Rotterdam, 17 juli 2006
AVRO zendt serie uit over 200 jaar Rijksbouwmeester
Wekelijks vanaf 22 juli tot en met 16 september op Ned. 1 om 16.50 uur
Nederland is het enige land ter wereld met een Rijksbouwmeester, en
dat al 200 jaar. Naar aanleiding van de viering van 200 jaar
Rijksbouwmeesters zendt de AVRO vanaf 22 juli wekelijks een serie van
9 korte documentaires uit over het bestaan van het fenomeen
Rijksbouwmeester. In de eerste zes afleveringen komen de
Rijksbouwmeesters Wim Quist, Tjeerd Dijkstra, Frans van Gool, Kees
Rijnboutt, Wytze Patijn en Jo Coenen aan het woord. Daarop volgen twee
uitzendingen over gebouwen waarmee alle Rijksbouwmeesters zich hebben
beziggehouden: gevangenissen en het Tweede Kamer-complex in Den Haag.
In de laatste aflevering richt de huidige Rijksbouwmeester Mels
Crouwel zich op de toekomst. Naast de tentoonstelling '1806-2006: 200
jaar Rijksbouwmeester' in het Nederlands Architectuur Instituut (NAi)
en de nieuwe aankleding van het ministerie van VROM in Den Haag nemen
deze tv-uitzendingen een centrale plaats in in de viering van het
jubileum.
Bijzonder is dat alle Rijksbouwmeesters Nieuwe Stijl (dat is sinds
1974) nog in leven zijn. Zes documentaires zijn gewijd aan deze
Rijksbouwmeesters: Wim Quist, Tjeerd Dijkstra, Frans van Gool, Kees
Rijnboutt, Wytze Patijn en Jo Coenen. Zij vertellen over de tijd
waarin ze Rijksbouwmeester waren, over bijzondere projecten waar ze
aan werken en over de successen en frustraties van hun
Rijksbouwmeesterschap. Twee uitzendingen zijn thematisch van
onderwerp: alle Rijksbouwmeesters - van Thibault tot Coenen - hielden
zich bezig met gevangenissen en hadden bemoeienissen met de gebouwen
van de Tweede Kamer. De thematische uitzendingen gaan in op deze
onderwerpen en ontrafelen hoe de tijd de meningen veranderde en hoe de
opvattingen over de architectuur de vormen van de gevangenissen en van
de Tweede Kamer (mede) bepaalde. De laatste uitzending is gewijd aan
de toekomst: met de huidige Rijksbouwmeester, Mels Crouwel, wordt
gekeken naar de vragen die op zijn bureau liggen en wat in de toekomst
de functie van de Rijksbouwmeester zal inhouden.
Geschiedenis
Toen Lodewijk Napoleon in 1806 Koning van Holland werd, nam hij 'de
architect des konings' Jean Thomas Thibault mee. Thibault werd belast
met de zorg voor de koninklijke gebouwen. Zijn eerste opdracht betrof
de uitbreiding van Paleis Soestdijk. Al snel werd hij een nationale
autoriteit op het terrein van architectuur en daarmee de eerste
Rijksbouwmeester. De rol van de Rijksbouwmeester is sindsdien verbreed
en versterkt. In de 19de en begin 20ste eeuw was het handschrift van
de Rijksbouwmeester te herkennen in postkantoren, scholen en
gemeentehuizen. Tegenwoordig is de invloed van de Rijksbouwmeester
minder zichtbaar als handschrift, maar des te groter op beleidsniveau.
