Den Haag, 12 december 2005
Bijdrage van Jeroen Dijsselbloem (PvdA) aan het notaoverleg Begroting Integratiebeleid 2005 (30 300 VI)
Algemeen
Tijdens dit intergatie-begrotingsdebat zal ik de vraag centraal stellen "hoe gaat het eigenlijk met de integratie in Nederland?" We hebben een heftig debat gehad, scherpe polarisatie, volop aandacht vanuit het buitenland, maar is er ook een positieve ontwikkeling in gang gezet? Welk beleid is eigenlijk van de grond gekomen en zijn er resultaten? Buiten kijf staat dat de Minister zich zeer inspant om immigratie zoveel mogelijk aan banden te leggen. Maar in dit debat gaat het over integratie. Dus, de mate waarin migranten en hun kinderen er in slagen op vele maatschappelijke terreinen een gelijkwaardige positie te verwerven en te participeren in de samenleving. Is nu de sociale cohesie versterkt? Zijn we met zijn allen aan het werk gegaan? Is het aantal inburgeringcursisten met sprongen vooruit gegaan? Is het aantal vroegtijdig schoolverlaters verminderd? Is de ruimtelijke segregatie in de grote steden aan het afnemen? En wat heeft de Minister daar aan bijgedragen?
Gelukkig zijn er onafhankelijke rapportages over relevante kengetallen. De werkloosheid onder niet-westerse allochtonen is gestegen van 9% in 2001 naar 16% in 2004 (onder jongeren 23%) en is driemaal hoger dan onder autochtonen. Jongeren met een rare achternaam die het goed doen op school hebben moeite om stageplaatsen te vinden. Jongeren die dar toch in slagen hebben vervolgens moeite op gesprek te komen voor een vacature. De armoedemonitor toont hetzelfde beeld. Hoewel de onderwijsprestaties onder Marokkaans- en Turks-Nederlandse kinderen in de afgelopen vijftien jaar snel zijn verbeterd, is de gemiddelde achterstand aan het eind van de lagere school nog steeds 2 respectievelijk 2,5 jaar. In Amsterdam mag een kwart van alle basisschoolleerlingen om die reden niet mee doen aan de CITO-toets. In stadsdelen als Bos en Lommer of Geuzenveld gaat het om bijna de helft van alle kinderen! Deze kinderen kunnen nog doorstromen naar de praktijkschool of leerweg ondersteunend VMBO. Over circa vier jaar staan de meeste van deze kinderen op straat. Velen, zie de 64.000 vroegtijdig schoolverlaters, al eerder. Dat cijfer van 25% is een overigens een stijging ten opzichte van voorgaande jaren. We kunnen daar niet in berusten!
Doordat het aantal nieuwkomers (asielmigranten en huwelijksmigranten) fors is gedaald, zou het mogelijk moeten zijn het aantal inburgeringcursussen voor oudkomers fors te verhogen. En daarmee een begin te maken met een inhaalslag op dit vlak. Het is niet gebeurd, ondanks de toegenomen animo onder oudkomers. Circa 10.000 oudkomers staan structureel op de wachtlijst. Ik haal alle cijfers uit de " Kwalitatieve rapportage 2004" die de Minister ons toestuurde. De totale groep oudkomers bedraagt bijna een miljoen, prioritair is 460.000. Op dit moment volgen circa 20.000 oudkomers een ib-cursus, dus dat loopt lekker in (sic). De resultaten van de inburgering zijn nog altijd laag en veelal onvoldoende om door te stromen naar een vervolgopleiding. Een kabinetsperiode verspilt.
