Partij van de Arbeid


Den Haag, 14 december 2005


Bijdrage van Klaas de Vries(PvdA) aan het spoeddebat over het rapport-Havermans over feitenonderzoek uitzettingen naar de Democratische Republiek Congo


(Gesproken woord geldt)


Allereerst wil ik mijn dank uitspreken aan de commissie-Havermans voor haar rapport.


Het lijkt mij van groot belang om bij het begin van dit debat vast te stellen dat Kamer en regering het bij voorbaat over twee centrale thema's van dit debat eens zouden moeten zijn.


Het eerste thema is, dat als iemand hier geen asiel krijgt en hij teruggestuurd wordt naar het land van herkomst, volgens ons recht door Nederlandse autoriteiten nooit en te nimmer aan de overheid van het land waarheen hij wordt teruggestuurd mag worden verteld dat asiel is gevraagd. Uiteraard is het bovendien strikt verboden dat ooit mededelingen worden gedaan over wat een asielzoeker tegenover de Nederlandse autoriteiten heeft verklaard.


Dit rechtsbeginsel vloeit voort uit het Vluchtelingenverdrag en is neergelegd in verschillende bepalingen van de Vreemdelingencirculaire. Het is fundamenteel voor het asielrecht.


Het tweede thema is dat in onze parlementaire democratie de verantwoordelijke minister de volksvertegenwoordiging juist moet informeren over wat er binnen het gebied van zijn of haar bevoegdheid door de overheid wordt gedaan.


Als de volksvertegenwoordiging niet blindelings op de juistheid van de door een bewindspersoon verstrekte inlichtingen kan vertrouwen, ontvalt de zin aan haar controlerende taak. Op dat punt moet de Kamer, regering en oppositie de regering kunnen vertrouwen.


In het debat over de terugzending van ex-asielzoekers naar Congo zijn over beide thema's in onderlinge samenhang ernstige vragen gerezen.


Op 23 november vorig jaar antwoordt de minister op vragen van collega De Wit over de mislukte uitzetting van een asielzoeker naar Congo. De minister zegt:
"(...) Hierbij wordt overigens opgemerkt dat nimmer aan de Congolese immigratieautoriteiten gemeld wordt dat het om ex-asielzoekers gaat."


Op 14 januari van dit jaar wordt de minister door een aantal Kamerleden opnieuw bevraagd. Zij antwoordt dat ze zich herinnert te hebben verklaard "dat nimmer aan de Congolese autoriteiten gemeld wordt dat het om ex-asielzoekers gaat."


In het Kamerdebat op 23 februari 2005 zegt de minister: "Ik herhaal het nogmaals: er wordt nimmer informatie verstrekt uit de gehoren, dus vertrouwelijke informatie, aan de landen van herkomst. Er wordt ook nimmer meer gezegd dan dat een vreemdeling geen rechtmatig verblijf heeft in Nederland".


Zo hoort het. Nooit zeggen dat iemand hier asiel heeft gevraagd, nooit iets meedelen uit de gehoren. Het wordt door de minister in vele toonaarden herhaald. Wie iets anders vermoedt wordt door de minister en het Hoofd IND op hoge toon toegesproken.


Op 21 juni stelt de TV-rubriek Netwerk de vraag: "Wordt er bij een uitzetting naar Congo inderdaad nooit gemeld dat het uitgeprocedeerde asielzoekers betreft? We gaan naar Congo."


En om een bekend verhaal kort te houden: Netwerk vindt in Congo bij de Congolese Immigratiedienst een aantal Nederlandse formulieren waarop duidelijk staat vermeld dat de betreffende personen ex-asielzoekers zijn. De Minister krijgt deze documenten ruim voor de uitzending, maar wil niet reageren omdat het te ingewikkeld is. Wel deelt ze mee dat het als een hoge paal boven water staat dat ze hierom niet zal aftreden. Nog voor het Kamerdebat stelt zij de commissie-Havermans in om een en ander te onderzoeken.


Op 18 oktober is er weer een rapportage van Netwerk: ditmaal heeft men de hand weten te leggen op documenten afkomstig uit de Congolese ambassade, wederom met vermelding van het feit dat mensen hier asiel hebben gevraagd. Sommige stukken dragen een handgeschreven doorverwijzing van het dossier naar de Congolese veiligheidsdienst.


De commissie-Havermans heeft vorige week gerapporteerd. Belangrijkste conclusie: "De commissie acht het zeer aannemelijk dat alle documenten waarover Netwerk beschikte voor de uitzendingen van 21 juni en 18 oktober 2005 zijn verkregen uit de archieven van de Congolese autoriteiten."


