezet .
Van deze vier is de Biesheuvel medegefinancierd door de EU speciaal voor
visserij-inspectie.
Voorkomen moet worden dat synergiewinst op de Noordzee leidt tot
synergieverlies in de land-zee relaties binnen de diverse diensten (douane,
AID, Kmar, KLPD). Handhavingsambtenaren die op zee vanaf de
Kustwachteenheden werken doen dat in nauw contact met de ambtenaren van de
diensten die op het land hun taak uitvoeren. Het volledig bundelen van alle
operationele activiteiten op de Noordzee in de Kustwacht en losweken van de
ambtenaren met bevoegdheden van de eigen departementale organisatie leidt
tot synergieverlies (bijv. doordat ambtenaren die grensbewaking uitoefenen
op de Noordzee los komen te staan van de organisatie die dat in de havens
doet).
Schets Kustwacht nieuwe stijl
Op 26 augustus 2005 heeft het kabinet besloten te komen tot een Kustwacht
nieuwe stijl met de volgende kenmerken:
Beleid en aansturing
De betrokken departementen blijven gezagsmatig verantwoordelijk voor het
eigen beleid en ministeriële verantwoordelijkheid voor de diverse
beleidsterreinen blijft dan ook uitgangspunt bij het functioneren van de
Kustwacht. De minister van V&W neemt de coördinatie van Noordzee-
aangelegenheden op zich en de minister van Justitie is het eerste
aanspreekpunt voor coördinatie en afstemming van de handhaving. Bij de
inzet van departementale middelen voor de Kustwacht Nederland ontbreekt het
thans aan politieke prioritering en commitment.
Hierin wordt verbetering gebracht door de geïntegreerde beleidsplannen, de
activiteitenplannen en de (meerjarige) begroting - exploitatie en
(vervangings-)investeringen - jaarlijks in de ministerraad vast te stellen.
Het jaarlijks op te stellen handhavingsplan is gebaseerd op risicoanalyses
met behulp van het zgn. 7-stappenmodel (omgevingsanalyse,
prioriteitstelling, effecten, stuurgetallen, streefwaarden, producten,
evaluatie en bijsturing). Daarnaast zijn er internationale verplichtingen
waaraan voldaan moet worden zoals bijvoorbeeld de Europese afspraken met
betrekking tot de visserijcontrole. Vaststelling in de ministerraad
waarborgt dat met al deze aspecten rekening wordt gehouden.
Beheer en organisatie
Binnen de kaders die zijn vastgesteld door het kabinet wordt de minister
van Defensie verantwoordelijk voor de inzet van het personeel en de
middelen van de Kustwacht nieuwe stijl. Naast de eigen vaartuigen en
vliegtuigen heeft de Kustwacht trekkingsrechten voor middelen die niet
uitsluitend op de Noordzee opereren (betonningsschepen van V&W) of die niet
uitsluitend voor Kustwachttaken worden ingezet (defensieschepen en
-helikopters). Bovendien kan de Kustwacht beschikken over andere
overheidsmiddelen in geval van incidenten.
De betrokken diensten stellen de handhavingsfunctionarissen ter beschikking
volgens de planning die de directeur Kustwacht opstelt om het
activiteitenplan uit te voeren. De gegarandeerde beschikbaarheid van het
personeel van de diensten is cruciaal voor een slagvaardige uitvoering van
de Kustwachttaken. Bovendien blijven zo de desbetreffende diensten nauw bij
de Kustwacht betrokken en wordt voorkomen dat verschillen in
arbeidsvoorwaarden de operationele uitvoering belemmeren. Naast de eigen
bevoegdheden krijgt het personeel ook bevoegdheden op andere terreinen om
te voorkomen dat het afzijdig moet blijven als er overduidelijk sprake is
van overtredingen op een ander dan het eigen gebied. Het streven is op
langere termijn gericht op de aanstelling van "eigen" kustwachtdeskundigen.
