ChristenUnie
Het Congo-debat en minister Verdonk donderdag 15 december 2005 - 14:54
De ChristenUnie-fractie in de Tweede Kamer heeft na rijp beraad een
motie van wantrouwen tegen minister Verdonk mede-ondertekend. Het is
één van de weinige keren in het bestaan van de ChristenUnie of haar
voorgangers dat een dergelijke motie ondersteund. In vraag- en
antwoordvorm vindt u het hoe en waarom.
Wat was de aanleiding?
Het is gebleken dat, via de IND, over een reeks van jaren bij vele
landen kennis terecht kwam dat uitgewezen onderdanen asiel in
Nederland hadden aangevraagd. De minister heeft over een periode van
ruim een half jaar herhaaldelijk ontkend dat dit het geval was.
Uitzendingen van het TV-programma Netwerk vormden in juni 2005
aanleiding tot het instellen van de commissie Havermans die een en
ander tot de bodem heeft uitgezocht. De commissie heeft geconcludeerd
dat over het afgelopen jaar in tenminste ruim 100 gevallen bij meer
dan 30 landen dit soort informatie is terechtgekomen. Dat komt neer op
10 % van de uitzettingen in die periode.
Waarom is dat erg?
Het belangrijkste is: het mag niet, want het is gevaarlijk. Er is een
groot risico dat de landen van herkomst mensen gevangen zetten of
anderszins straffen, omdat zij asiel hebben aangevraagd. Dat geldt
zeker voor landen als China of Syrie, waarnaar ook mensen zijn
teruggestuurd; het kan volgens de UNHCR (de
VN-Vluchtelingenorganisatie) zeker ook gelden voor Congo.
Uitgeprocedeerden moeten er dus op kunnen vertrouwen dat de landen van
herkomst niet te weten komen dat zij asiel hebben aangevraagd. Om die
reden is internationaal, via de UNHCR, afgesproken dat dit nooit mag
gebeuren.
Overigens is het in Nederland gewoon bij wet verboden, driedubbel
zelfs. Via de algemene wet bestuursrecht, de wet op de
persoonsgegevens en de vreemdelingenwet. Deze wetten stellen dat
informatie die vertrouwelijk is, door de overheid niet bij derden
bekend mag worden gemaakt. Dat vertrouwen moeten mensen kunnen hebben
als het bijvoorbeeld om hun belastingaangifte gaat, maar zeker als het
om vreemdelingenzaken gaat.
Het valt toch wel mee? Er zou slechts vermeld zijn dát het om
asielzoekers gaat; inhoudelijke informatie (informatie over het
vluchtverhaal) zou niet zijn verstrekt.
Uiteraard is inhoudelijke informatie uit de asieldossiers nog
gevoeliger dan de enkele vermelding dat iemand asielzoeker is. Ook het
laatste gegeven is echter in elk geval vertrouwelijk en het is
mogelijk gevaarlijk voor betrokkene, als dat feit bekend wordt.
Bedacht moet worden dat landen als Congo, China of Syrie gemakkelijk
de wetenschap dat iemand asiel heeft aangevraagd, kunnen koppelen met
de omstandigheid dat iemand (bijvoorbeeld) tot een bepaalde
bevolkingsgroep, partij, of religie behoort, die het regime ter plekke
niet welgevallig is. Bij Congo kan gedacht worden aan iemand uit
Oost-Congo, in het geval van China kan gedacht worden aan mensen die
christen zijn of Falun Gong aanhangen.
Maar landen als Congo weten zelf toch ook wel dat teruggestuurde
Congolezen asiel zullen hebben aangevraagd?
Dat is maar zeer de vraag. Lang niet iedere teruggekeerde Congolees
heeft asiel aangevraagd. Er zijn ook veel mensen die bijvoorbeeld hier
gestudeerd of gewerkt hebben. Als teruggekeerde Congolees wil je
liever niet dat bekend is dat je asiel hebt aangevraagd, al was het
maar om afpersing door de douane te voorkomen. Ten aanzien van landen
als Algerije of China geldt al helemaal dat het overgrote deel van de
reizigers tussen die landen en Nederland, geen asiel heeft
aangevraagd.
De minister kan toch niet alles weten?
In politieke zin is het een stelregel dat de minister de Kamer altijd
juist behoort in te lichten. Anders werkt de democratie niet. In dit
geval speelt mee dat herhaaldelijk naar voren is gebracht dat de
gegevens wel bekend zouden zijn gemaakt bij het land van herkomst. Pas
na 7 maanden van ontkenningen volgde hiernaar een gedegen onderzoek.
In de tussentijd zijn nog steeds mensen uitgezet, zonder deze fouten
te corrigeren.
De minister heeft toch spijt betuigd?
De minister heeft inderdaad toegegeven dat het niet had mogen gebeuren
en spijt betuigd dat de Kamer verkeerd was ingelicht. Vervolgens heeft
zij in het Kamerdebat de ernst van de feiten echter toch weer
gebagatelliseerd. Alsof het niet zo erg zou zijn. Die laconieke
houding geeft onvoldoende vertrouwen dat het in de toekomst beter zou
gaan. En dan telt:
1. zoals je er op moet kunnen vertrouwen dat de overheid je
belastinggegevens vertrouwelijk behandelt, zo moet je er ook op
kunnen vertrouwen dat de overheid je asielgegevens vertrouwelijk
behandelt.
2. Het bekendmaken dát iemand asielzoeker is, kán teruggekeerden en
hun familie in gevaar brengen.
Hoe luidde de uiteindelijke afweging?
In tweede termijn heeft Tineke Huizinga dit namens de ChristenUnie als
volgt verwoord:
De belangrijkste vraag voor mijn fractie na afloop van de eerste
termijn, was of wij nog langer vertrouwen hebben in de minister.
Terecht heeft zij erkend dat zij de Kamer verkeerd en onvolledig heeft
ingelicht. Daarmee is een correctie aangebracht op de reactie van
vrijdag en op de kabinetsreactie. Tijdens dit debat is de minister
echter blijven spreken over administratieve onzorgvuldigheden. Het
oordeel van mijn fractie is dat de fouten die zijn gemaakt de belangen
van teruggestuurde asielzoekers hebben geschaad. De
commissie-Havermans spreekt over onzorgvuldig handelen in een proces
waar grote belangen bij op het spel staan. Voor zulke fouten volstaat
het niet te spreken over administratieve onzorgvuldigheid. Met het
volhouden van deze woordkeuze, maakt de minister duidelijk dat zij de
ernst van de fouten niet inziet. Voor mijn fractie speelt daarnaast de
uitspraak van de minister dat zij Kamer niet kan beloven dat in de
toekomst fouten van deze belangrijke orde zullen uitblijven, ook een
rol.
Deze zaken brengen mij fractie ertoe -- ik moet u zeggen dat wij dat
absoluut niet graag doen -- de motie van afkeuring tegen deze minister
te steunen.
---