Ondertussen heeft de minister naar aanleiding van Kamervragen van Ursie Lambrechts e.a. ook de IND aan het werk gezet. In de regeringsreactie bij het rapport van de commissie-Havermans wordt meegedeeld, dat sinds het begin van dit jaar niet minder dan 102 keer formulieren met vingerafdrukken van uitgeprocedeerde asielzoekers waarop hun asielaanvraag is vermeld, aan landen waarheen ze worden uitgezet zijn overhandigd.


Het gaat dus snel. In november vorig jaar verklaarde de minister dat nimmer aan de Congolese autoriteiten werd gemeld dat teruggezonden personen ex-asielzoekers waren. Nimmer, nimmer, nimmer. Maar het gebeurde wel. En tot overmaat van ramp blijkt dat via de formulieren met vingerafdrukken in meer dan honderd gevallen aan verschillende landen deze informatie ook is verstrekt, ook aan Congo.


De regel dat door Nederlandse overheidsorganen nimmer aan het land van herkomst wordt bekend gemaakt dat iemand bij ons asiel heeft gevraagd is dus op grote schaal geschonden. Alle verklaringen van de minister terzake waren heel helder, maar helaas ook heel onjuist.


En wat is haar reactie: "Ik vind dat ik de Kamer niet verkeerd heb geïnformeerd." Volgens haar ging het debat over het overdragen van inhoudelijke informatie. "Dat er daarnaast administratieve slordigheden zijn geweest, dat er wat kruisjes zijn ingevuld, dat praat ik helemaal niet goed."


Wat administratieve slordigheden. Wat kruisjes ingevuld bij het woord asiel. Wat zou het eigenlijk. In Congo weten ze toch wel dat het ex-asielzoekers zijn. Dat hebben de Congolezen zelf gezegd. En bovendien, ze kunnen er ook op andere wijze wel achter komen dat iemand hier asiel heeft gezocht.


Zo wordt de bescherming van asielzoekers in onze regelgeving een farce. Ik kan me niet voorstellen dat de Kamer dit zo zou willen.


Maar wat wel vaststaat is dat toen deze minister herhaaldelijk en met veel aplomb meedeelde dat nimmer, "ik wil het nog wel eens herhalen", nimmer aan een ander land bekend werd gemaakt dat iemand hier asiel heeft gevraagd, ze de Kamer meer dan honderdvoudig verkeerd voorlichtte. Wat dit voor de Congolese en andere ex-asielzoekers heeft betekend weten we nog niet.
Nederland monitort niet wat er met uitgezette asielzoekers gebeurt. Het land waar ze heen worden gestuurd is volgens Nederland immers veilig. Maar is het ook veilig als de autoriteiten weten dat degene die terugkeert zich in Nederland over misdragingen van het heersende regime heeft beklaagd?


Er staat nog meer vast. Op 23 februari zei de minister:
"De IND is een professionele organisatie. Zijn medewerkers gaan dagelijks om
met gevoelige informatie. Die informatie was en is bij de medewerkers
van de IND in goede handen."

Helaas moet worden vastgesteld dat het rapport Havermans bij de uitvoering van het asielbeleid door de IND grote tekortkomingen vaststelt, net zoals de Algemene Rekenkamer dit eerder deed met betrekking tot de reguliere vreemdelingenzaken.


Hierover moet de minister vandaag opheldering geven:


Wat heeft zij in november en daarna gedaan om de Kamer juist te informeren?
Hoe is zij sinds november vorig jaar door de dienst ingelicht over het verstrekken van informatie?
Heeft toen onderzoek plaatsgevonden?

Hoe is het mogelijk dat na veel publiciteit en geruchtmakende Kamerdebatten ook daarna nog door de IND in meer dan honderd gevallen wel gevoelige informatie is verstrekt? En dat ook in vijf gevallen nog informatie aan Congo is verstrekt?


Een oud-medewerker van de IND vertelde in de media dat deze praktijk binnen de dienst algemeen bekend was en ook besproken werd.
Weet de minister nu waarom dit niet aan haar gemeld is?
Wanneer heeft zij dit voor het eerst vernomen? Was dat pas na de vragen van mevrouw Lambrechts?


Vindt zij ook na het nieuwe ambtsbericht van de minister van Buitenlandse Zaken over Congo dit land een veilig land, waarheen je mensen terug kunt sturen? Dat lijkt mij toch wel heel onwaarschijnlijk.


En bovenal: hoe kan de minister beweren dat zij de Kamer niet onjuist heeft voorgelicht?


Ik wacht het antwoord van de minister af.

---- --