Operationele uitvoering
Het Kustwachtcentrum (KWC) is hét informatiecentrum van de Noordzee, waar
het actuele beeld van (scheeps)activiteiten, (veiligheids)incidenten en
verontreinigingen op de Noordzee beschikbaar is. Dit wordt bewerkstelligd
door de koppeling van diverse radar-, satelliet- en informatiesystemen en
door de verkregen informatie aan te vullen met waarnemingen van vliegtuigen
en schepen. Daarbij kan ook meer medewerking worden gezocht van degenen die
op zee hun beroep uitoefenen (scheepsbemanningen, vissers, etc.). De
departementen hebben toegang tot de informatie van het Kustwachtcentrum en
kunnen daar ook zelf hun voordeel mee doen. Analisten die permanent,
tijdelijk of ad hoc bij het Kustwachtcentrum zijn gestationeerd, kunnen
informatie van het centrum en van hun eigen dienst koppelen en uitwisselen
met andere analisten. Dit kan ook van belang zijn met het oog op de
nationale veiligheid en terrorismebestrijding. Er ontstaat, kortom, een
informatiegestuurde wijze van optreden van de Kustwacht en de diensten.
De Kustwacht beschikt in de nieuwe opzet over een aantal permanente eigen
middelen, ten eerste de patrouillevliegtuigen (nu nog V&W). Deze
vliegtuigen voeren verkenningen uit en houden toezicht (bijvoorbeeld bij
constatering van olielozingen, overtredingen van de schepenverkeerswet of
de visserijwetgeving) en staan permanent gereed voor de inzet in het kader
van Search and Rescue, rampen- en incidentenbestrijding, milieu-incidenten
en ter ondersteuning van acties voor het OM of in het kader van
grensbewaking, nationale veiligheid en terrorismebestrijding.
Verder gaat de Kustwacht nieuwe stijl van start met vier vaartuigen die
uitsluitend op zee voor kustwachttaken worden ingezet. De Kustwacht kan met
deze middelen informatie inwinnen en, zo nodig, snel reageren. Het grootste
deel van de tijd echter voeren de middelen planmatige werkzaamheden uit
(informatiegestuurde controles) volgens het activiteitenplan.
De Kustwacht kan voorts planmatig beschikken over middelen die behalve voor
kustwachttaken op zee ook voor andere taken worden ingezet, waaronder op
binnenwateren. Het gaat hierbij om afgesproken gebruik voor een aantal
dagen voor de betonningsschepen van V&W (deze schepen worden ook op de
binnenwateren ingezet) en voor schepen en helikopters van Defensie (deze
voeren ook andere taken uit). Hiernaast kan de Kustwacht bij noodsituaties
een beroep doen op andere middelen van de overheid.
De deskundigen (van marechaussee, AID, douane, Rijkswaterstaat en KLPD)
zijn opstappers bij de eenheden van de Kustwacht. Zoals hierboven is
uiteengezet, treden deze deskundigen niet geïsoleerd van de rest van de
eigen dienst te land op. Coördinatie en goede afspraken tussen het
Kustwachtcentrum en de operatiecentra van de diensten zijn essentieel. Op
den duur zal bij het uitvoeren van inspecties aan boord van schepen de
bevoegdheid om op te treden bij vermeende overtredingen verder gaan dan het
eigen vakgebied.
Belangrijke activiteiten van de Kustwacht Nederland zijn:
Het verzamelen, analyseren en beschikbaar stellen van actuele informatie
over de scheepvaart, veiligheid en het milieu op de Noordzee (mede ten
behoeve van risico-analyses);
Het aanvullen van actuele informatie door middel van waarneming met
vliegtuigen en met informatie van eigen en andere overheidsmiddelen;
De planning van de inzet van de middelen voor informatiegestuurd toezicht
op basis van een politiek vastgesteld handhavingsplan (visserij-inspectie,
grensbewaking,
douanetoezicht, politietoezicht, milieu, scheepvaart);
Het ondersteunen van acties in kader van de nationale veiligheid en
terrorismebestrijding (als onderdeel van de algemene politietaak) met
transportmiddelen en informatie;
Het ondersteunen van acties van het Openbaar Ministerie met
transportmiddelen en informatie;
Het uitvoeren van Search and Rescue taken (het Kustwachtcentrum is hierbij
"Rescue Co-ordination Centre");
Het coördineren van rampen- en incidentenbestrijding;
De vaarwegmarkering op de Noordzee.
