Partij van de Arbeid


Den Haag, 30 maart 2006


Bijdrage van Gerdi Verbeet (PvdA) aan het Algemeen Overleg voetbalvandalisme


Gesproken woord geldt


Voorzitter, nu al weer ruim twee weken geleden zaten we hier allen in de starthouding voor het algemeen overleg voetbalvandalisme. Minister Donner werd opgehouden in de Eerste Kamer, maar staatssecretaris Ross had zonder reden verstek laten gaan, waardoor minister Remkes hier alleen zat. We hoeven toch niet ook al in de Kamer met meldingsplichten te gaan werken?! Ik hoop oprecht dat de vertraging van dit debat niets zegt over kabinetsintenties waar het de bestrijding van het voetbalvandalisme betreft. Maar als ik de stukken lees die we voor dit overleg hebben geagendeerd, bekruipt mij toch het gevoel dat het kabinet er niet zo mee zit dat al die partijen die zich in den lande zorgen maken over de voetbalvandaal en de schade die wordt aangericht, het vooral zelf maar uitzoeken. Misschien is dat omdat de ministers niet van voetbal houden?


Voorzitter, opnieuw buigen we ons over voetbalvandalisme. We zijn weer wat rellen, schermutselingen, bedreigingen en spreekkoren verder. Wat voor mensen zijn dat eigenlijk die voetbalvandalen? Uit het onderzoek en de analyse van het beeldmateriaal van de rellen die uitbraken na de wedstrijd Feyenoord - Ajax, blijkt dat het vrijwel uitsluitend gaat om autochtone mannen. We kunnen ze dus niet terugsturen naar een ander land. Ze komen bovendien uit alle lagen van de bevolking, zijn van alle leeftijden en komen uit alle delen van het land. Er zat een fysiotherapeut bij, maar ook een vader met zijn zoon van elf jaar.
Voorzitter, we hebben hier te maken met een fors maatschappelijk probleem, geen voetbalprobleem. Ook bij andere sporten beginnen zich incidenten zich voor te doen. Zo zien we bij de amateursport ook de agressie toenemen. Als Nederland sportland wil blijven moeten we ons hier niet bij neerleggen en ons tot het uiterste inspannen om deze ellende in het belang van de sport en de sportiviteit te bestrijden.
Voorzitter, wat wil de burger en de politiek die namens haar spreekt van deze ministers zien? Wij willen de garantie dat fouten die in het verleden zijn gemaakt niet opnieuw worden gemaakt. Dat partijen samenwerken, maar ook van elkaar weten wat men doet. Dat het niet zo is dat men in regio X zou besluiten tot het terugsturen van een supporterstrein als een supporter een mandarijn in zijn jas heeft, en in regio Y een trein wordt teruggestuurd als deze trein dusdanig gemolesteerd is dat de bestemming toch niet meer kan worden bereikt. Duidelijkheid over de vraag of clubs volgend jaar met pasfotoregistratie gaan werken of met biometrie? Men wil weten of het combivervoer vanaf vandaag volstrekt veilig is, of korpsen met één richtlijn werken? Wordt in de toekomst voorkomen dat supportershomes als wapendepot worden gebruikt van waaruit andere supportershomes worden aangevallen?.
U bent verantwoordelijk voor de regie van de bestrijding van voetbalvandalisme! En het spijt me zeer dit te moeten zeggen, die regie mis ik. De laatste brief van de minister van Binnenlandse Zaken is wat mij betreft symptomatisch. Een grote opsomming van projecten, onderzoeken en verantwoordelijkheden van anderen, zonder dat de expliciete verantwoordelijkheid - de regiefunctie zoals dat heet - in woord en daadkracht uit het papier springt.
Terug naar het voetbalvandalisme en de nasleep van de vernielingen en rellen rond de wedstrijd Feyenoord - Ajax. Ondanks de lovende woorden van Margot Vliegenthart over de uitvoering van de aanbevelingen uit het eerste verslag van het auditteam erger ik mij zeer over de trage voortgang van implementatie van alle aanbevelingen.
Voorzitter, uit het onderzoek dat is verricht blijkt maar weer eens dat alles draait om helderheid en goed communicatie. De enigen die nu weten hoe het er in werkelijkheid voor staat, zijn het team van mw. Vliegenthart en natuurlijk de hooligans. Zij reizen door heel Nederland en weten dus dat afspraken overal verschillend worden uitgelegd en uitgevoerd. Dat kan niet.
Want wat gebeurde er zoal op de bewuste zwarte zondag? Over het fouilleren in Amsterdam ontstond een misverstand in de communicatie tussen Amsterdam en Rotterdam. Prorail twijfelde over lengte van het perron, waardoor de trein tot stilstand kwam. Vanuit de trein kwam onvoldoende informatie, waardoor Rotterdam opnieuw op het verkeerde been werd gezet. Op het moment dat de vlam in de pan schiet in de beide treinen communiceren spoorwegpolitie, de regionale politiecorpsen, Amsterdam en Rotterdam slecht, waardoor niet adequaat wordt ingegrepen, mede omdat men onvoldoende duidelijkheid bestond over de verantwoordelijkheden. De beslissing om de treinen terug te sturen wordt niet op basis van alle informatie genomen omdat niet alle informatie tijdig voor handen is. Op de treinen is te weinig politiecapaciteit, ME-inzet komt langzaam op gang, busvervoer terug verloopt uiterst moeizaam, etc. etc. Bij rellen na de wedstrijd is onvoldoende ME-capaciteit, ruim 50 agenten raken gewond, een vandaal ontvangt een vuurpijl van een andere vandaal ...