Het aantal sociale contacten tussen migranten(kinderen) en autochtone Nederlanders is verder afgenomen. De gemeente Amsterdam signaleert de afgelopen jaren een toename van segregatie onder jonge kinderen. Nieuwe scheidslijnen worden veel minder doorbroken. Het wantrouwen ten opzichte van moslims verder toegenomen en vertrouwen in de mogelijkheid een gedeelde samenleving op te bouwen afgenomen. En ondertussen neemt de sociaal-economische en daarmee grofweg samenvallende etnische concentratie in de grote steden alleen maar verder toe. Trevor Philips noemt dat proces in Engeland "sleepwalking to ghetto's" . Hoogleraar demografie Latten noemt onze samenleving zwanger van segregatie. Er dreigt een nieuwe overwegende gekleurde permanente onderklasse te ontstaan en we staan erbij en kijken er naar. De schaal van Parijs is niet vergelijkbaar met Nederland, zo zeiden velen. Maar ik voeg er aan toe: de aard van de problemen, de frustratie de vervreemding en de radicalisering zijn zeer vergelijkbaar. Het grootste verschil is dat wij het tij nog kunnen keren.
Er zijn erg weinig ombuigingen te zien in de afgelopen jaren. Feit is dat deze minister op het terrein van het integratiebeleid de gevoelde urgentie niet in daden heeft omgezet. We moeten ons realiseren dat de hele begroting integratie, na de eerdere bezuinigingen, maar iets meer dan 300 mljoen bedraagt. Daarvan gaat het overgrote deel (270 mln.) naar inburgering. Maar de nieuwe wet inburgering, waar iedereen om vraagt, laat nu al drie jaar op zich wachten. De minister heeft drie jaar vast gezeten in een juridisch moeras. De wet inburgering-in-het-buitenland kan niet worden ingevoerd vanwege problemen met het computersysteem. Dubbele nationaliteit aan banden leggen is neergeslagen in een rommelwetje dat nog steeds niet is behandeld. Afschaffen van de remigratiewet (gelukkig) afgeblazen. De " bindingsdagen" van kabinetsleden met vertegenwoordigers van het middenveld heeft niets zichtbaars opgeleverd in termen van integratie of lotsverbondenheid.
Het positieve tegengeluid ontstaat op het niveau van wijken en buurten. Er is een ongekend aantal initiatieven van buurtbewoners die elkaar opzoeken, vriendschapverenigingen oprichten, sportclubs die hun maatschappelijke betrokkenheid omzetten in buurtprojecten, gesprekken en debatten worden georganiseerd, vrijwilligersactiviteiten opgezet. Vrouwen van de opleiding Zorgwerk, van het Nova college Haarlem, vertelden ons over hun stages in ziekenhuizen. De vrijwilligers van de stichting Ontmoeting Buitenlandse Vrouwen in Den Haag geven elke week taalles aan allochtone vrouwen die niet naar buiten kunnen, durven of mogen. Na afloop van de lesperiode bij het OBV gaan de meeste vrouwen deelnemen aan vervolgactiviteiten buitenshuis. Het Rijnstate ziekenhuis in Arnhem helpt nieuwkomers aan stageplekken van waaruit zij ook aan interne opleidingen gaan meedoen. Wekelijks bezoeken ruim 100 vrouwen het Vrouwenhuis Cleo-Patria in de Tarwewijk in Rotterdam voor taallessen en opvoedingsondersteuning. In vrouw&kindcentrum Luna doen Arnhemse migrantenvrouwen hun eerste werkervaring op; verschillenden zijn inmiddels begonnen met een beroepsopleiding. Al deze initiatieven, de positieve tegenbeweging, verdienen veel meer waardering en steun. (in het NOS journaal van zondag 11 december krijg ik de kans het gebrek aan resultaten van overheidsbeleid tegenover een van de genoemde concrete initiatieven te zetten).
CONCRETE PUNTEN
Mijns inziens hebben we weinig behoefte aan nog meer meningen en nog meer "management by speech". Er is behoefte aan een actie- en resultaatgerichte aanpak.
