Zojuist heb ik in mijn speech voor het PvdA-congres gezegd dat ik, wanneer de PvdA-leden mij weer kiezen als lijsttrekker, graag premier van Nederland wil worden. Omdat dit land zoveel beter kan. Omdat er zoveel talent onbenut is. Omdat er behoefte is aan hoop en houvast.
De afgelopen jaren zijn de kansen steeds minder eerlijk verdeeld. Onder het kabinet Balkenende is de armoede toegenomen. Voor degenen die het niet redden is een fatsoenlijk bestaan steeds minder zeker. De dreiging van een nieuwe, overwegend gekleurde, onderklasse is reëel. Daar komt bij dat veel mensen zich zorgen maken over hun baan, hun buurt en hun toekomst. Ze zitten niet te wachten op een politiek die hen vertelt dat ze het zelf maar uit moeten zoeken, maar willen een politiek die naast hen staat, hen niet aan hun lot over laat.
Ik wil werken aan een land waarin achterstanden overbrugbaar zijn en al het beschikbare talent wordt benut. Ik leg me niet neer bij een Nederland waar de armoede toeneemt, waar de tegenstellingen groeien, waar mensen de politiek eerder als vijand dan als bondgenoot zien.
Ik heb een onwrikbaar geloof in waar we met elkaar toe in staat zijn. Politiek moet mensen laten weten dat ze er niet alleen voor staan. Dat doe je door van Nederland weer een eenheid te maken. Door mensen het gevoel te geven dat we met zijn allen in hetzelfde schuitje zitten, dat we steun hebben aan elkaar, dat niemand onkwetsbaar is, dat we allemaal getroffen kunnen worden door pech en dat we samen domweg sterker staan.
Daarvoor is bindend leiderschap nodig. Inzetten op samenwerking, en niet op conflict. Geen mensen of partijen tegen elkaar opzetten, maar bondgenoten zoeken en bruggenbouwers vinden. Niet het eigen gelijk staat centraal maar het vermogen praktische resultaten te boeken. Zo wil ik Nederland leiden. Dicht bij mensen, samen met u. Dit land kan zoveel beter.
Met vriendelijke groet,
Wouter Bos
----------
Kijk voor de volledige tekst van mijn speech en een verslag van het PvdA-congres op:
(zie onderaan)
http://pvda.nl/renderer.do/menuId/200001362/clearState/true/sf/200001362/returnPage/200001362/itemId/220039469/realItemId/220039469/pageId/200001377/instanceId/200001356/
1
Congresspeech Wouter Bos 'Dit land kan zoveel beter'
Zaterdag 10 december 2005
gesproken woord geldt
Partijgenoten, beste mensen, vrienden en vriendinnen,
Maar om te beginnen, beste Ruud!
De manier waarop we hier vandaag van jou afscheid nemen zegt iets over hoe je de partij
achter laat. Respectvol, optimistisch en verenigd. Daar mag jij trots op zijn!
Beste mensen, Ruud Koole heeft de partij de afgelopen jaren op tal van manieren vernieuwd.
Velen van u denken dan misschien meteen aan allerlei zaken die met de partij, de vereniging
te maken hebben; zoals de introductie van de ledenraadpleging. Natuurlijk, dat zijn ook
belangrijke prestaties geweest maar we zouden Ruud onrecht doen als we hem alleen daarom
prijzen. Hij is minstens zozeer degene geweest die ervoor gezorgd heeft dat er een
grootscheepse inhoudelijke heroriëntatie heeft plaats gevonden waarmee het trauma van 2002
achter ons werd gelaten, taboes werden geslecht en nieuwe wegen werden ontgonnen. Er staat
nu een partij die heeft willen leren van 2002, die de solidariteit wil behouden door haar te
moderniseren, die oog heeft voor de schaduwzijden van migratie zonder migranten tot
zondebok te maken, die ruimte wil bieden aan geëmancipeerde burgers zonder de
achterblijvers te vergeten. Het is ook de enige partij in Nederland die heeft willen leren van de
uitslag van het referendum over de Europese Grondwet zonder onze idealen bij het oud vuil te
zetten. Dat is allemaal ook het werk van Ruud Koole.
Natuurlijk, ik heb me voor vandaag ook verdiept in de momenten dat het helemaal mis ging
met Ruud. Dus ik op zoek naar De Blunders Van Ruud. De Keren Dat Ruud Mij Unfair
Behandelde. De Ruzies Met Ruud. De Schandalen Rond Ruud. De Achterkamers Van Ruud.
