Socialistische Partij
Palestijns drama: kiezen onder bezetting
SP-senator Tiny Kox is waarnemer voor de Raad van Europa bij de
Palestijnse verkiezingen van 25 januari 2006. Vanuit Palestina doet
hij verslag.
22 Januari 2006 * Drie dagen voor de Palestijnse
parlementsverkiezingen van 25 januari neemt de spanning toe. Er tekent
zich een nek-aan-nek-race af tussen de regerende Fatah-partij en de
oppositionele fundamentalistische Hamas, terwijl alternatieve lijsten
zich inspannen hun kandidaten gekozen te krijgen. Maar welke keuze de
Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever en in Gaza woensdag ook
maken, hun land blijft bezet door het Israelische leger. Dát is het
grote drama van deze verkiezingen.
De delegatie van de Raad van Europa is een van de internationale
waarnemers die op uitnodiging van de Palestijnse Autoriteit bekijken
in hoeverre er sprake is van vrije en eerlijke verkiezingen. Daarbij
zullen de interne verhoudingen in de gaten gehouden worden tussen
partijen, de toegang tot de media, de vrijheid van optreden, en de
stembusgang. Daarnaast zal gekeken moeten worden in hoeverre de
Israëlische bezettingsmacht verstorend werkt, door bij checkpoints de
doorgang van Palestijnse kiezers te blokkeren of traineren of
anderszins de gang naar de stembus te belemmeren.
Als voorproefje van haar macht heeft Israël vandaag in Gaza met een
precisiebom een auto opgeblazen met daarin naar verluidt Palestijnse
militanten. Wellicht is het een vergeldingsmaatregel voor de
zelfmoordaanslag van afgelopen donderdag, toen een 20-jarige jongeman
zich in Tel Aviv opblies en 20 Israëlische burgers verwonnde. Eerder
heeft Israël verordonneerd dat er in Oost-Jeruzalem geen campagne
gevoerd mag worden door kandidaten van Hamas, de partij van de door de
Israëli's opgeblazen invalide sjeik Ahmad Yassin.
De meeste Palestijnse bewoners van dit deel van Jeruzalem zullen
overigens elders hun stem moten uitbrengen omdat op basis van de
Oslo-akkoorden er maar enkele duizenden Palestijnen in Jeruzalem zelf
mogen stemmen. De rest van de 123.000 geregistreerde kiezers zal
buiten de grenzen van El-Kuds, de Heilige, zoals islamieten Jeruzalem
noemen, moeten stemmen. Een andere keuze hebben ze niet. Israëlische
soldaten zijn overal op de Westelijke Jordaanoever dominant aanwezig.
Hun wil is wet - al veertig jaar, hoe strijdig ook met alle uitspraken
van de Verenigde Naties. Het maakt veel Palestijnen cynisch, verlaten
als ze zich voelen door de internationale gemeenschap.
Toch lijkt een hoge opkomst mogelijk, nu het eens almachtige Fatah
regelrecht uitgedaagd wordt door de radicale Hamas-beweging, die een
onverzoenlijke houding tegen de Israëlische bezetters koppelt aan een
omvangrijk sociaal hulpverleningsnetwerk en de regerende Fatah-partij
van te veel toegeeflijkheid beschuldigt. Veel Palestijnen lijken hun
geloof in de partij van wijlen Yasser Arafat aan het verliezen te
zijn, ook vanwege de onmacht van de Palestijnse Autoriteit om
daadwerkelijk iets te doen voor de over het algemeen arme Palestijnen.
Daarnaast klagen veel mensen over corruptie in de bezette gebieden.
"Alles is hier te koop," vertelt een jongeman me, die op zijn winkel
in de Salah en-Din straat grote posters van een van de kleinere
lijsten heeft hangen. "Stemmen, baantjes, vergunningen. Alles wordt
verhandeld. Daarom moeten mensen op hém stemmen." Daarbij wijst hij op
een van de kandidaten. "Dat is mijn neef."
Bewaking
Mordechai Vanunu woont ook in Oost-Jeruzalem, maar stemmen mag hij
niet. Hij is Israëlisch staatsburger - maar niet van harte.
