Herbeoordelingsoperatie toont aan dat SUWI-doelstellingen nog geen
praktijk zijn
Themarapportage december 2005
In 2005 zijn bij de Helpdesk van het Breed Platform Verzekerden en
Werk veel vragen en klachten binnengekomen naar aanleiding van de
eenmalige herbeoordelingsoperatie. De herbeoordelingsoperatie
veroorzaakt veel onrust en onzekerheid bij alle arbeidsongeschikten.
In de themarapportage 'Een lastig parcours' staan de herbeoordeling en
reïntegratie centraal. Volgend jaar wordt de wet SUWI geëvalueerd. In
dit rapport is aan de hand van de ervaringen met de herbeoordelingen
nagegaan in hoeverre de belangrijkste SUWI-doelstellingen inmiddels in
de praktijk gebracht worden. Het gaat om de doelstellingen 'werk boven
inkomen in een activerend stelsel van sociale zekerheid' en 'een op
werk gerichte klantgerichte dienstverlening'. Hoewel de groep bellers
naar de Helpdesk geen representatieve steekproef is, geven de
ervaringen wel een beeld van de praktijk.
Verschillende punten komen steeds terug in de ervaringen van de
bellers:
1. De informatie over de herbeoordelingen is onvoldoende.
Het UWV stuurt iedereen informatiebrochures over de
herbeoordelingen. Soms komt de informatie letterlijk niet aan en
soms begrijpen mensen niet welke informatie op hun eigen situatie
van toepassing is. Voor 50-plussers is het vaak onduidelijk waarom
zij toch een oproep voor een herkeuring krijgen terwijl ze niet
tot de doelgroep van de eenmalige herbeoordelingsoperatie behoren.
Ook komen er veel vragen binnen over de dubbele keuringen. Als
mensen het UWV bellen krijgen ze soms twee keer een ander antwoord
op dezelfde vraag. Na de herbeoordeling weten veel mensen niet
waar ze financieel aan toe zijn en welke stappen ze moeten
ondernemen. Er is dus veel behoefte aan informatie over het
verloop van de herbeoordeling en - belangrijker nog - over de
gevolgen van de herbeoordeling.
2. De voorbereidingstijd is te kort.
Een deel van de bellers kreeg de oproep voor de herbeoordeling pas
kort van tevoren, soms zelfs slechts een dag van tevoren. Als zij
het UWV belden, bleek het niet meer mogelijk de afspraak te
verzetten. Hierdoor hebben mensen te weinig voorbereidingstijd en
geen gelegenheid meer om iemand te vragen om met ze mee te gaan.
Voor deze keuring die zulke grote gevolgen kan hebben voor het
dagelijks leven van mensen, is een fatsoenlijke voorbereidingstijd
nodig. Het UWV hanteert zelf een termijn van twee weken, maar
houdt zich daar niet altijd aan, gezien de ervaringen van de
bellers.
3. De herkeuring zelf gaat te snel en is soms zelfs onfatsoenlijk.
Ruim de helft van de herbeoordeelden die naar de Helpdesk belden,
vindt dat de herkeuring niet zorgvuldig is uitgevoerd. Mensen
hebben de indruk dat medische gegevens onvoldoende zijn
geraadpleegd of dat ze lichamelijk onvoldoende zijn onderzocht.
Bellers geven aan dat de uitslag van te voren al vast stond,
waardoor de arts niet meer naar het verhaal van de WAO-er wilde
luisteren. Artsen doen uitspraken als "iedereen is wel eens moe"
en "het zal wel tussen de oren zitten", waardoor mensen zich niet
serieus genomen voelen. Een enkele arts of arbeidsdeskundige gaat
buiten zijn boekje door bijvoorbeeld te dreigen met goedkeuring
als de contactpersoon van de WAO-er zich in het gesprek wil mengen
of door aan te geven dat iemand lang genoeg van de maatschappij
heeft geprofiteerd.
