Leeftijdsgrenzen bij alcoholverkoop massaal genegeerd
Stap
Jonge mystery-shoppers bezoeken 300 supermarkten en slijterijen
Jongeren die alcohol willen kopen, terwijl ze daar nog te jong voor zijn, slagen daar
bijna altijd in. Het lukt de jongeren bij 86% van alle aankooppogingen in een supermarkt
of bij een slijter. Voor 15 jarigen is het bij de supermarkt het gemakkelijkst om een
biertje of een mixdrank te kopen. Voor het eerst is in Nederland op grote schaal met
inzet van jonge zogenaamde mystery-shoppers objectief aangetoond dat de wettelijke
leeftijdsgrenzen zeer slecht worden nageleefd. Het landelijke onderzoek naar de naleving
van de Drank- en Horecawet is in opdracht van STAP uitgevoerd onder 150 supermarkten en
bij 150 slijters door de faculteit Toegepaste Communicatie Wetenschap van de Universiteit
Twente.
Supermarkten en slijters 257 keer in de fout bij 300 aankooppogingen
Van alle aankooppogingen (300) door jongeren aan wie geen alcohol mag worden verstrekt
bleken er 257 (86%) succesvol. In supermarkten kregen jongeren van 15 jaar de alcohol
gemakkelijker mee dan bij de slijter (88% succesvolle aankopen in de supermarkt en 77%
bij de slijter). Bij de slijterijen slaagden 17-jarigen er in bijna 90% van de gevallen
in om sterke drank te kopen. Wat opviel is dat meisjes alcohol gemakkelijker meekregen
dan jongens.
Tonen van identiteitskaart geen garantie op naleving Drank- en Horecawet
De Drank- en Horecawet bepaalt dat alcoholverstrekkers bij de geringste twijfel jongeren
moeten vragen een identiteitskaart te tonen. Uit dit onderzoek, waarbij te jonge
alcoholkopers werden ingezet, werd bij slechts 1 op de 7 aankopen om een
leeftijdsdocument gevraagd. Echter ook na het tonen van dit document werd dikwijls alsnog
alcohol verstrekt. In al deze situaties had de verstrekker de aankoop van alcohol moeten
weigeren.
Stickers en bordjes met leeftijdsgrenzen helpen niet
Bij een meerderheid van de bezochte supermarkten (67%) en de slijterijen (87%) werden de
wettelijk voorgeschreven stickers en bordjes aangetroffen met de vermelding dat aan
jongeren onder de 16 geen alcohol mag worden verstrekt.
Van Dalen van STAP: 'Vanaf 2000 schrijft de Drank- en Horecawet een verscherpte controle
voor op leeftijden. De conclusie is dat de diverse voorlichtingscampagnes van de branche
aan hun personeel (zoals de campagne 'Soms moet je nee verkopen') hebben gefaald'.
STAP: Overheid moet experimenteren met nieuwe vormen van handhaving
Onderzoek wijst uit dat het strikt handhaven van leeftijdsgrenzen een belangrijk
instrument is om het toenemende alcoholgebruik onder kinderen en jongeren een halt toe te
roepen.
Van Dalen (STAP): 'Nu gebleken is dat de bijdrage van alcoholverstrekkers aan het
alcoholprobleem onder jongeren heeft gefaald ligt het voor de hand om de handhaving te
intensiveren. De mogelijkheid om mystery-shoppers in te zetten om alcoholverstrekkers die
in de fout gaan op te sporen dient daarbij overwogen te worden.'
Inzet mystery-shoppers nieuw voor Nederland
Voor het eerst is de naleving van de leeftijdsgrenzen bij alcoholverkoop in Nederland
wetenschappelijk onderzocht met inzet van jongeren aan wie geen alcohol mag worden
verstrekt. Het onderzoek is gebaseerd op een strikt protocol afgeleid van vergelijkbare
onderzoeken in het buitenland. Het protocol schrijft o.a. voor dat de jongeren alcohol
niet daadwerkelijk mochten kopen. Nadat de koopwaar op de kassa was aangeslagen gaf de
mystery-shopper aan dat hij of zij geen geld genoeg bij zich had waardoor de koop niet
doorging.
In Nederland bleek sprake van 86% succesvolle alcoholaankopen door jongeren onder de
wettelijke leeftijdsgrens. Vergelijkbare studies in het buitenland resulteerden in 83%
succesvolle aankopen in Engeland (Willner et al, 2000) en 51% aankopen in de VS (Forster
et al, 1994). In de VS wordt de wetgeving beter nageleefd dan in Nederland omdat de
sancties afschrikken en de pakkans groter is.
Utrecht, 3 maart 2006
STAP (Stichting Alcoholpreventie)