De Geheime Contacten Van Ruud. De AIVD-files Over Ruud. Alles Wat U Altijd Over Ruud
Wilde Weten Maar Nooit Durfde Te Vragen. Zoeken en zoeken. Maar niets gevonden. En
Ruud, dat is nog een reden om trots te zijn: we hebben je leren kennen als een fatsoenlijke
vent die na een periode van onrust en conflict de partij weer in rustig vaarwater heeft
gebracht.
En tenslotte Ruud, even heel persoonlijk, onze samenwerking. Toen we vanaf najaar 2002
gingen samenwerken wisten we dat we gingen hakken waar vaak spaanders vallen. Immers,
iedereen weet dat de rolverdeling tussen fractievoorzitter en partijvoorzitter een klassiek
recept voor bonje is! De fractievoorzitter vindt dan dat de partijvoorzitter zich nergens mee
moet bemoeien, nou ja, misschien nog net met de ledenadministratie. En de partijvoorzitter
vindt dat de fractievoorzitter minder naar de kiezer en meer naar de leden moet luisteren.
Maar bij ons geen bonje. De samenwerking tussen partijbureau en fractie maar ook tussen
partijvoorzitter en fractievoorzitter is de laatste jaren zeldzaam harmonieus geweest. Samen
hebben we een nieuwe koers uitgezet waar iedereen in de partij, jong en oud, zuid en noord,
zijn schouders onder zet. Er is humor en zelfrelativering, enthousiasme en experiment. Dat is
gelukt omdat we elkaar vertrouwden en omdat we het zelfde wilden met de partij, en met
Nederland. Ik realiseer me dat ik daar vaak de credits voor krijg. Ik wil hier luid en duidelijk
gezegd hebben dat het zonder jou niet mogelijk was geweest. Professor Koole, dank u wel!
Partijgenoten, dit dankwoord aan Ruud was niet bedoeld om Michiel te intimideren! Die laat
zich gelukkig ook niet zo snel intimideren. Ik ben blij met Michiel als voorzitter. Hij heeft de
afgelopen maanden laten zien dat hij een kanjer van een campaigner is. En dat hebben we
2
nodig ook. De grootste uitdaging voor de nieuwe partijvoorzitter is dat hij drie
verkiezingscampagnes moet leiden en drie verkiezingen moet winnen. De
gemeenteraadsverkiezingen, de provinciale staten verkiezingen en de Tweede
Kamerverkiezingen. De precieze volgorde laat ik even in het midden.....
Beste mensen, we hebben met elkaar de afgelopen jaren hard gewerkt aan een nieuwe Partij
van de Arbeid. Ik heb die vernieuwing als een ontdekkingsreis ervaren. Eigenlijk als een
herontdekkingsreis. Want het was verrassend hoe klassiek de missie is waar we op uit zijn
gekomen, de opdracht die ook nu, in dit Nederland, voor ons ligt. Nog steeds, of eigenlijk:
weer, gaat het ons er om mensen niet aan hun lot over te laten als het tegen zit, ze sterker te
maken en te emanciperen als ze de controle op hun leven en hun toekomst dreigen te
verliezen, te investeren in eenheid als mensen steeds minder met elkaar hebben.
De Amerikanen hebben hun American Dream, van krantenjongen tot miljonair. Maar wij
hebben de Nederlandse Droom. Ook bij ons gaat het erom dat mensen kansen krijgen om
hogerop te komen, om hun eigen toekomst vorm te geven zonder dat het uit mag maken
hoeveel je ouders verdienen of in welke buurt je ouderlijk huis staat. Met als groot verschil
tussen de Amerikaanse en Nederlandse Droom dat wij het als een gemeenschappelijke
verantwoordelijkheid zien om degenen die het niet redden toch een fatsoenlijk bestaan te
bieden.
De werkelijkheid in Nederland is ondertussen een heel andere. De kansen om wat van je leven
te maken worden steeds minder eerlijk verdeeld. En voor degenen die het niet redden, is een
fatsoenlijk bestaan steeds minder zeker. De armoede in Nederland neemt de laatste jaren weer
toe, we zien voedselbanken en supermarkten voor de minima. We zien achterstanden ontstaan
die steeds moeilijker te overbruggen zijn. De dreiging van een nieuwe en permanente
onderklasse neemt reële vormen aan. Twee eeuwen geleden noemde we dat proletariaat. Nu
wordt al gesproken over het doemscenario dat er op termijn wellicht twee miljoen kanslozen
in Nederland zijn. Twee miljoen mensen langs de kant, waarvan onevenredig veel allochtoon.