4. Reïntegratie nog nauwelijks maatwerk.
Na de herbeoordeling houden de meeste mensen zich in eerste
instantie bezig met de financiële gevolgen. Het zoeken en vinden
van (meer) werk komt - met afstand - op een tweede plaats. De
omslag naar werkgericht denken, vanuit een situatie van vaak
jarenlange arbeidsongeschiktheid, kost moeite en tijd. WAO-ers die
minder arbeidsongeschikt zijn verklaard, achten zichzelf vaak niet
tot werken in staat en denken niet dat werkgevers op hen zitten te
wachten. Dit sombere perspectief demotiveert mensen en sommigen
zien hierdoor af van reïntegratie. De reïntegratiedienstverlening
biedt te weinig ondersteuning voor deze omslag. Het UWV verstrekt
te weinig specifieke informatie over reïntegratie die op de
persoon is toegesneden, zoals bijvoorbeeld over de IRO
(Individuele Reïntegratie Overeenkomst). Mensen verwachten ook
meer begeleiding en steun vanuit het UWV tijdens het
reïntegratietraject dan ze nu krijgen.
SUWI-doelstelling 'werk boven inkomen' geen praktijk
De bellers maken nauwelijks melding van werkhervatting. Zij zijn
somber over hun mogelijkheden om aan het werk te komen. De
doelstelling 'werk boven inkomen' blijkt nog lang geen praktijk te
zijn. De eenmalige herbeoordeling zou de start moeten vormen van een
activerend traject dat uiteindelijk tot werk leidt. In de praktijk is
het eerder een proces dat mensen lam slaat, waarbij mensen niet worden
gemotiveerd en geactiveerd en waarbij zij lang niet altijd
reïntegratiedienstverlening op maat ontvangen. Hierdoor vormt de
eenmalige herbeoordeling een valse start van een traject dat voorlopig
vooral tot inkomensverlies en frustratie leidt.
SUWI-doelstelling 'klantgerichte dienstverlening' vertoont veel gaten
Van de oproep voor de herbeoordeling tot de uitslag van de
herbeoordeling laat de dienstverlening duidelijk steken vallen. De
oproep komt soms te laat, de informatie is niet altijd duidelijk, de
arts of de arbeidsdeskundige behandelt de WAO-er niet altijd
fatsoenlijk en de uitslag is vaak niet te begrijpen voor mensen. De
eenmalige herbeoordelingsoperatie is een grootschalige operatie met
ingrijpende gevolgen voor de WAO-ers die herbeoordeeld worden.
Klantgerichte dienstverlening zou hoogste prioriteit moeten krijgen in
alle fases van de uitvoering van de herbeoordelingen.
Wil de uitvoering van de eenmalige herbeoordelingsoperatie beter
aansluiten bij de SUWI-doelstellingen, dan is een aantal veranderingen
nodig.
1. Meer informatie op maat nodig over de herbeoordeling.
Bij een herbeoordeling moet aangegeven worden om welk type
herkeuring het gaat (oude of nieuwe Schattingsbesluit) en met
welke regelingen men te maken heeft (bijvoorbeeld dubbele keuring
bij bepaalde diagnoses etc.). De oproep en de bijbehorende
informatie moeten op tijd verstuurd worden (minimaal 2 weken voor
keuring), zodat mensen voorbereidingstijd hebben. Slechte en
onduidelijke informatie slaat mensen lam en activeert juist niet.
2. Na de herbeoordeling is informatie over de persoonlijke
consequenties nodig.
Na een herbeoordeling zou iemand naar huis moeten gaan met
informatie over wat er uit de beoordeling is gekomen en wat de
financiële gevolgen voor betrokkene zijn (inclusief berekening).
Ook zou informatie beschikbaar moeten zijn over wat er komt kijken
bij reïntegratie en over de reïntegratiemogelijkheden (waaronder
de IRO). Deze informatie zou op schrift, via internet en via een
telefonisch informatiepunt gegeven kunnen worden.
3. Reïntegratie moet meer maatwerk zijn.
Meer ondersteuning bij de omschakeling naar werk en meer op maat
gesneden reïntegratietrajecten zijn nodig, zodat mensen geen valse
start maken. Voorkomen moet worden dat mensen al bij voorbaat
geheel afhaken omdat ze hun kansen laag inschatten. Mensen zouden
niet standaard naar trajecten in een groep verwezen moeten worden.
Van belang is dat mensen zelf een keuze kunnen maken voor een
reïntegratietraject op maat.
Reacties op het rapport zijn van harte welkom. U kunt hiervoor contact
opnemen met Jannie Komduur, beleidsmedewerker arbeid en sociale
zekerheid (020 - 4800333, j.komduur@bpv.nl)
Meer exemplaren van het rapport kunt u bestellen bij het
secretariaatof hier downloaden »»
Breed Platform Verzekerden en Werk