Aan

de Voorzitter van de Tweede Kamer

der Staten-Generaal

Binnenhof 4

2513 AA 's-GRAVENHAGE

Datum Uw kenmerk Ons kenmerk Bijlage(n)

12 december 2005 BEB/DIO/OM/

5712178

1


Onderwerp

Verslag van mijn reis naar Japan, 15 - 20 oktober 2005


Bezoekadres Doorkiesnummer Telefax

Bezuidenhoutseweg 153 070 379 7049 070 379 6407

Behandeld door

drs. R.E. van Schaagen

Hoofdkantoor

Bezuidenhoutseweg 30

Postbus 20101

2500 EC 's-Gravenhage

Telefoon (070) 379 89 11

Telefax (070) 347 40 81

Email ezpost@minez.nl

Website www.minez.nl Verzoeke bij beantwoording van deze brief ons kenmerk te vermelden


Samenvatting en boodschap

Van 15 tot en met 20 oktober 2005 bezocht ik Japan en m.n. Tokyo waar ik sprak met
ministers, andere politici en vele vertegenwoordigers uit de publieke en private sector.
Het bezoek viel vlak na de verkiezingen van 11 september 2005 die de zittende premier
Koizumi een ruime meerderheid hebben opgeleverd, waarmee deze groen licht kreeg
voor zijn beleid om de posterijen te privatiseren en verregaande
herstructureringsmaatregelen te treffen. Dit waren daarom belangrijke gespreksthema's.
Na de moeizame jaren negentig dienen zich met de op handen zijnde hervormingen en de
aantrekkende economie nieuwe kansen aan voor het Nederlandse bedrijfsleven in Japan
en om Japanse ondernemingen te bewegen in Nederland te investeren.
In het vervolg zal kort worden ingegaan op de belangrijkste ontwikkelingen en in een
bijlage treft u meer specifiek onderwerpen aan.

2. Japanse heropleving door hervormingen

Mijn gesprekspartners bevestigden dat Japans huidig economisch herstel structureel is.
Na eerst de export (China!) trekt nu ook de nationale consumptie aan. Verwacht wordt dat
de deflatie eind dit jaar voorbij is, waarbij een prudente omschakeling naar een krapper
geldbeleid is geboden. De onderliggende herstructurering van banken en bedrijven is
vrijwel afgerond. Allen betoogden dat verdere hervormingen moeten worden ondernomen
om structureel herstel ook op langere termijn te kunnen realiseren. Daarmee wordt
beoogd binnen 8 jaar een evenwichtige begroting te realiseren, uitgaande van een
structurele reële groei van circa 2%. De regering streeft naar het terugdringen van het
excessief hoge overheidstekort (6-7 % BNP) en de hoge staatsschuld (zo'n 170% BNP,
en stijgend).

2

3. Hervormingen

Prioriteit heeft de privatisering van Japan Post, premier Koizumi's kernstuk. Maar daar
blijft het niet bij, verklaarde de minister van 'postal privatization' Takenaka tegenover
mij. Urgent is ook de hervorming van het pensioenstelsel. Het rap vergrijzend Japan
dwingt hiertoe (Japans geboortecijfer is 1.29, alleen Zuid-Korea scoort lager: 1.17).
Evenzeer nodig is de aanpak van het te kostbare gezondheidsstelsel. Premier Koizumi
streeft daarbij naar terugdringing van de overheid uit de markt, en naar een kleiner
overheidsapparaat.

In de financiële sector staat nog de drastische reorganisatie op de rol van een achttal
overheidsfinancieringsinstellingen die vanouds op ondoelmatig wijze geld uitlenen. Het
plan voor deze reorganisatie wil de regering nog voor 2006 aan de Diet voorleggen, aldus
minister Takenaka.

