Socialistische Partij
Palestijns drama: kiezen onder bezetting - deel II
SP-senator Tiny Kox is waarnemer voor de Raad van Europa bij de
Palestijnse verkiezingen van 25 januari 2006. Vanuit Palestina doet
hij verslag.
23 Januari 2006 * De Palestijnse parlementsverkiezingen van woensdag
zijn hoe dan ook historisch te noemen. Dat zegt de Palestijnse premier
Ahmed Qurei als ik hem tref in Ramallah. "Wij Palestijnen kiezen voor
een democratische samenleving, zelfs nu we nog door een vreemde macht
bezet worden. Ik ken geen ander volk die dat ooit wist op te brengen.
De internationale gemeenschap heeft ons opgedragen eerst verkiezingen
te houden voordat er nieuwe stappen naar onze bevrijding gezet kunnen
worden. We hadden het liever andersom gehad, maar wij zijn niet de
baas. Hoe dan ook, wij komen onze verplichtingen na, nu de rest van de
wereld nog."
Premier Ahmed Qurei (r.) begroet senator Tiny Kox
Op mijn vraag of je wel kunt spreken van vrije en eerlijke
verkiezingen terwijl overal zwaarbewapende Israëlische soldaten alles
en iedereen in de gaten houden, verzucht hij dat hij niet om de
werkelijkheid heen kan: "Ons land is bezet sinds 1967, en dat maakt
het allemaal erg moeilijk. Maar we hebben geen keuze. We zijn blij met
de vele internationale waarnemers die we kunnen laten zien dat
iedereen kan deelnemen aan vrije en eerlijke verkiezingen, voorzover
dat onder deze omstandigheden mogelijk is. Jullie kunnen ook zien hoe
de bezettingstroepen optreden. In de afgelopen weken zijn er veel
bijeenkomsten verboden en kandidaten gearresteerd. Vooral in Jeruzalem
maken ze het bont. Het is zeker waar: verkiezingen onder zulke
omstandigheden blijven altijd gemankeerde verkiezingen. Maar wij maken
er het beste van." Over de uitslag wil premier Qurei niet speculeren.
Het tekent het besef bij de regerende Fatah-partij dat de dreiging van
een Hamas-overwinning nu onder ogen wordt gezien. "Als dat zo is, dan
is het zo. Dat zijn de regels van het spel waaraan we ons hebben te
houden." Qurei acht het ook mogelijk dat Fatah woensdag weliswaar de
grootste partij wordt maar steun van anderen nodig heeft en een
coalitieregering al moeten sluiten.
Eén coalitie zou die van Fatah met Hamas kunnen zijn. Erg enthousiast
lijkt de premier daar niet over. Veel enthousiaster klonk Marwan
Barghoutti, de uiterst populaire kandidaat van Fatah, wiens posters
overal het straatbeeld domineren. Daarop staat hij met handboeien aan,
maar met de handen zegevierend in de lucht. Barghoutti zit een
levenslange gevangenisstraf uit in Israël vanwege zijn leidende rol in
het Palestijnse verzet in het verleden. Tot ieders verbazing verscheen
hij dit weekeinde plotseling, met toestemming van de Israëlische
regering, op Al Jazeera. In een spraakmakend interview riep de
gevangen kandidaat de Palestijnen op te blijven strijden voor hun
bevrijding en te onderzoeken of een regering van nationale eenheid,
dus met Fatah en Hamas, daarbij een mogelijkheid zou zijn.
Die mogelijkheid wordt ook zeker gezien op het kantoor van Mustafa
Barghoutti, naamgenoot en ver familielid van Marwan Barghoutti maar
evengoed lijsttrekker van de met Fatah concurrerende lijst
Onafhankelijk Palestina. Maar voor Hamas in de regering voelt deze
partij niets. Onafhankelijk Palestina noemt zich een seculiere partij,
die vindt dat godsdienst niet thuishoort in de politiek. Je kunt je
erdoor laten inspireren maar je moet een helder politiek programma
hebben, dat los van iemands geloof aantrekkelijk kan zijn. Voor die
opvatting is ruimte in de Palestijnse gebieden, zo blijkt. Peilingen
dichten de nieuwe partij 7 tot 10 procent van de stemmen toe. Daarmee
kan de politieke nieuwkomer op de wip komen zitten, zeker omdat
Barghoutti zelf alles behalve een nieuwkomer is. Bij de
presidentsverkiezingen van vorig jaar eindigde hij als tweede achter
president Machmoed Abbas. De partij hoopt te profiteren van het feit
dat de helft van het aantal zetels woensdag via evenredige
vertegenwoordiging wordt verdeeld, de andere helft gaat via een
districtenstelsel, dat de grote partijen bevoordeelt. Naast de uitslag
van de verkiezingen zal ook de inbreng van Onafhankelijk Palestina in
een nieuwe regering bepalen of er reden genoeg is om mee te gaan
regeren of voor de oppositie te kiezen. Kernpunten van Barghoutti's
partij zijn de opbouw van democratische en doorzichtige instituties,
een einde aan de corruptie en doorzetten van het principe van de
rechtsstaat. En bovenal het op gang brengen van economische groei en
betere sociale omstandigheden. De huidige regering besteedt teveel
geld aan haar eigen overheidsapparaat en te weinig aan zaken als
landbouw, industrie en gezondheidszorg. Daarom is er zoveel onvrede
ontstaan.