Vanaf 1957 kwam de huidige positie van de Rijksbouwmeester tot stand:
niet meer zelf ontwerpend maar primair adviseur voor de
Rijksgebouwendienst en de Rijksoverheid in het algemeen, bij concrete
bouwprojecten en bij maatschappelijk bredere discussies op het
vakgebied. De invulling is in de loop van de decennia echter steeds
zeer verschillend geweest. Vegter, Quist, Dijkstra en Van Gool hebben
het Rijksbouwmeesterschap steeds weer een andere kleur gegeven, met
toenemende aandacht voor beeldende kunst en monumenten. Zeker de
laatste vijftien jaar met Rijnboutt, Patijn, Coenen en nu Crouwel is
de rol van de Rijksbouwmeester verbreed en buiten het terrein van de
Rijksgebouwendienst versterkt, met name als algemeen adviseur van de
regering op het gebied van stedenbouw, monumenten, architectuur,
infrastructuur, architectuurbeleid en beeldende kunst.
Afleveringen
Aflevering 1: zaterdag 22 juli 16.50 uur - 17.00 uur (Nederland 1).
Wim Quist, Rijksbouwmeester 1974 - 1979
Bijna was het ambt van Rijksbouwmeester opgeheven, maar Quist blies
het nieuw leven in, pakte de zaken goed en grondig aan. Met één poot
in de praktijk en één poot in de dienst legde hij de basis voor het
Rijksbouwmeesterschap Nieuwe Stijl. Hij keurde de plannen af voor de
hoogbouw van de universiteitsbibliotheek in Leiden en gaf de opdracht
voor een solide laagbouw die zich voegt naar de maatgeving van de
stad.
Aflevering 2: zaterdag 29 juli 16.50 uur - 17.00 uur (Nederland 1).
Tjeerd Dijkstra, Rijksbouwmeester 1979 - 1986
De tijd van Dijkstra werd bepaald door ingrijpende bezuinigingen.
Steeds meer moest hij zich bezighouden met de bestaande
gebouwenvoorraad en niet meer met nieuw bouwen. Monumentenzorg werd
steeds belangrijker en door de versobering werd het noodzakelijk om
een ondergrens aan de kwaliteit aan te geven. Vol enthousiasme vertelt
hij over het Legermuseum in Delft. Dijkstra doet als begenadigd
spreker de tijden van weleer herleven.
Aflevering 3: zaterdag 5 augustus 16.50 - 17.00 uur (Nederland 1).
Frans van Gool , Rijksbouwmeester 1986 - 1988
Ook van Gool zelf vindt zichzelf een buitenbeentje in de galerij der
Rijksbouwmeesters. Hij werd na zijn pensionering Rijksbouwmeester en
met enige verbitterdheid kijkt hij erop terug. Desalniettemin stond
hij onder meer aan de wieg van het huidige architectuurinstituut (NAi)
in Rotterdam. Nu, daar rondlopend zegt hij mompelend: "Ja, het is een
gebouw met kwaliteiten, beslist".
Aflevering 4: zaterdag 12 augustus 16.50 - 17.00 uur (Nederland 1).
Kees Rijnboutt, Rijksbouwmeester 1989 - 1995
Na Van Gool was er een Rijksbouwmeester nodig die zwier en gratie kon
brengen aan de dienst. "Het is geweldig om voor een tijd in de navel
van de macht te verkeren". De Rijksgebouwendienst ging gebouwen huren
van projectontwikkelaars. Het meest sprekend is de Resident in Den
Haag. Over de samenwerking met 's werelds beste architecten: "Ik
voelde me als een dirigent voor een orkest van topmusici, en dan is
het aan mij om daar muziek van te maken".
Aflevering 5: zaterdag 19 augustus 16.50 - 17.00 uur (Nederland 1).
Wytze Patijn, Rijksbouwmeester 1995 - 2000
In de tijd van Patijn werden andere aspecten dan de stedenbouw en
architectuur belangrijker. Er kwam aandacht voor het landschap en de
infrastructuur. Patijn maakte geregeld gebruik van zijn mogelijkheid
om ongevraagd advies te geven. De HSL zou er zonder hem een stuk
saaier uitgezien hebben en dat speelde ook bij de rechtbank van
Haarlem. Er lag een plan dat hij van tafel veegde. Nu hij er rondloopt
is hij met terugwerkende kracht blij dat het silhouet van Haarlem,
zoals dat al door Ruysdael geschilderd was, onaangetast is gebleven.
