Effect geneesmiddelen in de hersenen door phMRI te volgen
Farmacologische functionele MRI (phMRI) is een nieuwe methode om de
effecten van geneesmiddelen op de hersenactiviteit te volgen. phMRI is
voorlopig nog een onderzoeksinstrument, maar zou op termijn tot
interessante klinische toepassingen kunnen leiden. Dat concludeerde
arts Rutger Goekoop onlangs in zijn proefschrift Pharmacological fMRI;
a clinical exploration. Goekoop promoveerde 16 januari jl. cum laude
aan VU medisch centrum Amsterdam.
phMRI is een methode waarbij met behulp van functionele MRI (fMRI)
driedimensionale afbeeldingen van hersenactiviteit worden onderzocht
op intensiteitveranderingen als gevolg van de blootstelling aan een
bepaalde pharmacologische stof. phMRI biedt artsen een mogelijkheid
die ze tot nu toe niet hadden. Met behulp van een zeer geavanceerde
techniek (fMRI) kunnen de effecten van geneesmiddelen op
hersenactiviteit tot op centimeters precies gelokaliseerd worden in de
hersenen. Op die manier kan bekeken worden óf geneesmiddelen de
hersenfunctie beïnvloeden (psychotroop zijn) en zo ja, tijdens welke
hersenprocessen dit gebeurt en in welke hersengebieden deze
veranderingen plaatsvinden.
Veel neurologische en psychiatrische ziekten worden gekenmerkt door
stoornissen in de functie van specifieke signaalsystemen
(neurotransmittersystemen), systemen die een rol spelen in de
onderlinge communicatie van hersencellen. De meeste psychotrope
geneesmiddelen werken in op deze signaalsystemen. Goekoop prikkelde de
signaalsystemen kortdurend met bepaalde geneesmiddelen en kon de
reactie van de hersenactiviteit daarop uitlezen met behulp van phMRI.
phMRI verschaft daarmee informatie over de toestand van deze
signaalsystemen. De unieke reactiepatronen zouden mogelijk kunnen
worden gebruikt voor het bijstellen van diagnoses, het geven van
prognoses of het voorspellen van het succes van behandeling met het
geteste geneesmiddel.
Goekoop onderzocht in zijn studie, zowel nationaal als internationaal
uniek in zijn soort, de effecten van drie verschillende geneesmiddelen
op de hersenactiviteit van respectievelijk gezonde controles, gezonde
ouderen en patiënten met geheugenklachten (waaronder de ziekte van
Alzheimer). de bètablokker propranolol, de selectieve
oestrogeen-receptor modulator (SERM) raloxifene en de
cholinesteraseremmer galantamine. De resultaten van dit onderzoek
leidden tot bovenstaande conclusies.
Het promotieonderzoek van Goekoop werd uitgevoerd onder begeleiding
van prof. dr. Philip Scheltens, neuroloog en hoofd Alzheimercentrum en
prof. dr. Frederik Barkhof, neuroradioloog, beiden werkzaam in VU
medisch centrum.
VU Medisch Centrum