De conclusie van het auditteam was hard maar terecht: de samenwerking van alle ketenpartners schoot evident te kort. En de eindverantwoordelijkheid voor de regie ligt bij ...... het kabinet .... Wat nu te doen? Er moet één eindverantwoordelijke zijn voor de bestrijding van ongeregeldheden bij het combivervoer. Het sluiten van overal weer andere convenanten is niet voldoende, daar moet beslist meer uniformiteit in worden gebracht, omdat bevoegdheden eenvoudigweg vast moeten staan voor dat het geweld losbarst! Dat roept verdere vragen op. Hoe is het afgelopen met de onderhandelingen tussen Ajax en de NS? Hebben alle clubs nu goede afspraken met de NS gemaakt over het combivervoer, eventuele schade en ongeregeldheden? Handelen ProRail, spoorwegpolitie, regionale korpsen, clubs en speelsteden nu volgens één protocol, is altijd duidelijk wie informatie verzamelt en betrokkenen op de hoogte houdt bij calamiteiten? Er moet tussen de speelsteden uniforme maatstaven zijn om te bepalen of een onaanvaardbare grens is overschreden om te beslissen een trein terug te sturen. Zijn die er nu? Ik zie in het beleidskader bestrijding voetbalvandalisme en voetbalgeweld in de paragraaf over tolerantiegrenzen bij de combiregeling, opnieuw geen antwoord op de vraag wanneer de tolerantiegrens voorbij is en het moment is aangebroken dat de speelstad moet besluiten de trein terug te sturen? En wat is nu de rol van de spoorwegpolitie? Ook daar niets over!


De nasleep van de rellen die rond de Kuip ontstonden, leert ons veel. Vooral dat politie en justitie veel kunnen om mensen op te pakken, te veroordelen en een passende straf te geven. De politie Rotterdam-Rijnmond, de gemeente Rotterdam, het Openbaar Ministerie en Feyenoord hebben de nasleep zeer ambitieus aangepakt. De sms-bom, samenwerking met landelijke media en analyse van de videobeelden hebben adequate strafrechtelijke vervolging mogelijk gemaakt. Stadionverboden met meldingsplicht zijn uitgesproken en vandalen die denken status te kunnen verlenen aan een foto op Internet of in de krant krijgen een VIP behandeling. Krijgen deze goede voorbeelden nu brede toepassing? En wat doen we in de tijd tussen delict en veroordeling tot een stadionverbod? Zeker wanneer in hoger beroep wordt gegaan, kan dat lang duren? Kunnen hier in civielrechtelijke zin stappen worden ondernomen? De PvdA zou ook graag wat meer inzage krijgen - en wellicht zou hier onderzoek naar gedaan kunnen worden - wat de overwegingen zijn om bij rellen er voor te kiezen een groep supporters uit te laten razen, waardoor ze achteraf kunnen worden opgepakt óf dat juist wordt besloten vroegtijdig in te grijpen en ter plaatse aanhoudingen te verrichten. Ik heb niet het idee dat dit bij Feyenoord- Ajax fout is gegaan, maar dit is wel een belangrijke vraag die vooraf gesteld moet worden. Graag een reactie.