Aflevering 6: zaterdag 26 augustus 16.50 - 17.00 uur (Nederland 1).
Jo Coenen, Rijksbouwmeester 2000 - 2004
In de rij Rijksbouwmeesters is Coenen een vreemde eend. Hij is geen
gestructureerde bestuurder, maar een duivelskunstenaar. Zo vormde hij
de dienst om in een atelier en bestookte de politiek met goede plannen
en initiatieven. Een van de projecten waar hij veel aan werkte was de
-nog immer voortdurende- verbouwing van het Rijksmuseum. "Het vervult
mij met trots mee te kunnen werken om de dingen precies op zijn plaats
te laten vallen."
Aflevering 7: zaterdag 2 september 17.50 - 18.00 uur (Nederland 1).
Gevangenissen
De typologieën van gevangenissen zijn in de afgelopen 200 jaar enorm
veranderd. Nog steeds vinden wij dat we boeven buiten de samenleving
moeten plaatsen, maar resocialisatie en humaniteit zijn steeds
belangrijker geworden. Deze uitzending belicht verschillende
typologieën, geeft een beeld van de tijd en toont de meningen van de
Rijksbouwmeesters onder wiens verantwoordelijkheid ze ontstonden. Mels
Crouwel pleit ervoor om architectuur de tijd te gunnen een adequate
oplossing te laten formuleren voor nieuwe omstandigheden.
Aflevering 8: zaterdag 9 september 17.50 - 18.00 uur (Nederland 1).
Tweede Kamer
Sinds de eerste Rijksarchitect, Thibault, valt de behuizing van de
democratie onder de verantwoordelijkheid van de Rijksbouwmeester. Al
Sinds 1920 werd er gesproken over uitbreidingen van het complex en
onder Quist (1974-1979) kwam er een moeizame doorbraak. Onder Dijkstra
bouwde Pi de Bruijn de nieuwe Tweede Kamer en pas onder Rijnboutt werd
het in gebruik genomen. Nu huist de democratie in een passende
omgeving die geschikt is voor het bestuur van het land. Maar op het
terrein staan ook nog bijzondere oude gebouwtjes (de Mauritstoren en
het torentje van Algemene Zaken). Alles bij elkaar vertelt het
prachtig de architectuurgeschiedenis van Nederland.
Aflevering 9: zaterdag 16 september 17.50 - 18.00 uur (Nederland 1).
Mels Crouwel en de toekomst
De huidige Rijksbouwmeester is voorzitter van het college van
Rijksadviseurs. Hij laat zich bijstaan door gespecialiseerde kenners
op verschillende gebieden. Nog steeds geeft hij gevraagd en ongevraagd
advies over de architectuur, infrastructuur en openbare ruimte in ons
land; maar de tijden veranderen en de eisen die gesteld worden
veranderen net zo hard mee. Hij voorziet dat zijn opvolger te maken
zal krijgen met een krimpende bevolking en steeds vaker moeten
gebouwen van functie kunnen veranderen (van kantoren naar woningen,
van scholen naar kantoren, van woningen naar hotels).
---
Voor nadere informatie en beeldmateriaal kunnen journalisten zich
wenden tot de persafdeling van het team Marketing en Communicatie van
het NAi:
Afdeling Marketing & Communicatie, tel 010-4401255, 4401235 of 4401271
fax 010-4366975, e-mail press@nai.nl
Meer over het NAi
Bezoekinformatie
Tentoonstellingen in het NAi
NAi activiteitenprogramma (lezingen, excursies, etc.)
Laatste verandering: maandag 24 juli 2006
overzicht persberichten overzicht persberichten naar de NAi voorpagina
Nederlands Architectuurinstituut