Er bestaat nog altijd aanzienlijke interne weerstand tegen voornoemde
hervormingsplannen, zowel politiek als binnen de bureaucratie. Premier Koizumi poogt
deze oppositie het hoofd te bieden via de Raad voor Economische en Fiscale Politiek, een
hervormingsmachine onder leiding van de premier. Een viertal van mijn gesprekspartners
maakt hiervan deel uit: ministers Takenaka, Nakagawa en Aso, gouverneur Fukui van de
Centrale Bank van Japan.

Gouverneur Fukui achtte Nederland een schoolvoorbeeld voor hervormingen in de
publieke sector en op de arbeidsmarkt. Maar ook de impopulariteit in Nederland van
zulke maatregelen is Japan niet ontgaan, het NEE tegen de Europese grondwet incluis. En
had de EU niet teveel risico genomen door de EU-uitbreiding door te zetten terwijl
consolidatie van de Eurozone nog onvoltooid was? Van mijn kant heb ik aangevoerd dat
de nieuwe EU-landen juist dynamiek brengen in de EU en de lidstaten dwingen een meer
gedisciplineerd beleid te voeren.

4. Follow-up

De follow-up van de missie loopt voorspoedig.

- Met TNT en ING worden contacten onderhouden over de strategische
samenwerking met Japan Post. De samenwerking tussen TNT en Japan Post is
kort na mijn bezoek wereldkundig gemaakt. Toegewerkt wordt naar een seminar
in 2007 over de ervaringen in Nederland en Japan met de PTT privatisering.
Nederland wordt hierbij als een belangrijk gidsland gezien.
- Ook wordt in aanloop naar de WTO vergadering in Hong Kong in december
2005 contact onderhouden met de Japanse autoriteiten en is Japan aangezet tot
een meer flexibele houding inzake landbouw.

- Met de Mitsubishi Motors Corporation wordt contact onderhouden over de lange
termijn productieplannen met het oog op de implicaties voor Nedcar.
- Binnen mijn activiteiten voor het voorzitterschap van het ministerieel overleg
voor de European Space Agency past de belangstelling van Jaxa voor de
activiteiten van Dutch Space.

In het algemeen geldt dat Nederland met Japan een intensieve economische relatie
onderhoudt die vele kanten kent. De grote Nederlandse ondernemingen hebben hun weg
naar de Japanse markt gevonden. Ook het Nederlandse MKB weet goed gebruik te maken
van de niches op de Japanse markt, voornamelijk via het EU - Japan Gateway
Programma. Ook sprak ik tijdens mijn bezoek met Japanse bedrijven met belangrijke
vestigingen in Nederland of met interesse om zich in Nederland te vestigen.
3

Tegelijkertijd heb ik veel aandacht kunnen geven aan de uitbouw van de contacten in
technologie gedreven sectoren. Door intensieve samenwerking kan Nederland van de
economische en technologische ontwikkelingen in Japan veel baat hebben. Het Ministerie
van Economische Zaken zal dan ook voortgaan met het verstevigen van de bilaterale
economische en technologische betrekkingen met Japan en met wederzijdse missies nader
invulling hieraan blijven geven.

(w.g.) mr. L.J. Brinkhorst

Minister van Economische Zaken

4

Bijlage

1. Het programma

Naast de Japanse ministers Takenaka (privatisering van de posterijen), Nakagawa (METI,
het Japanse EZ), en Aso (Internal Affairs and Communications) legde ik eveneens
bezoeken af aan Gouverneur Fukui van de Bank of Japan (BoJ Centrale Bank van
Japan), parlementsvoorzitter Kono, president Ikuta en leden van de Board of Governors
van Japan Post, en SG Uesugi van de JFTC (de Japanse NMA). Tevens bracht ik een
bezoek aan de leiding van Mitsubishi Motors Corporation i.v.m. de fabriek in Born,
JAXA (Japanse Ruimte-agentschap) i.v.m. mijn aanstaande voorzitterschap van de
European Space Agency, NISTEP (Institute for Science and Technology Policy), EUambassadeur
Zepter en zijn staf, Sekisui Company, en president Mogi van Kikkoman
Company (beide belangrijke investeerders in Nederland). Voorts heb ik een lezing
verzorgd voor de werkgeverssocieteit Keizai Doyukai over EU-Japanse betrekkingen, en
ontmoette ik vertegenwoordigers van het Japanse en Nederlandse bedrijfsleven.
2. Japan Post