Weet één ding: er is geen vezel in mijn lijf die dat gaat accepteren.
Vrienden, de PvdA is er zo ongeveer voor opgericht om het zover niet te laten komen. En dat
zullen we laten weten ook. Zelfs bij het CDA lijkt men door te krijgen dat het zo niet verder
kan. Tenminste, zo zie ik de verwoede pogingen om toch maar een sociaal gezicht te creëren.
Dat sociale gezicht kostte vorige week nog 50 euro per jaar, tot gisteren 35 euro per jaar en
uiteindelijk nog maar een tientje per jaar. Geloofwaardig is het allemaal niet. Als ik Verhagen
en Zalm zo bezig zie bekruipt mij het gevoel dat ik naar TALPA zit te kijken: Gordon en
Joling. Ze maken ruzie voor de kijkcijfers maar de volgende week zijn ze er gewoon weer!
Een sociaal gezicht koop je niet met 10 euro per jaar. Het is allemaal zo doorzichtig. Even
flink sociaal doen om 10 euro per jaar terwijl het aantal gezinnen dat in Nederland in armoede
leeft met 100.000 gestegen is. Een prestige-strijd om 90 eurocent per maand terwijl de
invoering van een apert onrechtvaardige zorgverzekering geruisloos mag worden ingevoerd.
Gekibbel over nog geen 8 eurocent per dag terwijl nog steeds uitgewezen gezinnen met
kinderen op straat worden gezet. Pas als we het CDA op die punten stennis zouden zien
maken, begin ik weer wat te geloven van hun sociale gezicht!
Dit kabinet is volkomen de weg kwijt. Een nieuwe zorgverzekering wordt er door gedrukt
zonder dat het er nog toe lijkt te doen of het tot de resultaten leidt die beoogd waren. Een
grote mond over integratie maar voorlopig groeit de kloof tussen autochtonen en allochtonen.
3
Een zwalkende lijn bij de omroepen waarbij de coalitie overleeft maar de publieke omroep
naar de knoppen wordt geholpen. Geen geld om de stadsvernieuwing in de probleemwijken
vooruit te helpen maar geen probleem met een kruisraket meer of minder. De instroom in de
WAO gaat eindelijk omlaag en toch gaan we opeens alles anders doen. De veiligheid
verbetert langzaam en juist nu storten we de politie in een heilloze reorganisatie. Een minister
licht de Kamer verkeerd in, stuurt afgewezen asielzoekers onder gevaarlijke omstandigheden
terug naar hun land van herkomst en neemt vervolgens haar verantwoordelijkheid door één en
ander te betitelen als slordigheden. En dan maar klagen over een gebrek aan vertrouwen, over
dat de mensen het niet begrijpen.
De mensen begrijpen het prima. Ze zien een kabinet dat alleen nog maar met zichzelf bezig is.
Iedereen ziet het, behalve het kabinet. Dit kabinet is van niemand meer. Het pakt veel aan
maar lost niets op. Het is uitgeregeerd maar te bang voor de kiezer om het toe te geven. Die
bewierookte daadkracht van dit kabinet zou mij pas imponeren als men nu de enig juiste
conclusie zou durven trekken: inpakken en wegwezen!
Wij zullen de kiezers de komende maanden en jaren een aantal duidelijke keuzes voor
houden. De Nederlandse samenleving staat op een tweesprong en de keuzes zijn duidelijk.
Leggen we ons neer bij de toenemende ongelijkheid in kansen, het ontstaan van twee
Nederlanden of gaan we werken aan één ondeelbaar Nederland? Moeten mensen het zelf maar
uit zoeken of investeren we in samenhang en samenwerking? Laten we mensen in
onzekerheid over hun leven, hun omgeving en hun toekomst of geloven we in de kracht van
werk, onderwijs en emancipatie? Laten we mensen aan de kant staan of gaan we al het
beschikbare talent benutten? Kiezen we voor de neerwaartse spiraal van de somberheid of
voor de dynamiek van de hoop?
Beste mensen, ik kies voor de hoop. En als ik zoiets zeg, mis ik Karin Adelmund enorm. Zij
was er altijd om ons er aan te herinneren dat sociaal democratische politiek positieve politiek
moet zijn. Dat het om mensen moet gaan en dat we in mensen moeten geloven. Dat elk mens
tot iets moois in staat is, dat je sommigen alleen een handje moet helpen. Voor zeurderig links
moest je bij anderen zijn, voor bloemen plukken langs de afgrond bij ons. Want daar groeiden
de mooiste, zei ze dan.
