Noord/Zuidlijn: Bodemversteviging: wat is het en waarom is het nodig?
9 december 2005
---
Projectbureau Noord/Zuidlijn
Op enkele plaatsen waar de twee tunnels van de Noord/Zuidlijn dicht
bij de fundering komen, is extra voorzichtigheid geboden. Daar wordt
de bodem met gebruikmaking van een bijzondere techniek verstevigd.
Weteringcircuit De aanleg van de Noord/Zuidlijn bereikt in 2007 een
volgende fase: Vanaf de kop van het Damrak tot aan het Scheldeplein
gaan in 2007 twee grote tunnelboormachines twee tunnels graven onder
de historische binnenstad van Amsterdam.
Het grootste deel van de Noord/Zuidlijn loopt onder wegen en straten
en dus niet onder huizen of gebouwen. Op enkele plaatsen waar de twee
tunnels dicht bij de fundering komen, is extra voorzichtigheid
geboden. Daar wordt de bodem met gebruikmaking van een bijzondere
techniek verstevigd: compenserende groutinjectie, ofwel
bodemversteviging.
Veiligheid en zekerheid staan voorop
In de afgelopen decennia is veel onderzoek gedaan naar de vraag of een
tunnelboormachine (7 meter in doorsnede en 60 meter lang!) veilig en
verantwoord een tunnel kan graven onder de kwetsbare Amsterdamse
binnenstad. Het resultaat van al die onderzoeken was dat het met de
huidige stand van de techniek mogelijk is om zo'n tunnel te maken.
Daarom is ook besloten de Noord/Zuidlijn aan te leggen. Hoe dan ook,
veiligheid en zekerheid staan voorop. Teveel zekerheid bij de aanleg
bestaat niet.
Om risico's bij de aanleg van de Noord/Zuidlijn uit te sluiten zijn de
funderingen van alle panden langs het tracé onderzocht. Waar de
fundering in slechte staat was, is funderingsherstel uitgevoerd, vaak
met subsidie van de gemeente Amsterdam. Op een paar plaatsen in de
stad wil de gemeente voor alle zekerheid meer doen dan
funderingsherstel alleen. Het gaat daarbij om plaatsen waar de
tunnelboren dichtbij funderingen komen, zoals bij de Bijenkorf en
Madame Tussauds.
Bodemversteviging
Om het gevolg van een mogelijke ondergrondse beweging die de
tunnelboormachines veroorzaken teniet te doen wordt de grond onder de
fundering van deze gebouwen als het ware opgevuld door het injecteren
van kleine hoeveelheden van een water-cement-mengsel (grout). Dat
gebeurt met lange dunne boorlansen (soms wel 50 meter lang) vanuit een
ondergrondse schacht. De lansen hebben om de meter een kleine opening
waardoor het mengsel in de grond komt.
Bodemversteviging (in technische termen "compenserende
groutinjecties"geheten) is een preventieve maatregel die vooral
bedoeld is om verplaatsingen in de ondergrond te minimaliseren. De
techniek is in het buitenland veelvuldig toegepast, onder andere bij
de bouw van de Jubilee Line Extension in Londen en bij de aanleg van
de HSL onder station Antwerpen Centraal.
Monitoring
Om constant en nauwlettend in de gaten te kunnen houden wat de
effecten zijn van de werkzaamheden op de omliggende panden, is langs
het geboorde tracé van de Noord/Zuidlijn een geavanceerd
computergestuurd meetsysteem aangebracht op gebouwen en in het
straatoppervlak. Voor, tijdens en na de bouw worden 24 uur per dag
metingen verricht, zowel ondergronds als bovengronds.
Met de boven- en ondergrondse metingen is op ieder moment duidelijk
welke bewegingen zich langs het tracé voordoen. Het meetsysteem
signaleert het meteen als een gebouw te veel beweging vertoont, maar
ook als er in de ondergrondse bodemlagen teveel beweging is. Als dat
nodig is, kunnen direct maatregelen worden getroffen. CS januari 2004
Waar wordt gewerkt?
Om de werkzaamheden uit te kunnen voeren zijn op straatniveau voor
circa 9 tot 10 maanden werkterreinen nodig. Eerst moet op de gekozen
plaats ruimte worden gemaakt: kabels en leidingen die in de weg liggen
worden verplaatst en eventuele lantaarnpalen en ander straatmeubilair
worden tijdelijk verwijderd.
Bomen waar niet omheen kan worden gewerkt, worden tijdelijk naar een
depot verplaatst. Dan wordt er een betonnen schacht gemaakt (tot zo'n
15 meter diep) van waaruit een waaier aan boorlansen de grond in
gaat.
De lokaties waar de bodemversteviging (in technische termen
"compenserende groutinjecties" geheten) zijn:
* Bijenkorf
* Madame Tussaud
* Industria
* Muntplein
* Heinekentoren
* Stalpertstraat
* Saenredamstraat
* Brug 404
Bij de lokaties in stadsdeel Oud Zuid moet een voorbehoud gemaakt
worden. Momenteel wordt nog onderzocht of er ook nog alternatieve
lokaties zijn. Dit onderzoek spitst zich vooral toe op het gebied rond
de Heinekentoren.
Bereikbaarheid en overlast
Door de aanwezigheid van de werkterreinen is er minder ruimte, maar
bedrijven, woningen, winkels en horeca rond de werkterreinen blijven
bereikbaar.
Planning
De definitieve planning is nog niet bekend. Zoals het er nu uitziet
begint het vrijmaken van de plaatsen van de werkterreinen op en rond
de Dam in november 2006.
Vanaf voorjaar 2007 (op de Dam in ieder geval na 5 mei) worden de
werkterreinen ingericht voor het maken van de schachten en het
verstevigen van de bodem. Deze werkzaamheden duren ongeveer tien
maanden. Daarna zijn nog circa tien weken nodig om de werkterreinen te
ontmantelen en de openbare ruimte weer in oude staat terug te brengen.
In stadsdeel Oud Zuid starten de voorbereidende werkzaamheden medio
2007. De feitelijke bodemversteviging begint hier eind 2007/begin
2008.
Voorlichting
De bedrijven en bewoners, alsmede hun vertegenwoordigende rganisaties
rond de Dam zijn middels een nieuwsbrief en een informatieavond
geïnformeerd over de ophanden zijnde werkzaamheden. Met het
bedrijfsleven op en rond de Dam zullen afspraken gemaakt worden over
de aankleding van de bouwhekken.
De bedrijven en bewoners in stadsdeel Oud Zuid en op andere lokaties
in stadsdeel Centrum worden zo snel mogelijk geïnformeerd wanneer er
voldoende duidelijkheid is over de exacte bouwlokaties.
Gemeente Amsterdam