Niet toevallig heeft Premier Koizumi zijn belangrijkste project toevertrouwd aan nonpolitici,
de minister van postzaken, Takenaka en Japan Post-President Ikuta. Beiden
gaven blijk van hun belangstelling voor de Nederlandse ervaring op dit terrein. Ook uitten
ze waardering voor TNT en ING als potentiële partners bij de ombouw van Japan Post tot
particuliere bedrijven in post, logistiek, verzekeringen en bankzaken. Met TNT is
inmiddels strategische samenwerking tot stand gekomen.
Ikuta gaf toe dat premier Koizumi's gedrevenheid om Japan Post te privatiseren niet
alleen economisch maar vooral ook politiek bepaald is. Maar het één gaat niet zonder het
ander: economische liberalisering is niet doenlijk zonder de macht van de oude LDPgarde
te beperken die via Japan Post geld kanaliseren en electorale steun verwerven.
Een volledig vrij particulier bedrijf wordt Japan Post nog niet. Vanaf 2007 gaat de
privatisering 10 jaar duren. Minister Takenaka reageerde positief op de suggestie van
mijn kant om in 2007 in Tokio een Japans-Nederlands seminar te organiseren over
privatisering van de post, waar Nederland met de eigen privatisering van de PTT een
belangrijke ervaring heeft opgedaan.

3. Mededinging

Met SG Uesugi van de Japanse Fair Trade Commission besprak ik het Japanse
mededingingsbeleid in de jaren '80, tijdens mijn termijn als EG-ambassadeur te Tokio.
Dat beleid had toen nog weinig om het lijf. Het bedrijfsleven verdeelde de markt en de
opdrachten in besloten kring. Hierbij werd een parallel getrokken met het Nederland uit
die tijd. Sindsdien hebben beide landen forse voortgang geboekt. Maatregelen waren
vooral gericht tegen de bouwsector. In Japan wordt met name de wegen- en bruggenbouw
aangepakt. Een 20-tal bedrijven wordt momenteel vervolgd. Het bedrijfsleven in Japan
accepteert deze evolutie schoorvoetend, aldus Uesugi. De recent door de Diet
aangenomen antimonopoliewet geeft de JFTC nog verdergaande rechten en maakt
zwaardere straffen mogelijk. Voormalig NMA-voorzitter Kist was hier al eens op bezoek,
maar nieuwe contacten met de NMA zou de JFTC toejuichen. De contacten daarvoor zijn
inmiddels gelegd.

5

4. WTO

In diverse contacten en in speeches heb ik de noodzaak benadrukt om de huidige WTOronde
tot een succes te maken. Bij Minister Nakagawa heb ik aangedrongen op een
assertievere Japanse houding in de WTO: Japan en de EU hebben beiden belang bij
landbouwliberalisering, om aldus markten te kunnen openen voor eigen diensten en
industrie.

5. Mitsubishi Motor Corporation (MMC)

Op het hoofdkantoor van MMC in Tokyo sprak ik met president Masuko. Ingegaan is op
de vooruitzichten voor MMC in de mondiale autosector. MMC werkt daartoe aan een
lange termijn productieplan waarin ook de activiteiten in Born zijn verwerkt.
6. Ruimtevaart - JAXA

Nederlands komend voorzitterschap van de European Space Agency (ESA) was
aanleiding voor een bezoek aan JAXA. Met vice-President Mamiya ging ik in op de
mogelijkheden voor samenwerking met ESA, vergelijkbaar met die tussen China met
Galileo. Op zich staat Mamiya er positief tegenover, al waakt hij ervoor samen te werken
met landen die ruimtevaart sterk vanuit een militair oogpunt benaderen zoals China.
JAXA overweegt daarom zich aan te sluiten bij het Russische Clipper programma.
Mamiya gaf verder aan geen problemen te zien bij het ISS, ondanks de NASA Shuttle
problemen.

