AIV advies over het folterverbod

Ministerie buza

http://www.minbuza.nl

Persbericht
16 december 2005
Advies AIV: Terrorismebestrijding in Europees en internationaal perspectief; interim-advies over het folterverbod

AIV

Op vrijdag 16 december heeft de Adviesraad Internationale Vraagstukken een interim-advies gepubliceerd over het folterverbod. Dit interim-advies is opgesteld naar aanleiding van een adviesaanvraag van de regering over terrorismebestrijding in Europees en internationaal perspectief, ondertekend door minister Bot.

De regering moet krachtig en publiekelijk stelling nemen tegen uitholling van het absolute verbod op foltering, aldus de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) in een heden verschenen interim-advies. Ook in concrete gevallen waarbij foltering aan de orde is of waar zich ontwikkelingen voordoen die het absolute folterverbod ernstig dreigen te ondermijnen, moet Nederland stelling nemen, ongeacht waar deze plaats hebben en wie daarbij betrokken is. Het handhaven en uitdragen van een norm als het folterverbod kan gezien worden als een lakmoesproef voor de rechtsstaat.

Ondermijning van het folterverbod
De AIV bespreekt in het interim-advies vier aspecten die in het kader van de bestrijding van het terrorisme het absolute folterverbod bedreigen, namelijk de tendens tot herdefiniëring en daarmee versmalling van het begrip foltering en wrede, onmenselijke en vernederende behandeling en bestraffing; het incommunicado houden van gedetineerden zonder strafrechtelijke aanklacht; het ondermijnen van het beginsel van non-refoulement (dat terugzending verbiedt van personen naar een land waar zij gevaar lopen te worden vervolgd of gefolterd); en het gebruik van informatie die mogelijkerwijs via folterpraktijken en andere vormen van mishandeling is verkregen. Reikwijdte verbod
Het komt voor dat de reikwijdte van het verbod beperkt wordt geïnterpreteerd, bijvoorbeeld in Amerikaanse beleidsstukken. In de internationale verdragen geldt het absolute verbod niet alleen foltering, maar ook wrede, onmenselijke en vernederende behandeling of bestraffing. Daarom is een redenering dat een bepaalde gedraging niet de intensiteit van foltering vertoont, maar 'slechts'wrede, onmenselijke en vernederende behandeling voorstelt, niet steekhoudend.

Incommunicado detentie
Daarnaast worden mensen opgesloten gehouden zonder enig contact met de buitenwereld (incommunicado detentie). De ervaring leert dat juist in dergelijke omstandigheden het risico dat gedetineerden aan foltering worden onderworpen, groot is. Nog zorgwekkender is de situatie van gedetineerden die zich in geheime detentiecentra bevinden en wier namen en identiteit niet worden prijsgegeven.

Hun lichamelijke en geestelijke integriteit loopt extra gevaar en het risico bestaat dat deze personen voorgoed verdwijnen.

Terugzending/garanties
Een derde aspect gaat over het terugsturen van mensen naar landen waar zij gevaar lopen te worden gefolterd. Garanties van het land van bestemming bieden alleen zekerheid als aan een aantal voorwaarden is voldaan, zoals een effectieve vorm van onafhankelijk toezicht. De AIV wijst op het verschijnsel van 'extraordinary rendition', dat wil zeggen het oppakken en wegvoeren van personen naar veelal onbekende bestemmingen, zonder enige justitiële tussenkomst en rechterlijke procedures. Het is evident dat laatstgenoemde praktijk, waarvan de omvang zich aan elke waarneming onttrekt, onder alle omstandigheden ontoelaatbaar is.

Informatie uit dubieuze bron
Tenslotte noemt de AIV het gebruik van informatie uit dubieuze bron. In de praktijk zal hoogstzelden vaststaan dat informatie door foltering is verkregen. Naast het onomstreden verbod op het gebruik van door foltering verkregen informatie als bewijs in een rechtszaak past ook een verbod op het verbinden van rechtsgevolgen voor personen en organisaties aan dergelijke informatie. Dit neemt niet weg dat de overheid ontvangen inlichtingen en hun bron dient te evalueren en zo nodig handelend dient op te treden, zeker als er een onaanvaardbaar risico voor de maatschappij en haar burgers bestaat. Dat daarbij naar bevestiging van de informatie door andere verifieerbare en onverdachte bronnen moet worden gezocht, staat buiten kijf.

status
De AIV heeft dit interim-advies over folteringverbod uitgebracht naar aanleiding van een uitgebreide adviesaanvraag van minister Bot. De raad werkt thans aan een slotadvies.

Kader
De vraagstelling van de regering gaat uit van een spanning tussen handhaving van mensenrechten en het bestrijden van terrorisme. Met de regering onderschrijft de AIV de noodzaak en urgentie van een effectieve bestrijding van terrorisme.

De AIV wil geen scheiding aanbrengen tussen de beide hoofdvragen van de adviesaanvraag. De waarborging van de beginselen van de rechtsstaat en van de rechten en de veiligheid van personen vormen een onlosmakelijk geheel. Met het uitbrengen van het onderhavige interim-advies streeft de AIV een tweeledig doel na. Enerzijds dringt hij aan op onverkorte handhaving en verdediging van het folterverbod en doet hij een meer algemeen beroep op degenen die het debat over terrorismebestrijding voeren om (op het terrein van binnenlands beleid en buitenlands beleid) onverkort vast te houden aan internationale verplichtingen. Anderzijds wil hij erop wijzen dat met het ondergraven van internationale normen ook de bescherming van de gewone burger door de rechtsstaat in het geding kan komen.

Achtergrond AIV
De Adviesraad Internationale Vraagstukken heeft sinds zijn oprichting in 1997 als taak om de regering en de Staten-Generaal te adviseren over buitenlands beleid, in het bijzonder het beleid op de terreinen vrede en veiligheid, ontwikkelingssamenwerking, de rechten van de mens en Europese integratie. De AIV wordt voorgezeten door mr. Frits Korthals Altes, minister van Staat. Het advies is voorbereid door een commissie onder leiding van professor Theo van Boven (emeritus hoogleraar internationaal recht aan de Universiteit van Maastricht).

Nadere informatie is te verkrijgen bij de secretaris van de AIV, mr. Paul Peters (070-348.5335/6060; paul.peters@minbuza.nl; aiv@minbuza.nl). De tekst van het interim-advies is na 16 december 10.00 uur te vinden op www.aiv-advies.nl.