Campagne voor behoud Friese elzensingels
Landschapswacht en Landschapsbeheer Friesland vestigen aandacht op
monumentale elzensingels
Stichting de Landschapswacht en Landschapsbeheer Friesland gaven
donderdag 2 maart het startsein voor een landelijke erfgoedcampagne.
Doel was de aandacht te vestigen op het beheer en onderhoud van de
weinig overgebleven gebieden met elzensingels of elzenhagen in
Nederland. In totaal wordt op dertig locaties door heel Nederland
achterstallig onderhoud verricht aan omsingelde percelen van boeren en
particuliere eigenaars. Het eerste erf waar dit officieel gebeurde, is
van de Cornelia Stichting in Beetsterzwaag. Hier werd door
Landschapsbeheer Friesland een elzensingel zorgvuldig teruggezaagd tot
de grond, zodat verjonging mogelijk is. De Landschapswacht en
Landschapsbeheer Friesland vragen zo aandacht voor dit soort
monumentale landschapelementen die buiten de Ecologische
Hoofdstructuur (EHS) en Nationale Landschappen liggen en zonder
overheidssteun in recordtempo zullen verdwijnen.
Elzensingels of elzenhagen waren tot een eeuw geleden een typisch
Nederlands fenomeen. Ze kwamen bijna net zo veel voor als bijvoorbeeld
de Hollandse poldersloot. Sommige gebieden, zoals de Gelderse Vallei,
het gebied rond Staphorst/Rouveen en Midden-Brabant bestonden vrijwel
uitsluitend uit smalle weideperceeltjes omgeven door de vaak op
slootkanten groeiende elzensingels. De ruilverkavelingen en de tot
steeds hogere productie opgezweepte agrariërs ruimden het
elzensingelrijk daar vrijwel totaal. Hier en daar staan nog wat
plukjes of zijn stukjes tot reservaat uitgeroepen. In Nederland bezit
de provincie Fryslân relatief nog de meeste elzensingels, vooral in de
Noordelijke Friese Wouden (het laatste aaneengesloten gave gebied met
elzensingels) en Zuidoost-Friesland.
Elzensingels ontstonden spontaan op slootkanten door elzenzaadjes die
daar kiemden. De vroegere boeren waren blij met de op hun
perceelsranden kiemende boompjes en zaagden ze periodiek af voor
brandhout en gebruikshout. Later werd het elzenhout ook gebruikt in
ijzersmelterijen voor steenkool het hout verdrong. Iedere winter
strijken vele tienduizenden sijsjes uit Scandinavië neer in de
elzensingels om van de zaadjes te snoepen. Klimop, kamperfoelie en hop
slingeren zich langs de elzentakken omhoog. De slootoevers met
elzensingels kennen een rijk vogelleven, maar ook vele insecten, zoals
het elzenhaantje leven in de singels.
Actieve benadering overheden
Op dit moment worden door de Landschapswacht en Landschapsbeheer
Nederland, overal in Nederland oude monumentale landschapselementen
opgeknapt om aandacht te vragen voor dit verdwijnende erfgoed. Het
gaat hier bijvoorbeeld om houtwallen, elzensingels, heggen of graften
die soms net zo oud zijn als de Oldehove in Leeuwarden. De
Landschapswacht is van mening dat monumentale landschapselementen
actief moeten worden opgespoord. Eigenaren en pachters dienen actief
te worden benaderd om hen gratis onderhoud aan te bieden of ze
hiervoor marktconform te betalen. Het is niet het belang van de
toevallige eigenaar om dit nationale en soms zelfs internationale
erfgoed veilig te stellen, maar een taak van de samenleving als
geheel. Van alle verschillende elementen die Landschapswacht en
Landschapsbeheer de komende tijd door heel het land opknappen wordt
verslag gedaan aan het rijk, de provincies en aan de Tweede Kamer. De
doelstelling is dat de politiek inziet dat alleen een actieve
benadering en een afdoende en structurele vergoeding soelaas biedt.
Molens, grachtenpanden, kerken en monumentale boerderijen worden
immers ook niet beheerd voor een jaar of voor een dubbeltje op de
eerste rij.
Tekort
Van de oorspronkelijke lengte aan elzensingels (circa honderdduizend
kilometer in Nederland) is nog maar een fractie over. In de provincie
Fryslân staat gelukkig nog een lengte van circa 4000 kilometer.
Daarvan ligt ongeveer 3000 kilometer binnen de Noordelijke Friese
Wouden. De financieringsregelingen die hier bestaan zijn niet
voldoende. De reële kosten voor het onderhoud van een kilometer
elzensingel bedraagt 1,24 per meter per jaar. Voor het onderhoud van
deze 3000 kilometer schiet jaarlijks 780.000,- tekort. Voor de 1000
kilometer elzensingel die buiten de Noordelijke Friese Wouden liggen,
bestaat geen duurzame financiële regeling. De totale kosten bedragen
hier 1.240.000,-.Totaal schiet jaarlijks een bedrag van 2.020.000,-
tekort voor het noodzakelijk onderhoud van de 4000 kilometer
elzensingel in Fryslân. Voor meer informatie Foppe van der Meer, tel:
0512-383800.