Persbericht Wageningen Universiteit: nr 097 6 december 2005
EMBARGO tot 7 DECEMBER 19.00 uur
WATERHOEVEELHEID BEPAALT OF SAVANNE IN BOS VERANDERT
De beschikbare hoeveelheid water bepaalt of een savanne in bos verandert. Regent het meer dan 650 millimeter per jaar, dan groeit de savanne geleidelijk volledig dicht met bomen. Daaronder blijft de savanne bestaan uit grasvlaktes met verspreide bomen. Tot die conclusie komen ecologen van 24 onderzoeksorganisaties in dertien landen, waaronder onderzoekers van Wageningen Universiteit, in een publicatie in het gezaghebbende tijdschrift Nature van 8 december. In tegenstelling tot wat wel wordt gedacht hebben branden, grote grazers en de bodemgesteldheid weinig invloed op de mate van boombedekking.
De gemiddelde jaarlijkse hoeveelheid regen bepaalt of de savanne altijd zo blijft of dat de (half)droge grasvlaktes met verspreide bomen, langzaam in een bos verandert. Bij meer dan 650 mm regen per jaar, plus of min 134 mm, krijgen bomen en struiken steeds meer gelegenheid te domineren ten koste van de vegetatie van grassen. (In Nederland valt jaarlijks circa 750 mm neerslag). 'Verbossing' vormt een groot probleem in landbouwgebieden die weinig intensief gebruikt worden, ook in Europa. Bosbranden en de aanwezigheid van grote planteneters die het groene blad van de bomen consumeren, hebben weinig invloed. Tot die bevinding komt het internationale team van onderzoekers nadat zij 850 gebieden in Afrika analyseerden. Tot nu toe was niet bekend welke factor de verhouding tussen bomen en grassen op savannes bepaalde. Deze ecosystemen bestrijken een vijfde deel van het landoppervlak op aarde en meer dan de helft van het Afrikaanse continent. Het overgrote deel van 's werelds armoede is in deze gebieden geconcentreerd, en miljoenen mensen zijn hier afhankelijk van hout als enige goedkope energiebron.
Boven 650 mm regenval per jaar kunnen savannes ook bestaan. Maar dan houden verstoringen zoals vuur, begrazing of betreding de savanne in stand. In Afrika moet circa de helft van het oppervlakte aan savannes daardoor als onstabiel worden geclassificeerd. Deze nattere savannes in twee brede gordels rond de evenaar blijven alleen in stand door branden, betreding en menselijke invloeden. Zonder die verstoringen, zo blijkt uit het onderzoek, gaan deze gebieden langzaam over in bebost terrein. Het dichtgroeien van oppervlaktes door klimaatveranderingen, waarbij meer water beschikbaar komt, zal leiden tot het verder dichtgroeien van de savannes, hetgeen een grotere bedreiging voor het ecosysteem vormt dan de toenemende begrazing door vee. Landschappen met veel bomen en struiken leiden tot grote bosbranden die bedreigend zijn voor huizen en gebouwen en in Zuid-Europa, Californië en Australië tot miljardenschades leiden voor verzekeringsbedrijven".
Wageningen Universiteit