Voorzitter, specifiek wil ik de bewindslieden ook vragen naar hun visie op de houding van de betaald voetbal organisaties. Ik constateer dat er grote verschillen in aanpak en inspanningen bestaan tussen de clubs om voetbalvandalisme te bestrijden. Feyenoord lijkt juist door een zeer gerichte, bijna persoonlijke benadering van de vandalen of risicogroepen, zeer effectief beleid te voeren. Bij Ajax lijkt het tegenovergestelde waar: de kloof tussen clubleiding en supporters is er zo groot dat een dergelijke aanpak nog erg ver weg is. Nu zal overal de situatie anders zijn en in elke situatie weer maatwerk nodig zijn, maar het stoort me wel dat juist Ajax dan weer problemen met het supportershome kent, supporters niet aanspreekt op vernielingen in het Utrecht - stadion nog niet zo lang geleden, en maar heel moeizaam met de NS tot overeenstemming komt over het betalen van de schade die aan de treinen is aangericht....Recent neemt het bestuur van RODA JC het ook weer op voor de relschoppers. Staatssecretaris, hoe krijgen we nu het goede beleid uitgedragen bij de BVO's en het slechte ontmoedigd?


Voorzitter, ik zal meer specifiek nog enkele aspecten belichten uit de discussie over voetbalvandalisme die op korte termijn moeten worden getackeld, om in voetbaltermen te spreken. In de eerste plaats de vraag of we op dit moment voldoende in staat zijn voetbalvandalen buiten het stadion en de omgeving van het stadion te houden? Met andere woorden: zijn de civielrechtelijke, strafrechtelijke en bestuursrechtelijke mogelijkheden die clubs, KNVB, OM en burgemeesters ter beschikking staan voldoende? Voor de PvdA is het antwoord op beide vragen nee - we zijn er nog niet - maar vooral omdat we moeten constateren dat we er nog lang niet altijd in geslaagd zijn om de instrumenten te gebruiken die het meest adequaat zijn. Voor nu dus de vraag hoe we het beste uit het bestaande instrumentarium kunnen halen? Voor wat betreft de civielrechtelijke en strafrechtelijke meldingsplicht denk ik dat we op de goede weg zijn. In Rotterdam zien we dat de mogelijkheden veel beter worden benut, ook door de uitstekende inspanningen van de politie en het OM om de daders te pakken te krijgen, te veroordelen en na het uitzitten van de straf een VIP behandeling te geven. De PvdA zou echter ook graag zien dat burgemeesters vaker de bevoegdheid gaan gebruiken om vandalen met een stadionverbod, ook als dat verbod is opgelegd door de club, een meldingsplicht op te leggen. De burgemeesters willen het, de clubs en de politie wil het. Ik meen dat ook het auditteam hiervan voorstander is. Hoewel dit bestuurlijk ophouden al een tijdje mogelijk is, zijn burgemeesters zeer terughoudend in de toepassing. En dat is niet vreemd nu bijvoorbeeld de rechtbank van Almelo onlangs de vloer aanveegde met de toegepaste bestuurlijke ophoudingsmaatregel bij de wedstrijd Heracles- PSV. Strijd met de Gemeentewet en de grondrechten, een noodverordening die niet van kracht bleek tijdens de ophouding, enz. Er is al met al een hoop onwetendheid en door het ontbreken van kennis over de mogelijkheden en de wijze waarop bestuursrechtelijk onwillende supporters buiten het stadion en omgeving gehouden kunnen worden wordt het niet veel toegepast. Zijn de bewindslieden voornemens hier ondersteuning te bieden aan gemeenten en te investeren in de bekendheid van de juridische mogelijkheden voor bestuurlijke ophouding?
Meer in algemene zin dient nog het een en ander te gebeuren aan de harmonisatie van meldingsplichten en de afdwingbaarheid van stadionverboden. Wanneer zal die harmonisatie gereed zijn? Zullen gemeenten met ingang van het nieuwe seizoen werken alle gemeenten met de modelverordeningen? Wanneer zal de elektronische meldplicht met stemherkenning landelijke uitrol krijgen?


Voorzitter, dan de 'vijf jaar regeling'. Bij risicowedstrijden van niveau C wordt nu afgesproken dat bij rellen of ongeregeldheden wordt besloten vijf jaar lang geen publiek de uitspelende club toe te laten. Prachtig! Maar...: geldt dat ook wanneer supportershomes worden aangevallen? En waarom geldt het niet bij B en bij A wedstrijden, die krijgen toch vanzelf een groter risico wanneer er ongeregeldheden zijn uitgebroken...? Mijn voorstel zou zijn: wanneer de supporters van de uitspelende club rellen veroorzaken of andere ongeregeldheden in en rond het stadion, dan gaan we altijd over tot uitsluiting van uitpubliek bij een of meerdere volgende wedstrijden.