Discriminatie. Minister Van der Hoeven meldde bij de behandeling van de OCW begroting dat zij de inspectie een onderzoek laat doen naar de problematiek met stageplaatsen. En dat het Kabinet geld vrijmaakt voor simulatie-stageplekken voor leerlingen die geen reguliere stageplek kunnen vinden. Volgens de PvdA fractie moet de aanpak van het gebrek aan stageplaatsen veel doelgerichter. Verzoek aan de VMBO s of zij namen en rugnummers met daarbij aangegeven in welke sectoren een stageplek gezocht wordt, binnen een maand kunnen aanleveren bij de lokale wethouder Onderwijs. Deze moet eerst zorgen voor veel meer stageplekken bij zijn eigen gemeente en daarnaast op pad richting het bedrijfsleven. Idem voor ROC s en HBO s; aanleveren bij de Taskforce van Hans de Boer. Deze heeft aangegeven ook op zoek te willen gaan naar stageplekken als hij maar de goede informatie heeft. Binnen een maand inleveren. (Dit is ook een aardige test of de scholen hun stage-organisatie op orde hebben&).
Radicalisering: Het Kabinet trekt slechts 3 miljoen uit volgend jaar om de radicalisering tegen te gaan. Dat beetje geld wordt ook nog eens versplinterd over tientallen acties en projectjes. Enkele weken geleden heeft de Kamer de Motie Dijsselbloem-Lambrechts aangenomen waarin wordt gevraagd om een landsdekkend programma om scholen in het beroepsonderwijs te ondersteunen in hun omgang met uitingen van radicalisering. Training en opleiding van enkele medewerkers per opleidingsinstituut. Scholen blijven de belangrijkste vindplaats voor deze problemen. Inmiddels heb ik samen met collega Hirsi Ali een amendement neergelegd om het budget voor "weerbaarheid tegen radicalisering" met dit doel te verdubbelen (van 3 naar 6 mln.).
Activeren asielzoekers: De PvdA bepleit al jaren om asielzoekers meer te laten werken. Als argument om het te beperken tot 12 weken noemt Verdonk de opbouw van ww-rechten na 12 weken. Waarom wijzigen we de WW dan niet op dit punt voor deze groep?. Ook de mogelijkheid om AZC-bewoners op het AZC of als vrijwilliger daarbuiten te laten werken en zo een beetje bij te verdienen moet grootschalig worden ingezet. De mogelijkheid bestaat om de mensen met klussen wat te laten bijverdienen. Ik vraag de minister deze vorm van activering breed in te voeren op de centra en de Kamer daarvoor voorstellen voor te leggen. Activering als enige redding tegen de deprimerende ledigheid van ons opvangmodel.
De inburgering van statushouders: Ons asielsysteem is, hoewel al vele malen beter onder de nieuwe wet, nog steeds killing voor elk initiatief of motivatie tot snelle integratie. De gemiddelde verblijfsduur in de opvang loopt weer op en bedraagt nu 47 maanden, oftewel bijna 4 jaar. Vele getalenteerde asielzoekers komen gebroken en futloos uit de opvang na jaren tergende onzekerheid. (Een Afghaanse mevrouw die zelfmoord probeerde te plegen zei: In Afghanistan zat ik in een houten kooi, in Nederland een gouden kooi; maar het blijft een kooi). We moeten echt eerder beginnen met inburgering. De pilots van de IND met taalcursussen op de AZC s moeten overal worden ingevoerd. En niet vrijwillig maar verplicht. Graag reactie. Er zitten minimaal 2400 statushouders nog steeds op een woning te wachten in het AZC. Minister Dekker moet die gemeente aanpakken. Daarvoor hebben de Huisvestingswet gewijzigd. Ik vraag de minister concreet: Hoe vaak is de nieuwe wet nu al ingezet tegen onwillige gemeenten?