Geen gezeur dus over hoe slecht het gaat met Nederland. Maar een onwrikbaar geloof in waar
we met elkaar toe in staat zijn. Dat begint met een politiek die hoop biedt, een politiek die
mensen laat weten dat ze er niet alleen voor staan. Dat het niet alleen maar hun eigen
verantwoordelijkheid is en dat ze het verder maar uit moeten zoeken maar dat er ook nog
zoiets is als een verantwoordelijkheid die we met elkaar en voor elkaar nemen. Juist in tijden
waarin zoveel mensen onzeker zijn over hun baan, hun buurt, hun toekomst willen mensen
weten dat ze ergens op terug kunnen vallen als het tegen zit. Juist in tijden waarin wij van
mensen vragen onzekerheid, risico en flexibiliteit te aanvaarden moeten ze van een paar
dingen op aan kunnen. Juist dan moet je niet aan komen met eigen verantwoordelijkheid dit
en eigen verantwoordelijkheid dat. Juist dan willen mensen een politiek die naast ze staat, die
ze niet aan hun lot over laat en die bescherming biedt in moeilijke tijden. Dat is de politiek
van de Partij van de Arbeid.
Wij moeten staan voor een land waarin achterstanden overbrugbaar zijn en iedereen de kans
krijgt zijn of haar talenten te benutten. Alleen maar roepen om solidariteit is dan echt niet
genoeg. Nederland drijft uiteen en de enige manier om dat proces te stoppen is door mensen
weer het gevoel te geven dat we met z'n allen in het zelfde schuitje zitten, dat we steun
4
kunnen hebben aan elkaar, dat niemand onkwetsbaar is, dat we allemaal getroffen kunnen
worden door pech en dat we samen domweg sterker staan. Wat ons bij elkaar houdt, maakt
ons sterker. Een samenleving die als los zand aan elkaar hangt, waarin de verschillen
onoverbrugbaar groot worden, dat is een samenleving waar ik niet in wil leven. Waar ik ook
niet trots op kan zijn. Het is een samenleving die frustratie en moedeloosheid kweekt. Een
samenleving die niet motiveert en niet presteert en haar burgers weinig houvast biedt. De
kunst van het samenleven is iedereen zijn of haar plek te geven, duidelijke grenzen stellen en
die ook handhaven, aanwezige talenten maximaal te benutten en op basis van
lotsverbondenheid en saamhorigheid te werken aan een gezamenlijke toekomst. Dat is nog
nooit vanzelf gegaan. Het zal ook de komende jaren heel wat van ons vragen. Maar het kan
wel. Dit land kan echt nog zoveel beter!
Beste mensen, juist nu moeten politici richting geven, durven leiden. Ja, er is behoefte aan
leiderschap. En dan pleit ik niet voor de sterke man die eens even orde op zaken stelt. Nee, ik
pleit voor bindend leiderschap. Bindend leiderschap zet in op samenwerking in plaats van
conflict, op draagvlak in plaats van dogma. Niet het eigen gelijk moet centraal staan maar het
vermogen praktische resultaten te boeken. Geen machopolitiek waarbij over de hoofden van
de mensen heen voor elk probleem een stelselwijziging wordt verzonnen. Echte leiders
durven hun eigen tekortkomingen onder ogen te zien en te leren van eigen fouten. Zij zoeken
bondgenoten en zijn uit op het benutten en inschakelen van alle aanwezige talenten. Zij
vragen niet alleen vertrouwen maar geven het ook. Bindend leiderschap is meer dan welke
bestuurlijke hervorming ook, dé manier om de kloof tussen politiek en burger te overbruggen.
De Partij van de Arbeid van vandaag heeft een verhaal dat verteld mag worden. We bieden
mensen houvast door te investeren in werk en onderwijs en ze in tijden van onzekerheid laten
weten dat ze er niet alleen voor staan. We smeden dit land weer tot een eenheid en leggen ons
niet neer bij de groeiende kloof tussen winnaars en verliezers. We willen leiden maar niet
over de hoofden van de mensen heen maar naast hen, als partners, als bondgenoten.