Voor de particuliere sector ziet Mamiya slechts een beperkte rol weggelegd in de
ruimtevaart. De Japanse overheid zal echter altijd sterk bij de ruimtevaart betrokken
blijven, alleen al voor de financiering. JAXA's budget bedraagt EUR 1,3 miljard voor
2005.

Mamiya zou graag een delegatie van Dutch Space bij JAXA willen ontvangen. Dutch
Space is hiervan op de hoogte gebracht.

7. Technologie- en wetenschapsbeleid: NISTEP

DG Konaka en Deputy DG Kuwahara van NISTEP (National Institute for Science &
Technology Policy) zetten de rol van NISTEP in het Japanse Science &Technology
beleid uiteen. NISTEP adviseert de CSTP (Council for Science and Technology Policy),
voorgezeten door premier Koizumi. Rol en achtergrond van de Technology Foresight
Surveys (TFS) werden uiteengezet, waarna ik het eerste Engelstalige exemplaar van de 8e
TFS kreeg uitgereikt. De TFS is een Delphi studie waarbij 2200 experts hun oordeel
geven over de toekomstverwachtingen van 860 wetenschappelijke gebieden of
ontwikkelingen. De rol van de TFS in het S&T beleid wordt steeds prominenter. Ook
omvang (4.000 pagina's) en complexiteit nemen toe. Naast deze TFS doet NISTEP aan
road mapping van technologieën.

In Nederland bestaat veel belangstelling voor de structurele toekomstverkenningen van
NISTEP. Ik zal de mogelijkheden laten nagaan voor uitwisseling (bijv stage) en
samenwerking.

8. Verdere activiteiten met het bedrijfsleven

6

a. Bezoek aan Sekisui

Dit betrof een beleefdheidsbezoek, n.a.v. de nieuwe investering van Sekisui in een
grondstoffenfabriek in Nederland. Sekisui meldde aan Nederland de voorkeur te hebben
gegeven boven goedkopere locaties in Oost-Europa vanwege de hoge milieu-standaarden.
b. Lunch met Japanse industriëlen,

Tijdens een lunchbijeenkomst met voorstaande Japanse industriëlen heb ik mijn visie op
verdere versterking van de economische banden tussen Japan en de EU uiteengezet , o.a.
via investeringen in Nederland. Daarbij heb ik gepleit voor een sterk en stabiel Azie,
economisch maar ook politiek. Een goede Japans-Chinese verstandhouding is daartoe
even cruciaal als - in Europa - de relatie tussen Frankrijk en Duitsland.
c. Opening investeringsseminar

Voor ongeveer 120 Japanse geïnteresseerden heb ik een investeringsseminar geopend
over Europese en Nederlandse ontwikkelingen op belasting- en juridisch gebied.
d. Crucell en Enatec

Op de Nederlandse ambassade heb ik het 'Symposium on Infectious Diseases' geopend.
Een belangrijke bijdrage tijdens het seminar kwam van het biotech bedrijf Crucell, dat
door middel van een aantal presentaties vaste voet aan de grond probeert te krijgen in
Japan. Crucell kreeg sinds 1993 van Senter/Novem EUR 18 miljoen technologiesubsidie.
Tijdens de afsluitende receptie op 19 oktober heb ik tenslotte de microwarmtekrachtcentrale
van Enatec (87% Eneco, 13% ECN), het Japanse Rinnai en
Amerikaanse Infinia onthuld. Deze 'toverketel' heeft een bijzonder hoog rendement
(95%) en produceert naast warm water en verwarming ook elektriciteit en bezit
belangrijke milieu- en energievriendelijke kwaliteiten. De onthulling symboliseerde de
succesvolle afronding van een Senter/Novem subsidietraject.
+++

maandag 12 december 2005