Seksualiteit en discriminatie homoseksuelen: De minister heeft een goede brief aan de Kamer gestuurd over de discriminatie van homoseksuelen. Lof daarvoor. Er is echter een breder thema rond seksualiteit en seksuele omgangsvormen onder allochtonen jongeren dat onze aandacht behoeft. We kennen allemaal de voorbeelden uiteenlopend van zwembaden die worden gesloten vanwege het structureel lastig vallen van meisjes door groepjes jongens. Elke discotheek eigenaar kent de problemen met jongens die meisjes niet normaal kunnen benaderen maar intimideren en zelfs aanranden. We kennen allemaal de voorbeelden van loverboys en de recente zaken van groepsverkrachtingen. Het gaat niet zelden om Marokkaanse, Antilliaanse of Kaapverdiaanse jongens, al vanaf 12 jaar. We moeten vaststellen dat de opvoeding hier tekort schiet. Daar zit ook een duidelijke relatie met integratie. Bij de VWS begroting is de motie Verbeet cs aangenomen die pleit voor het opschalen van de initiatieven op het gebied van opvoedingsondersteuning. Dat is echt dringend noodzakelijk. Maar ook seksuele voorlichting moet vroegtijdig en gericht plaatsvinden. Daarover heb ik samen met mevrouw Hirsi Ali een amendement ingediend van 2 mln. euro waarmee het komende een begin kan worden gemaakt in Rotterdam en Amsterdam. Je kunt denken aan een organisatie als Pretty Woman die veel voorlichting geeft aan jongeren.
Gedwongen huwelijken: wanneer komt de reactie van de Minister op het ACVZ rapport " tot het huwelijk gedwongen" en zal de Minister komen met een verbod op uithuwelijken zoals een kamermeerderheid wil?
Islam en Burgerschap; als er een club is die rond dit thema goed werk heeft verricht dan is het de gelijknamige stichting o.l.v. Mohamed Sini. Al twee jaar dienden wij met het CDA amendementen in om de activiteiten van deze stichting te kunnen voortzetten, tegen de wens van Verdonk in. Dit jaar wordt de derde keer. (amendement 300.000)
Nederlandse Imams; dankzij de fors opgevoerde politieke druk (motie Bos cs) kunnen inmiddels twee opleidingen van start voor islamitisch geestelijk verzorger resp voor imams. De laatste bij Hogeschool InHolland lijkt ook draagvlak te hebben onder enkele moskeekoepels. Lof voor dat resultaat!. Wel valt op dat opnieuw Dyanet zich op het laatste moment heeft teruggetrokken. Zo gaat het elke keer. Hoe kijkt de Minister daartegenaan? Hoe staat het met de gesprekken die de Minister zou voeren met de Turkse overheid over de manier waarop de uitzending van imams kan worden afgebouwd en gestopt? (toezegging AO 6-4-05). Verder valt op dat de CGI koepel op het laatste moment buiten het initiatief met InHolland is gehouden. Waarom is dat en hoe kijkt de minister hier tegenaan? Zonodig moet er een derde tranche komen om ook de meer liberalere richtingen een eigen opleiding te bieden (graag toezegging).
Evaluatie CMO: Wij vinden nog steeds dat er maar een contactorgaan moet zijn voor Moslims en Overheid. Er zijn er nu twee. Als het CMO volgend jaar twee jaar bestaat zouden we graag een evaluatie zien, waarin ook wordt betrokken de representativiteit van de vertegenwoordigers in het CMO. Maar ook hoe het functioneert, wat er uit is gekomen etc. Graag toezegging.
Inburgeringscampagne: Om die hele grote groep oudkomers alsnog in staat te stellen Nederlands te leren is ook de inzet van scholen en vrijwilligers nodig. Het geld dat gemeenten krijgen voor inburgering van oudkomers moet middels aanbesteding worden uitgegeven aan cursussen. (Dit verandert niet onder de nieuwe wet). Waarom die aanbestedingsplicht? Als een gemeente een deel van dat geld wil besteden om basisscholen in staat te stellen tijdens schooltijd Nederlandse les te geven aan moeders, dan moet de gemeente de kosten van de docent kunnen dragen. Dereguleren svp. Geen aanbestedingsplicht meer. (verzoek Aboutaleb) (motie)
Samenwerking met Marokko: De Minister was in Marokko en dat leiden tot een reeks verklaringen van ministers over wat daar wel en niet nu was afgesproken. Toen wij in Marokko waren hebben we dat nog maar eens nagevraagd. Voor de Marokkaanse overheid is de nationaliteit nog altijd heilig en niet bespreekbaar zoals minister Verdonk liet weten. Wat ons betreft blijft het vol op op de agenda staan. Dan willen wij graag weten wat de voortgang is van de bilaterale samenwerkingscommissie inzake vraagstukken van familierecht (incl. ontvoeringen en achterlatingen)? Hoe vaak is deze commissie nu bijeen geweest en welke voortgang geboekt? Wij begrepen van de Marokkaanse minister dat er ook een bilaterale commissie is opgericht voor Integratie. Dat verbaast ons zeer. De commissie Blok wees er juist op dat dergelijke vormen van bemoeienis van overheden vanuit de herkomstlanden de integratie niet bevorderen. Graag opheldering op dat punt. Belangrijkste is de vraag hoe het staat met de aangenomen motie Bos (28689 nr 26 alleen CDA en VVD tegen) inzake het tot stand brengen van een bilateraal verdrag met Marokko inzake familierecht en nationaliteitswetgeving?