Voorzitter, ten aanzien van de pasfotoregistratie zou ik de bewindslieden graag meer opheldering willen vragen over de voortgang. De stagnatie van het proces naar de pasfotoregistratie vind ik opmerkelijk. Het nieuwste buzz-woord is biometrische controle. Wat gaan we doen? Op welke termijn is het systeem sluitend en in werking? Had de minister niet keiharde afspraken met de clubs, vooral ook vanwege de nieuwe competitieopzet? En dan het akkefietje met de VNG. Ik begrijp uit de brief van de minister van binnenlandse zaken dat VNG de voortgang van pasfotoregistratie traineert, maar uit de brief van de VNG van januari van dit jaar dat dat niet zo is? Wat is bovendien de reden dat het driehoeksoverleg van geval tot geval kan afzien van fotoregistratie wanneer dat compleet van de grond zou komen? Graag hierop een reactie.


Dan ook maar even de discussie over de kosten en verantwoordelijkheid van de bestrijding voetbalvandalisme. Het kabinet is bezig met een wet voor doorberekening van politiekosten aan clubs. De PvdA is daar principieel op tegen. De politie is niet te koop. De overheid is verantwoordelijk voor de openbare orde in publieke ruimte. Clubs hebben de hoofdverantwoordelijkheid in en rond de stadions en in gecharterde treinen voor combivervoer. De borging van het publieke belang is gelegen in de toezichtfunctie, maar vooral er is een actieve publieke rol bij de inzet van ME. Wanneer we deze verhoudingen uithollen en clubs zeggenschap krijgen over de politie is het hek van de dam. Voor de PvdA staat buiten kijf dat het onwenselijk is dat voetbalclubs zich mengen in het vraagstuk van de openbare orde. Bovendien: er zijn inmiddels al grote vorderingen gemaakt met het terugdringen van de politiecapaciteit bij risicowedstrijden, eenvoudigweg door slimmere inzet en goede samenwerking met de betaaldvoetbalorganisaties en betrokken vrijwilligers.


Dat brengt me bij het preventieve beleid van clubs en KNVB. Hoe worden goede voorbeelden bij clubs beter verspreid (best practices) en hoe garanderen we dat clubs ook met goede lessen bij andere clubs aan de slag gaan? Hoe worden de goede voorbeelden (zoals goede begeleiding en opleiding stewards, projecten met de jeugd etc.) beloond en hoe wordt laksheid afgestraft? Hier heeft de minister toch een belangrijke rol?


Ten slotte nog de spreekkoren. Ook hierover ligt een onderzoek van het auditteam. De initiatieven zijn goed, maar hier opnieuw ontbreekt de uniformiteit. Het beleidskader maakt het mogelijk dat of de scheidsrechter of de burgemeester uiteindelijk vrij is een beslissing te nemen. Ik ben wel erg voorstander van meer objectieve maatstaven. Essentieel is dat overal op dezelfde wijze wordt gehandeld. Zie bijvoorbeeld de verwarring onlangs in Spanje toen een speler zelf van het veld stapte en toen door collega's werd aangespoord de wedstrijd te vervolgen....Gelukkig heeft de FIFA nu een pakket maatregelen tegen racisme afgekondigd. Kan de minister aangeven wat deze afspraken betekenen voor het convenant en vooral voor de rol van de burgemeester. In dit verband vraag ik ook aandacht voor het initiatief van de PES-vrouwen tegen vrouwenhandel en gedwongen prostitutie rond het WK. Wat gaat het Kabinet doen om de KNVB te steunen in de voorlichting aan de NL-supporters over de erbarmelijke omstandigheden waaronder vrouwen terecht komen in de prostitutie.
Voorzitter, ik rond af. Alle mogelijkheden om voetbalvandalisme goed te bestrijden zijn aanwezig, er is goede wil bij alle betrokkenen, daar twijfelt de PvdA niet aan. Het ontbreekt echter nog aan regie, aan goede benutting van de mogelijkheden en de expliciete wens om vaart te maken met de implementatie van al die goede bedoelingen. Ik benadruk nog eens dat deze minister aangesproken moet kunnen worden op de voortgang en op de afstemming van alle betrokkenen. Hoewel het de laatste tijd beter lijkt te gaan, zijn we er nog lang niet. Met het oog op de komende play-offs en daarna het WK in Duitsland, hoop ik dat we de komende tijd vooral van het voetbal kunnen gaan genieten.