Begrijpelijk: hij heeft 18 jaar in een Israëlische gevangenis gezeten
omdat hij bekendmaakte dat Israel druk doende was met het produceren
van atoomwapens. Landverraad, oordeelde de rechter. Naleving van
internationale afspraken, zei Vanunu, wijzend op het verbod van
proliferatie van atoomwapens. De gevangenis heeft hem niet van zijn
mening afgebracht, vertelde hij me gisteren in een restaurant waar de
progressieve goegemeente van Jeruzalem onderdak heeft. "Straks gaat
Israël Iraanse atoominstallaties bombarderen, terwijl het zelf
volstrekt in strijd met de internationale regels handelt. Israël staat
zichzelf steeds dingen toe die voor anderen niet gelden. Dat zie je
ook met de bezetting van de Palestijnse gebieden. Volstrekt illegaal
maar ze gaan hun gang maar. Ze hebben lak aan alles. Logisch dat veel
Palestijnen cynisch worden. Ze voelen zich in de steek gelaten, net
als ik door vrijwel alle Israëli's in de steek gelaten werd toen ik in
de gevangenis werd gestopt. Gelukkig zijn er mensen en organisaties
die wel partij durven kiezen. Die mensen hebben mij geholpen mijn 18
jaren in de cel door te komen en die kunnen nu ook de Palestijnen
helpen. Ik hoop daarom dat de verkiezingen goed gaan. Ooit zullen de
Israelis moeten toegeven. Maar wellicht duurt dat nog een generatie."
Hijzelf hoopt het niet meer mee te maken, althans niet als Israëlisch
staatsburger. Hij wil het land dat hem zoveel onrecht deed, zo snel
mogelijk verlaten maar hij krijgt geen toestemming. Integendeel, er
hangen hem voortdurend nieuwe processen boven het hoofd. Zo mag hij
zich niet inlaten met buitenlanders, laat staan buitenlandse media. Op
de dag van de verkiezingen moet hij voor de rechter verschijnen
vanwege een interview dat hij eerder aan de BBC gaf. "Ik hoop dat
jullie er bij jullie regering op aan blijven dringen dat Israël mij
vrijlaat. Net als de Palestijnen. Zoals Israël zich gedraagt is het
geen democratie en geeft ze ook de Palestijnen geen echte kans op hun
democratie."
In de Israëlische Knesset, de volksvertegenwoordiging, denken ze daar
heel anders over, zo hoorde ik er deze morgen. Israël noemt zich graag
de enige democratie van het Midden-Oosten. Maar wel een vreemde.
Israël noemt zichzelf in haar onafhankelijkheidsverklaring een Joodse
staat en dat laat zich moeilijk rijmen met gegarandeerde
gelijkwaardigheid van iedereen. In Israël zelf wonen honderdduizenden
Palestijnen, die zich, zo blijkt uit recente peilingen, veel meer met
de zaak van de Palestijnen in de bezette gebieden verbonden voelen dan
met de Israëlische staat. Logisch, omdat ze daarin al sinds 1948
tweederangs burgers zijn. De gids die me rondleidt in het zwaar
beveiligde parlementsgebouw in West-Jeruzalem ziet het probleem niet.
Palestijnse Israëli's mogen gewoon stemmen. "Gewoonlijk hebben we hier
10 tot 12 zetels die door vertegenwoordigers van minderheden worden
ingenomen. Naast Palestijnen hebben we ook nog christenen en Druzen
trouwens."
Annemie Lecompte doceert aan de muziekschool van Oost-Jeruzalem. Zij,
Belgische met een christelijke achtergrond en een studieverleden in
onder meer Zwolle en Utrecht, kwam al lang deze kanten op, eerst aan
de Israëlische kant maar daarvan is ze inmiddels genezen. "Haten doe
ik de Israëlische Joden niet. Dat zit niet in me. Maar wat ik zie dat
ze de Palestijnen aandoen is wel ronduit verschrikkelijk." Zelf heeft
ze ook last van de Israëlische bezetting: "Ik geef ook les in Betlehem
en Ramallah, plaatsen die maar een paar kilometer verderop liggen.
Maar ik doe er soms wel anderhalf tot twee uur over. En dat ben ik nog
buitenlands en wit. De Palestijnen worden nog veel slechter behandeld.
Checkpoints worden plotseling gesloten of verplaatst en het lijkt
alsof de soldaten er plezier in scheppen het zo onzeker mogelijk te
maken. Het is een al al vernedering. Veel van mijn leerlingen zijn
getraumatiseerd en hun ouders zijn ook al zwaar gestresst, vooral door
jarenlange willekeur van de bezetters. Je wordt er treurig van." Toch
vindt ze haar huidige baan de mooiste die ze ooit gehad heeft. "Muziek
in tijden van crisis, dat is een teken van beschaving. Zo ervaren mijn
leerlingen het ook. Ze zijn verschrikkelijk toegewijd. Zo zouden we ze
in België wensen. Ik hoop dat ik een uitwisselingsprogramma kan
organiseren, zodat mijn leerlingen ook eens in een normale samenleving
kunnen rondkijken - en Belgische scholieren hier, want ook in mijn
land zijn weinigen bekend met hoe beroerd het er hier voorstaat."