Altijd weer Hamas. De naam komt in elk gesprek om de hoek kijken.
Morgen ontmoet ik vertegenwoordigers van de partij die hoe dan ook een
grote overwinning gaat boeken. Toch ziet premier Qurei de deelname van
Hamas als een overwinning voor de Palestijnse democratie: "Tien jaar
terug wilde Hamas niet meedoen, omdat ons land bezet was en niet alle
Palestijnen overal kunnen stemmen. Dat is nu helaas nog net zo, maar
toch heeft ook Hamas ingezien dat deelname aan de verkiezingen nodig
is. Ik hoop dat daarmee een stap in de richting van een democratischer
partij wordt gezet. De toekomst zal dat moeten leren." Die vraag stelt
iedereen in en buiten Palestina zich. Premier Qurei is er niet op
voorhand gerust op: "In enkele plaatsen waar Hamas de
gemeenteraadsverkiezingen gewonnen heeft, zijn er nu regels van kracht
die vrouwen minder rechten geven. Dat is een slechte ontwikkeling. Als
de leiding van Hamas zegt: we kunnen vrouwen niet meer rechten geven
dan ze van God gekregen hebben, dan vind ik dat een foute
interpretatie en een stap terug. Daarom hoop ik dat Fatah per saldo
toch goed uit de stembus zal komen."
Naast Fatha, Hamas en Onafhankelijk Palestina is er nog een ander
initiatief, de zogeheten Derde Weg, van oppositionele Fatah-leden,
onder leiding van een voormalige minister van financiën en met als een
van zijn topkandidaten voormalig PLO-woordvoerder Hanna Ashrawi. En
dan zijn er nog een fors aantal individuele kandidaten die een gooi
naar een zetel in het parlement doen en daarbij vaak heel wat kapitaal
blijken te kunnen inzetten.
Overal spandoeken
Voldoende ingrediënten dus voor een felle politieke strijd, die de
straten van Palestijnse steden veranderd heeft in een woud van posters
en spandoeken en die ook de officiële en de commerciële Palestijnse
media doet bol staan van politieke praat. Desalniettemin lijkt er
brede consensus dat het er woensdag op de verkiezingsdag zelf
vreedzaam aan te zal gaan. Premier Qurei vertelt dat alle militia de
bereidheid uitgesproken hebben om van 26 januari een dag zonder wapens
te maken. De enige die die dag bewapend zijn zullen de Palestijnse
ordetroepen en politieagenten zijn, die daarom nu al gestemd hebben.
Ook dat is trouwens ordentelijk verlopen, horen we bij de Centrale
verkiezingscommissie, die toezicht houdt op de gang van zaken rondom
de verkiezingen. Er zijn tot dusver slechts enkele kleinere klachten
gemeld, zoals het afscheuren van affiches en enkele berichten over het
kopen van stemmen. Berichten over buitenlandse steun voor bepaalde
kandidaten zijn tot dusver niet bewezen. Zulke steun is bij
Palestijnse wet verboden, maar sommige kandidaten lijken wel erg ruim
in de middelen te zitten. Hoewel de wet maxima stelt aan de bedragen
die lijsten en individuele kandidaten in totaal mogen uitgeven is de
kans op schending van die grenzen altijd aanwezig. Dat ziet ook
premier Qurei. Hij rekent erop dat de rechter na de verkiezingen
dergelijke klachten zal onderzoeken. De premier noch anderen die ik
spreek, denken echter dat de verkiezingen hierdoor erg sterk beïnvloed
worden.