Stichting steunpunt remigranten: een club die veel goed werk doet voor migranten en remigranten, in Nl en Marokko. Onder andere voor de achtergelaten vrouwen. SSR dreigt echter om te vallen omdat de bijdrage van Cordaid vervalt medio 2006. Amendement voor 150.000 euro.
Tot slot: Werken aan tolerantie: Hoe staat het met de uitvoering van de aanvaarde motie Bos-Dittrich (28689nr25) over het opstellen van een handvest van burgerrechten met daarin de belangrijkste normen, waarden en grondrechten? Een handvest dat moet worden uitgereikt bij de verblijfsvergunning, het certificaat inburgering en op de feestelijke naturalisatiedag. Heeft BZK dit inmiddels afgerond? Daarnaast is begin november de initiatiefwet Hamer cs aangenomen die regelt dat het onderwijs een verantwoordelijkheid heeft in sociale integratie en burgerschapsvorming. Met deze wet in de hand moet wat ons betreft de Onderwijsinspectie die scholen die hun leerlingen isoleren van de Nederlandse samenleving aan pakken. Helaas zijn daar enkele concrete zaken rond islamitische scholen. Het islamitisch college in Amsterdam bepleitte zelf dat hoofddoekdragende moslima's niet zouden worden uitgesloten van een kans op stage op werk, en weigerde vervolgens een sollicitante die geen hoofddoek droeg. Ahmed Aboutaleb heeft terecht het islamitisch college daarop aangesproken. Het bevorderen van tolerantie is meer dan ooit nodig en schept verplichtingen voor iedereen.
Als de tijd het toestaat:
Maatschappelijke begeleiding: als gevolg van de nieuwe wet inburgering dreigt het geld dat gemeenten krijgen voor de maatschappelijke begeleiding van toegelaten asielzoekers op lokaal niveau door stichtingen Vluchtelingenwerk te verdwijnen. Wij willen dat graag voorkomen. Ook collega Sterk van het CDA heeft zich daarvoor uitgesproken. Hoe wil de minister deze maatschappelijke begeleiding overeind houden? Is het een idee om de ca 10 mln. waar het om gaat apart te zetten binnen het budget voor inburgering. Heeft de Minister een beter voorstel?
Analfabetisme onder oudkomers: Tot op heden voor iedereen gratis via volwasseneneducatie op ROC s. Onder nieuwe Wet inburgering wordt het zo dat allochtone oudkomers óf een aanbod van de gemeente krijgen (dan een eigen bijdrage van enkele honderden euro s) óf ze moeten het helemaal zelf gaan betalen. Dit in tegenstelling tot autochtone analfabeten die ook in de toekomst gratis naar het ROC kunnen. Deze idiotie moet worden voorkomen. Onze inzet zal (vooruitlopend op de behandeling van de nieuwe WIN begin volgend jaar) erop gericht zijn de alfabetisering (NT-niveau s -2 tot 0) uit de WIN te houden en onder WEB te houden. Iedereen moet onder de campagne van prinses Laurentien blijven vallen! (motie)
Partij van de Arbeid