Lord Russell-Johnston zal onze missie hier leiden. De Britse liberaal
was al eerder hier, voor de Palestijnse presidentsverkiezingen. Die
verliepen boven verwachting goed en leidden tot het presidentschap van
Machmoed Abbas, als opvolger van de overleden Yasser Arafat. De missie
van de Raad van Europa zal haar werkzaamheden in de komende dagen
afstemmen met die van het Europees Parlement, dat hier ook ruimschoots
aanwezig is. Vanavond heb ik met hen kennis gemaakt en de meest
recente informatie van de Verenigde Naties en de Centrale
Verkiezingscommissie bestudeerd. Morgen ga ik naar Ramallah, waar we
minister-president Ahmad Qurei ontmoeten en met de voorzitter van de
Centrale Verkiezingscommissie de stand van zaken doornemen. Daarnaast
staan er gesprekken met de Palestijnse minister van Buitenlandse Zaken
en de voorzitter van het huidige parlement op de agenda. Ook treffen
we vertegenwoordigers van Fatah in Ramallah. Terug in Jeruzalem staat
er een bijeenkomst met kandidaten uit deze regio op het programma.
Dinsdag overleggen we met vertegenwoordigers van de kleinere partijen
en van Hamas. De minister van binnenlandse zaken en veiligheid zal ons
bijpraten over de risico's rondom de verkiezingen. Er is ook nog een
bijeenkomst gepland met vertegenwoordigers van de Israëlische
bezettingsmacht, om te horen hoe zij zich wel of niet met de
verkiezingen zullen gaan bemoeien.
Palestijnse man
Tussen de officiële bijeenkomsten door zoek ik nog zelf
gesprekspartners om me bij te praten. Bij voorkeur gewone Palestijnen.
Op de verkiezingsdag zelf reis ik in alle vroegte af naar de meest
noordelijke plaats van de Palestijnse westoever, Jenin, om daar een
aantal verkiezingslokalen te bezoeken en ter plekke te kunnen zien hoe
de verkiezingen lopen. De dag na de verkiezingen zal onze missie een
verklaring voor de media opstellen met een samenvatting van onze
bevindingen.
Verkiezingsposters
Verkiezingsposters
Ondertussen zijn de Palestijnse partijen aan hun laatste
verkiezingsinspanningen toe. De eeuwenoude Damascuspoort hangt
volgeplakt met posters van kandidaten, af en toe geflankeerd door
portretten van Yasser Arafat, alsof hij postuum zijn goedkeuring aan
de een of de ander hecht. Of dat ook echt zo is, is niet zeker, net
zoals de uitslag en welke regering er na de verkiezingen te vormen zal
zijn. Veel mensen hopen dat de uitslag een stevige waarschuwing zal
zijn voor Fatah, zonder dat Hamas de grootste wordt. Van zijn kant
doet Fatah een dringend beroep op de kandidaten van de kleinere
partijen om zich terug te trekken om daarmee Fatah een betere kans
tegen Hamas te geven. Of aan die oproep gehoor gegeven zal worden valt
te betwijfelen.
Tot de onafhankelijke kandidaten hoort de internationaal bekende Hanna
Ashrawi, de voormalige woordvoerder van de Palestijnse Autoriteit. Zij
is teleurgesteld in de prestaties van de regering en wil dat er
voortvarender te werk wordt gegaan met de opbouw van een Palestijnse
staat. Vraag is of dat überhaupt kan zolang de Israëli's de boel bezet
houden en alles kunnen frustreren. Als Palestijnen daarover mochten
stemmen, was de bezetting morgen nog afgelopen. Maar dát mogen ze
juist niet in het stemlokaal beslissen. Daarvoor zullen nieuwe
onderhandelingen nodig zijn en die laten op zich wachten zolang er
geen duidelijkheid is over het lot van de nog steeds in coma liggende
premier Sharon en de Knesset pas weer na de vervroegde verkiezingen
van maart bijeen zal komen. De Palestijnse én Israëlische verkiezingen
zullen uitmaken wie er straks aan de onderhandelingstafel zullen
zitten.Palestijnen en Israëli's zijn hoe dan ook tot elkaar
veroordeeld.