Partijgenoten, drie jaar geleden koos u mij tot politiek leider. We hebben drie jaar lang hard
gewerkt en mijn enthousiasme is alleen maar groter geworden.Vandaag sta ik hier voor het
laatst als uw lijsttrekker bij de vorige verkiezingen. Ik hoop dat ik hier de volgende keer weer
sta maar dan als uw lijsttrekker bij de volgende verkiezingen.
Ik voeg daar nog één ding aan toe. Ik wil net als elke andere Nederlander niets liever dan trots
zijn op mijn land. Het doet mij pijn als ik dat niet kan zijn. Ik zie de tegenstellingen in ons
land groeien en de polarisatie toenemen. Ik zie enorm veel talent dat geen kans krijgt. Ik zie
veel te veel mensen langs de kant staan die hun kansen niet pakken. Ik vind het heel pijnlijk
om te merken hoe steeds meer mensen de politiek zien als hun vijand in plaats van hun
bondgenoot. Ik zie een land zonder zelfvertrouwen en zonder trots. Maar dit land kan zoveel
beter. Dat wil ik niet alleen maar roepen. Dat wil ik laten zien. Daarom wil ik uw premier
zijn.
Maar eerst gewoon heel hard werken. Richting 7 maart 2006. In tal van gemeenten zijn de
voorbereidingen voor de verkiezingscampagnes voor de gemeenteraadsverkiezingen al in
volle gang. Wij zullen onze lokale politici de komende maanden voluit steunen. Omdat we het
belangrijk vinden dat mensen zien dat we aan dezelfde dingen werken.
Ruud en ik hebben de afgelopen jaren geprobeerd het gat tussen onze lokale politici en onze
Haagse politici te dichten. Nu is de tijd om te laten zien dat dit ook is gelukt. Onze lokale
5
politici hebben een grote verantwoordelijkheid. Ze zijn niet te benijden geweest hoe zij de
afgelopen jaren geprobeerd hebben er het beste van te maken juist ook als ze de zoveelste
bezuiniging van dit kabinet moesten uitvoeren. Voor de manier waarop ze dat gedaan hebben,
tegen de stroom in maar altijd een gaatje vindend om het toch een draai linksom te geven, heb
ik groot respect.
Onze inzet de komende maanden gaat niet alleen over standpunten en maatregelen. Het gaat
er ook om dat we laten zien dat we geloven in de kracht van lokale politiek. Een politiek die
dicht bij de mensen staat, de problemen snel ziet, de oplossingen snel kan uitproberen. Maar
daar horen twee dingen bij. Ten eerste: decentralisatie Ja! Maar wel boter bij de vis, niet
alleen de problemen op het bordje van de gemeenten, ook het geld. En daarnaast: wij zullen
moeten accepteren dat dit betekent dat wij in Den Haag meer moeten los laten, dat het er bij
hoort als de ene gemeente iets anders doet dan de ander en vooral: dat we de afweging van
onze lokale partijgenoten vertrouwen. Ook voor ons geldt dat wie vertrouwen wil krijgen,
vertrouwen moet geven!
Alle lijsttrekkers die ik de afgelopen tijd heb gesproken, vragen me één ding: laat de mensen
zien hoe zeer wat wij gemeentelijk kunnen af hangt van wat het kabinet er in Den Haag van
bakt. Laat de mensen zien dat de landelijke en de gemeentelijke PvdA voor het zelfde bezig
zijn, dat we aan dat zelfde ondeelbare Nederland werken.
Wat mij betreft is dat ook de boodschap waar we de komende maanden mee de straat op gaan:
de landelijke en de gemeentelijke PvdA trekken samen op. Als onze mensen in Maastricht de
overlast van het drugstoerisme willen bestrijden, gaan wij dat in Den Haag mogelijk maken.
Als onze mensen in Utrecht de schooluitval op het vmbo willen aanpakken, schrappen wij de
regels die dat in de weg staan. Als onze mensen in Groningen verslaafden willen opvangen,
proberen wij uitbreiding van het aantal plaatsen voor medische verstrekking van heroïne voor
elkaar te boksen. Als ze in Rotterdam onaangepaste Antillianen willen heropvoeden, zoeken
wij manieren om de financiering van die internaten voor elkaar te krijgen.
Beste mensen, we worden geïnspireerd door dezelfde droom. We werken aan hetzelfde
Nederland. We hebben een goed verhaal en we gaan het vertellen. Met zelfvertrouwen, met
goede ideeën maar vooral met elkaar. Ik heb er vertrouwen in. Ik ben er klaar voor. Laten we
het waar gaan maken. Want dit land kan echt heel veel beter.
Ingezonden persbericht