Op het ministerie van Buitenlandse Zaken krijg ik als antwoord op mijn
vraag of er ook vanuit Iran en Syrië pogingen tot beïnvloeding worden
ondernomen, te horen dat daarover geen duidelijkheid bestaat. Het zou
kunnen, maar het hoeft ook niet zo te zijn. De relaties van de
Palestijnse Autoriteit met beide landen staan op een laag pitje. Het
ministerie houdt ook de bewegingen van grootmachten als de Verenigde
Staten en de Europese Unie in de gaten. Vanuit Washington en Brussel
wordt openbaar gemeld dat deelname van Hamas aan de komende regering
onbespreekbaar is. Daarmee trekken de VS en de EU één lijn met de
bezettende Israëlis. Van onze Palestijnse gesprekspartners vindt
niemand dat een wenselijk buitenlandse inmenging, maar er iets aan
doen, dat ligt niet echt in hun macht.
Grenspost
De grootste problemen worden echter, ook volgens de centrale
verkiezingscommissie, veroorzaakt door de Israëlische bezetters.
'"Vooral in Jeruzalem maken ze het ons en de kiezers moeilijk.
Daardoor is het aantal geregistreerde kiezers in Jeruzalem ver onder
het Palestijnse gemiddelde. Om daar een weerwoord op te hebben is
besloten dat alle stemgerechtigde kiezers uit Jeruzalem ook zonder
registratie mogen stemmen." Dat zullen de meesten echter wel buiten
Jeruzalem moeten doen, zo heeft de bezettingsmacht verordonneerd.
Daarnaast belemmeren ze de vrijheid van campagnevoeren van
verschillende kandidaten en het is de vraag of op de verkiezingsdag
iedere kiezer wel kan komen waar hij of zij moet gaan stemmen.
De vice-voorzitter van de Palestijnse Wetgevende Raad kijkt ietwat
cynisch, als ik hem vraag naar de rol van de Israëli's: "We hadden een
afspraak dat ze dezer dagen terughoudender dan anders zouden zijn.
Maar een half uur later hoorde ik alweer dat er kandidaten
gearresteerd waren en bijeenkomsten verboden. Ik moet dus maar zien
wat het woensdag wordt, wat dat betreft. Maar ze kunnen de wens van de
Palestijnen om te stemmen niet breken." De vice-voorzitter weet dat
'zijn' parlement nog lang niet optimaal functioneert. "Wij zijn het
enige parlement dat voortdurend via videoconferenties vergadert, omdat
onze parlementsleden niet bij elkaar kunnen komen door maatregelen van
de bezetters. En we hebben zelf ook een lange weg achter de rug.
Iedereen weet dat wijlen president Arafat niet meteen klaarstond om
zijn handtekening onder onze wetgeving te zetten, benauwd als ie was
dat we te veel aan zijn positie zouden knagen. Wat dat betreft gaat
het nu een stuk beter onder president Abbas. En het valt sowieso niet
mee om in de Palestijnse gebieden tot samenhangende wetgeving te
komen. Op ons grondgebied hebben we nog steeds te maken met restanten
van Ottomaanse, Syrische, Egyptische, Jordaanse en Britse wetgeving
uit het verleden en natuurlijk met de huidige Israëlische regels, die
heel veel gebieden en verbieden. In de afgelopen tijd hebben we stap
voor stap proberen te bewijzen dat een parlement goed voor de
Palestijnen is en dat scheiding van wetgevende, uitvoerende en
rechtsprekende macht ook voor ons een noodzakelijkheid is, willen we
een fatsoenlijke samenleving kunnen opbouwen. Woensdag zullen we zien
hoe dat gewaardeerd wordt."
De Muur
Op de terugweg van Ramallah naar Jeruzalem duikt in het landschap
overal de Muur op, waarvan de bouw, hoewel in strijd met de uitspraak
van het Internationaal Hof van Justitie in Den Haag, onverminderd snel
doorgaat. Vandaag berichtten de kranten dat de Isaëlische regering na
de verkiezingen overweegt nog sneller haar omsingeling van de
Palestijnse gebieden af te ronden. Nog een teken dat vrede en vrijheid
nog steeds niet op de agenda van de Israëlische politiek staan. Of dat
op korte termijn zou kunnen veranderen? Premier Qurei: "Zeker is dat
er dingen aan het veranderen zijn. Aan beide kanten zijn dominante
leiders verdwenen. Arafat en Sharon laten beiden een gat achter dat
door anderen gevuld zal moeten worden. Hoe, dat zal de toekomst
leren."