Middelen
De Kustwacht moet over de middelen (schepen en vliegtuigen) kunnen
beschikken om het overeengekomen activiteitenplan metterdaad te kunnen
uitvoeren. Dit impliceert niet dat de middelen in eigendom aan de Kustwacht
worden overgedragen, maar wél dat de middelen, behalve tijdens onderhoud,
onvoorwaardelijk beschikbaar zijn voor de Kustwacht.
De Kustwacht wordt ingericht als kasdienst. De vliegtuigen van V&W worden
overgedragen aan de Kustwacht. Het kabinet heeft besloten om bij de
uitwerking van de voorgenomen verbeteringen ook de mogelijkheden te
onderzoeken om tot één civiele rijksrederij te komen voor de
overheidsschepen op de binnenwateren, de Waddenzee en de Noordzee. Het
onderbrengen van de vier Kustwachtschepen wordt bezien in het kader van de
te maken keuzen met betrekking tot die civiele rederij. Tot zolang blijven
de schepen, bemanningen en budgetten bij het vakdepartement dat de mensen
en middelen ter beschikking stelt. Voorshands wordt de onvoorwaardelijke
beschikbaarheid van schepen voor de Kustwacht nieuwe stijl afgedwongen met
een beroep op het activiteitenplan dat de ministerraad jaarlijks vaststelt
en dat, dus, geen ruimte laat om er schepen aan te onttrekken.
Samenvatting
De minister van V&W coördineert Noordzee aangelegenheden
Het beheer van de Kustwacht komt in één hand (de minister van Defensie is
"zorgbaas");
Eerste aanspreekpunt voor coördinatie en afstemming handhavingszaken
Noordzee is de minister van Justitie;
Geïntegreerde beleidsplannen, activiteitenplannen en de (meerjarige)
begroting worden jaarlijks in de ministerraad vastgesteld (regie: V&W);
De informatiepositie van het Kustwachtcentrum wordt versterkt. Het
Kustwachtcentrum vormt de basis voor een informatiegestuurde wijze van
optreden op de Noordzee;
De Kustwacht krijgt de onvoorwaardelijke beschikking over de twee
overheidsvliegtuigen die boven zee voor Kustwachttaken worden ingezet en
over de vier overheidsschepen die op zee voor Kustwachttaken worden
ingezet;
De Kustwacht krijgt trekkingsrechten voor een aantal vaardagen voor de
betonningsschepen van V&W en voor een aantal dagen voor schepen en
helikopters van Defensie;
De handhavingsfunctionarissen van de verschillende diensten gaan niet over
naar de Kustwacht, maar zijn voor bepaalde tijd beschikbaar;
De mogelijkheden van een rijksbrede civiele rederij worden onderzocht;
De uitwerking van het kabinetsbesluit van 26 augustus wordt
interdepartementaal gedaan met inachtneming van de betrokkenheid van de
Kustwacht bij met name terrorismebestrijding, veiligheid en grensbewaking
ten aanzien van vreemdelingen;
De Kustwacht nieuwe stijl gaat op 1 maart 2006 van start.
Hoogachtend,
DE MINISTER VAN VERKEER EN WATERSTAAT,
Karla Peijs
-----------------------
Overeenkomst voor de Kustwacht 26 februari 1987, artikel 4.; in 1995
vervangen door de Overeenkomst voor de Kustwacht 1 juni 1995.
Het KWC is 24 uur per dag bezet en fungeert als meld-, informatie- en
coördinatiecentrum en is tevens het Nationale Maritieme- en Aeronautische
Redding Coördinatie Centrum.
Douane: Zeearend en Visarend, LNV: Barend Biesheuvel, V&W: Waker
Ministerie van Verkeer en Waterstaat