Het werkelijke gevaar voor de publieke omroep komt uit Den Haag
(07 december 2005)
Door: Marc Visch, NVJ-secretaris Omroep
De medewerker van de publieke omroep vertrouwt zo langzamerhand
niemand meer. Men is volledig gefocust op het eigen programma. Niet
vreemd, want het is het resultaat van enige decennia omroeppolitiek.
Elk kabinet heeft het zich tot doel gesteld het omroepbestel eens
flink op te schudden. Of het nu de politiek is of de omroepen, zo'n
beetje elke week ligt er weer een ander plan. Opvallend daarbij is dat
er vooral over de publieke omroep wordt gesproken en dat daarbij de
medewerkers niet gehoord worden.
De afgelopen week zijn de programmamakers tegen de Raad van Bestuur in
actie gekomen. Die actie was feitelijk gericht tegen de ingrijpende
bezuiniging, die de Raad van Bestuur in haar plannen verwoord had en
het feit dat de programmamakers volstrekt niet in deze plannen gekend
waren.
Op zichzelf heeft de Raad van Bestuur een plan gemaakt dat best te
verdedigen valt; het probeert verdere afkalving van het marktaandeel
van de publieke omroep te voorkomen. Bovendien moet de kijker tussen
de 20 en 50 jaar beter bediend worden. Dat zijn legitieme redenen als
Nederland een brede publieke omroep wil behouden. Al lezende valt op
dat de Raad van Bestuur goed heeft gekeken naar hoe onze zuiderburen
de publieke omroep hebben georganiseerd. Een breed publieksnet met een
net met aanvullende programmering. Dan hebben we in Nederland het
geluk dat er een derde net is waar de jeugd ondergebracht kan worden
en waar gewerkt kan worden aan vernieuwing.
En is het een ramp dat programma's die nu succesvol zijn op die
verschillende netten worden ondergebracht op één net? Paul de Leeuw
heeft prima programma's gemaakt op Nederland 1 en scoort nu ook goed
op Nederland 3. Lingo is verhuisd van omroep en net. En afgelopen
weekend nog bleek dat het TROS-programma Una Voce Particolare van
Nederland 2 is verplaatst naar de NCRV op Nederland 1. Programma's
komen en gaan of verhuizen van omroep. Maar is de kijker er per
definitie de dupe van? Het wordt pas een probleem als de
journalistieke onafhankelijkheid van de programmamaker verdwijnt en de
publieke omroep zich de oren laat hangen naar de commercie.
Wel is het heel goed voorstelbaar dat de omroepverenigingen hun
gezicht kwijt raken als alles volgens het model van de Raad van
Bestuur wordt geregeld. Het zal een eerste stap blijken naar één
publieke omroep, terwijl in Den Haag zojuist is besloten dat verdere
profilering de opdracht is voor de omroephuizen. Die twee zaken vallen
dus niet te rijmen en vragen om heropening van het mediadebat in Den
Haag.
Daarbij komt dat de Raad van Bestuur wel iets heel wezenlijks te
verwijten valt. Feitelijk accepteert zij in haar plannen een
bezuinigingsopdracht van meer dan 100 miljoen euro. Hoe creatief je
ook programmeert, dat zal altijd ten koste gaan van de programma's op
radio en tv. De Raad van Bestuur had in de opinie van de NVJ openlijk
de eisen uit Den Haag moeten verwerpen. Met een dergelijke bezuiniging
valt geen enkele verantwoorde programmering overeind te houden. Een
tweede kapitale fout betreft het feit dat de Raad van Bestuur niet met
de programmamakers in gesprek is gegaan. De programmamakers zijn het
meer dan zat dat er uitsluitend over hen gesproken wordt in plaats van
met hen.
De omroepen hebben het niet veel beter gedaan. Bij veel omroepen zijn
zij de afgelopen jaren schandalig behandeld. Een tijdelijk contract
was bij vele omroepen het hoogst haalbare. Bij onderhandelingen over
een cao was continu het uitgangspunt dat er ingeleverd moest worden op
de arbeidsvoorwaarden. Ook nu nog heeft men tijdens onderhandelingen
over de modernisering van de CAO Publieke omroep uitsluitend
voorstellen die een achteruitgang in de arbeidsvoorwaarden inhouden.
Minder meer heet dat tegenwoordig.
Of de plannen van de Raad van Bestuur nu uit commerciële motieven tot
stand zijn gekomen of niet, het draait wel allemaal om het geld. De
afgelopen tijd is er al fors bezuinigd op de publieke omroep. Dat
hoefde niet ten koste te gaan van de programma's, maar dat ging het
wel. Programma's werden geschrapt of moesten het met minder budget
doen en op arbeidsvoorwaarden werd beknibbeld. En er staat een grote
koude sanering voor de deur. Tegenvallende reclame inkomsten nopen de
omroepen verder het mes te zetten in de kosten. En dat gaat in negen
van de tien gevallen om de programma's. En daar kan het plan van de
Raad van Bestuur niets aan veranderen. De geprognosticeerde
bezuiniging zal minder groot zijn, maar met meer dan 100 miljoen euro
moet wel rekening worden gehouden. Dat gaat tegen alle afspraken en
voornemens van politiek Den Haag in, maar het is wel de werkelijkheid.
Nog altijd ligt het voorstel van staatssecretaris Medy van de Laan op
tafel om vanaf 2008 de publieke omroep drastisch te reorganiseren. Dat
zo'n beetje iedereen die ook maar iets verstand van heeft geroepen dat
het de publieke omroep de vernieling in zal helpen doet Den Haag niet
tot een ander besluit komen. De inkomsten van de publieke omroep lopen
ondertussen gigantisch achteruit.
Het werkelijke gevaar van de publieke omroep komt nog altijd uit Den
Haag. Het is jammer dat zowel omroepen als de Raad van Bestuur daar zo
laat achter zijn gekomen, maar laat is nog niet te laat. Donderdag
wordt het Mediadebat heropend en daar moet de belangrijke principiële
vraag beantwoord worden: hoeveel geld hebben wij over voor een brede,
sterke en onafhankelijke publieke omroep in Nederland?
Marc Visch
Secretaris Omroep
Nederlandse Vereniging van Journalisten